نیـاز معـدن
با اینکه بحث میشود در ایران انرژی به صورت ارزان دست فعالان معدنی می‌رسد، اما وقتی کارخانه‌داران چند ماه از سال را با قطعی برق و گاز سپری می‌کنند، دیگر نمی‌توان اسم آن را دریافت انرژی ارزان گذاشت و گفت که بخش خصوصی در ایران از چنین و چنان امتیازاتی بهره‌مند است.
در ادامه ماشین‌آلات معدنی به گازوئیل نیاز دارند و مطرح میشود که دولت باید گازوئیلی برای آنها عرضه کند که کیفیت مناسبی داشته باشد تا بتوانند آن را در ماشین‌آلات به‌روز استفاده کنند. مساله این است که چنین موضوعی به این ترتیب پیش نمی‌رود و باید گفت در نتیجه ارزان بودن گازوئیل هم به درد تولیدکننده ما نمی‌‌خورد! چراکه ماشین‌آلات فرسوده سوخت بیشتری هم مصرف میکند و دولت در تحویل این میزان چندان همکاری نمی‌کند.
در ادامه بحث خام‌‌فروشی از جانب دولت مطرح میشود که در این رابطه نیز با معدنی‌ها چالش دارد. این در حالی است که تولید به معنای ایجاد ارزش‌افزوده بوده و این مساله از همان اکتشاف آغاز شده و در مراحل بعدی ادامه پیدا میکند. در هر مرحله ارزش‌افزوده بیشتری خلق میشود تا محصول معدنی تبدیل به کالای مصرفی نهایی شود. به این ترتیب به خاطر ارزش‌افزوده پایین یا بالای محصول، نباید تولیدکننده تنبیه شود. بر این اساس، در تمام دنیا به محصول تولیدشده در ابتدای زنجیره به دلیل ارزش‌افزوده کم، به تولیدکننده لقب خام‌‌فروش نمی‌دهند و او را تنبیه نمی‌کنند، این در حالی است که ماجرا در ایران برعکس است!
علاوه بر مشکلات بالا می‌توان به افزایش نرخ تورم، هزینه نیروی انسانی، تحریم‌ها و… اشاره کرد. در این بین کارشناسان باور دارند که دولت باید نگاه اقتصادی به زنجیره فولاد داشته باشد و دست و پای تولیدکننده را محدود نکند. این در حالی است که به طور مثال یکی از مشکلات تولیدکنندگان سنگ‌آهن بهای تمامشده است. به این صورت که در حال حاضر سنگ‌آهن با قیمتی به شرکت‌ها داده میشود که این امر باعث شده، تولیدکننده در مرحله کنسانتره‌سازی ۱۰۰ درصد در ضرر باشد و در مرحله گندله‌سازی با حاشیه سود ناچیز به تولید خود ادامه دهد. بنابراین تولیدکنندگان سنگ‌آهن با سود کم محصولات خود را به فروش می‌رسانند و در نتیجه تولید برای تولیدکنندگان اقتصادی نیست. به این ترتیب میشود گفت سرمایهگذاری در بخش معدن به دلیل هزینه و ریسک بالا پرسود نیست و در این بین تنها شرکت‌های بزرگ قادر به انجام آن هستند.
آسیب محدودیت‌های برقی به تولید و صادرات فولاد
اخیرا در جلسه هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، علاوه بر تبادل نظر و تصمیم‌گیری درخصوص مواضع انجمن نسبت به حاشیه‌های اخیر پیرامون عرضه فولاد در بورس کالا، مسائلی از جمله آسیب‌های وارده به کارخانجات فولادی در اثر محدودیت‌های برقی و دلایل کاهش صادرات فولاد طی ماه‌های اخیر مورد همفکری و تبادل نظر قرار گرفت. بررسی مکاتبات و درخواست‌های شرکت‌های عضو در حوزه‌های مختلف از جمله جرائم دیرکرد پرداخت صورتحساب‌های برق، مسائل مربوط به رفع تعهدات ارزی، مشکلات اعضا پیرامون عرضه، فروش و تامین مواد اولیه در بورس کالا نیز از دیگر موارد دستور جلسه اخیر هیات‌مدیره انجمن فولاد بود.
اعضای هیات‌مدیره انجمن فولاد همچنین تدوین و اجرای یک برنامه مشخص جهت تنویر اذهان عمومی و اقناع مسوولان و تصمیم‌گیران کشور درخصوص وضعیت هشدارآمیز تاب‌آوری صنعت فولاد با مشارکت شرکت‌های زنجیره آهن و فولاد را مصوب کردند.
۱۰۰ درصد ضرر برای تولیدکنندگان سنگ‌آهن
در این خصوص یک فعال معدنی یکی از مشکلات تولیدکنندگان سنگ‌آهن را بهای تمامشده عنوان کرد و گفت: در حال حاضر سنگ‌آهن با قیمتی به شرکت‌ها داده میشود که این امر باعث شده، تولیدکنندگان در مرحله کنسانتره‌سازی صد درصد در ضرر باشند و در مرحله گندله‌سازی با حاشیه سود ناچیز به تولید ادامه دهند. او ادامه داد: بهره مالکانه‌ای که امسال لحاظ شده، عدد بالایی است و عملا معدنکاری حاشیه سود خاصی ندارد.
محمد محیاپور معتقد است: برای تبدیل منابع خدادادی به ثروت ملی در جهت رشد و رسیدن به توسعه همه‌جانبه کشور به ویژه در صنعت فولاد، نیازمند برنامه استراتژیک و راهبردی متناسب با آمایش سرزمین هستیم که این موضوع باید در دستور کار قرار گیرد. این فعال معدنی با بیان اینکه تولیدکنندگان سنگ‌آهن با سود کم محصولات خود را به فروش می‌رسانند، ادامه داد: قیمت سنگ‌آهن با توجه به بهره مالکانه و… باعث شده تولید برای تولیدکنندگان اقتصادی نباشد.
به گفته محیاپور سرمایهگذاری در بخش معدن به دلیل هزینه و ریسک بالا پرسود نیست و تنها شرکت‌های بزرگ قادر به انجام آن هستند. وی با اشاره به بهره مالکانه افزود: هزینه اکتشافات، بهره‌برداری، خرید ماشین‌آلات و نیروی انسانی باعث شده تا بخش عمده‌ای از معادن ضررده باشند. این فعال بخش معدن با بیان اینکه میزان ذخایر سنگ‌آهن در کشور محدود است، اظهار کرد: در چند سال اخیر، اکتشافات به خصوصی در حوزه سنگ‌آهن نشده است.
لزوم حاکم شدن نگاه متفکرانه بر بخش معدن
در ادامه یک کارشناس بخش معدن معتقد است: باید نگاه‌‌ها به بخش معدن تغییر کند. در این صنعت حرف بسیار زده میشود که در آن باوری وجود ندارد. عزیزالله عصاری با بیان اینکه ایران از لحاظ ذخایر معدنی دارای مزیت است، گفت: ایران با داشتن منابع طبیعی و معدنی اعم از نفت، گاز، زغال‌سنگ، سنگ‌آهن، کروم، مس، منگنز، روی، سرب، سولفور و… یکی از کشورهای مطرح جهان در زمینه برخورداری از منابع غنی معدنی و طبیعی است. طبق آمار ایمیدرو، ایران ۸۰۰ میلیارد دلار ذخایر نهفته دارد که اگر این پتانسیل بالقوه به بالفعل تبدیل شود، تحرک اساسی در اقتصاد کشور ایجاد خواهد کرد.
این مدیر ارشد حوزه اقتصاد اظهار کرد: باید توجه داشت، نفت تنها در برخی از نقاط کشور کشف شده، در حالی که معادن در سراسر کشور و حتی در نقاط محروم نیز وجود دارد و این امر می‌تواند در آبادانی این نقاط موثر باشد.
عصاری اظهار کرد: زمانی یک سرمایهگذار، سرمایهگذاری میکند که از بازگشت سرمایه خود مطمئن باشد. عدم ثبات در تصمیم‌‌گیری‌های دولت در بخش معدن باعث بی‌‌رغبتی سرمایهگذار خواهد شد که این امر باعث شده، سرمایهگذار به سمت دلال‌بازی سوق پیدا کند.
وی معتقد است: معدن نباید جایگزین نفت شود، بلکه باید در کنار نفت همچون دو بال، باعث رشد و تعالی اقتصاد کشور شده و از پتانسیل هر دو حوزه به درستی استفاده شود. در حال حاضر ارزش نهفته معادن و ذخایر معدنی در کشور حس نمی‌شود و عدم باور به ارزش‌‌های معادن باعث عقب‌ماندگی در بخش اکتشافات شده و از طرفی، ذخایر مواد معدنی همچون سنگ‌آهن رو به کاهش باشد.
این فعال بخش معدن ادامه داد: اگر نگاه درستی به بخش معدن در وزارتخانه‌های ذی‌ربط، مسوولان، مدیران و… وجود داشته باشد، قطعا موانعی همچون بهره مالکانه و… از سر راه سرمایهگذاران برداشته شده و بسته‌‌های حمایتی نیز افزایش خواهد یافت؛ در این صورت سرمایهگذاران در شرایط سخت تحریم نیز با حمایت دولت در این حوزه سرمایهگذاری خواهند کرد.
عصاری با بیان اینکه کشورمان تشنه سرمایهگذاری است، گفت: ایران جزو کشورهایی است که پتانسیل توسعه‌‌ای دارد، اما توسعه در آن متوقف شده است.
این مدیر ارشد حوزه اقتصاد درخصوص سرمایهگذاری خارجی گفت: تولید ناخالص داخلی و تولید ناخالص ملی ایران باید با یکدیگر هم‌پوشانی داشته باشد. سرمایهگذاری فراسرزمینی کار خوبی است، اما در حال حاضر این امر آمار بیکاری جوانان، خروج نخبگان و مشکلات مهم اقتصاد کشور را حل نخواهد کرد. باید در ابتدا ثبات ایجاد شود تا سرمایهگذاران خارجی برای سرمایهگذاری به ایران بیایند.
عصاری با اشاره به موقعیت خوب ایران از لحاظ جغرافیایی و منابع طبیعی گفت: ایران از لحاظ جغرافیایی در منطقه خوبی قرار دارد. به عنوان مثال، چابهار جزو منطقه مگاپورت جهان است که در این منطقه کشتی‌‌های بزرگ می‌توانند پهلو بگیرند.
مدیر ارشد حوزه اقتصاد ادامه داد: نیروهای خوب و دانشمندان متخصص بسیاری در کشور وجود دارند که می‌توان به عنوان سرمایه به آنها نگاه کرد. نباید طوری مدیریت کنیم که دانشمندان و نخبگان به ماندن در این مرز و بوم عزیز امیدوار نباشند.
این فعال بخش معدن افزود: باید یک تجدیدنظر روی رویکردها و اعمال سیاست‌ها داشته باشیم. صنعت نیاز به بسترسازی دارد. در آینده تجارت به سمت تجارت هوشمند پیش خواهد رفت. باید محصول استاندارد به بازارهای جهانی عرضه شود. اگر تولید را با این شرایط ادامه دهیم، قطعا عقب خواهیم ماند. باید رویکرد به نحوی تغییر کند که به نفع مردم و بنگاه‌های اقتصادی باشد.
به این ترتیب سیاستگذاری نادرست و سوء‌مدیریت باعث شده که رشد اقتصاد کاهشی باشد و بخش معدن از این مساله ضربه ببیند. این معضل نه‌تنها در داخل کشور تولیدکنندگان را با مشکل روبه‌رو کرده بلکه در خارج هم قدرت رقابتی برای آنها باقی نگذاشته است. در این بین یکی از محدودیت‌های بخش معدن، بحث ضعف منابع مالی است که به عنوان عاملی کلیدی برای تعطیلی عمده معادن کشور، تعدیل نیروی کار و همچنین کاهش تولید شناخته میشود. تاکید کارشناسان بر این است که رویارویی معادن با معضل کمبود نقدینگی، موجب کاهش قدرت رقابت‌‌پذیری در بازارهای جهانی و افت تولید در داخل خواهد شد. از طرف دیگر واحدهای معدنی با تورم لجام‌‌گسیخته روبه‌رو هستند؛ موضوعی که باعث شده قدرت خرید واحدهای صنعتی و معدنی کاهش یابد، در نتیجه در آینده واحدهای مذکور به نقدینگی بیشتری برای جبران کاهش قدرت خرید نیاز پیدا خواهند کرد. به این ترتیب بحث ضعف تامین نقدینگی از جمله مهم‌ترین چالش‌های بخش معدن شناخته میشود.
با توجه به اینکه فشار تامین نقدینگی بر طبل تورم می‌کوبد، کارشناسان باور دارند تا زمانی که این مشکل حل نشود، سرمایه‌‌های سرگردان به سمت بازار ارز می‌‌رود و تولید نابود میشود. تا جایی که معدنکاران گاهی به‌دلیل کمبود نقدینگی ناچارند کالای خود را به دلالان و واسطه‌ها بفروشند تا بتوانند به‌سرعت به پول دسترسی پیدا کنند.
