افزایش شکاف میان عرضه و تقاضای مواد اولیه باتری
براساس گزارش جدید شرکت «McKinsey»، تضمین تامین پایدار مواد اولیه باتری، به ویژه با افزایش سرعت تقاضا برای خودروهای برقی در اواخر این دهه، نقشی تعیین‌کننده در تلاش جهانی برای دستیابی به انتشار صفر خالص ایفا می‌کند.
پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰، تقاضای جهانی برای خودروهای سواری برقی ۶ برابر شود و فروش سالانه آن‌ها از حدود ۴.۵ میلیون دستگاه در سال ۲۰۲۱، به تقریبا ۲۸ میلیون دستگاه برسد. به گزارش شرکت مشاوره‌ای «McKinsey»، چشم‌انداز پیش‌رو نشان می‌دهد که صنعت خودروهای برقی برای همگامی با این تقاضای روبه‌رشد با چالش‌هایی در بلندمدت روبه‌رو خواهد شد؛ به ویژه آنکه اخیرا تولیدکنندگان تجهیزات توجه بیشتری به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای دامنه ۳ (کربنی که به صورت غیرمستقیم در کل زنجیره ارزش یک شرکت منتشر می‌شود) از خود نشان داده‌اند.
فلزات مصرفی در باتری‌ها، بخش بزرگی از انتشار گازهای گلخانه‌ای دامنه ۳ را به خود اختصاص می‌دهد و به همین دلیل، تامین مسئولانه مواد اولیه باتری به دغدغه اصلی تولیدکنندگان بدل گشته است. آخرین ارزیابی‌ها حکایت از آن دارند که تقاضای برخی مواد اولیه از میزان عرضه فعلی فراتر خواهد رفت و این وضعیت، علاوه بر ایجاد چالش‌هایی مانند نگرانی از کسری و نوسانات قیمتی، نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر را نیز برجسته‌تر خواهد کرد.
خطر کسری عرضه
طبق یافته‌های شرکت «McKinsey» و مشاهدات فعلی بازار، تولیدکنندگان باتری تا سال ۲۰۳۰ در تامین برخی مواد اولیه حیاتی خود با مشکلاتی روبه‌رو خواهند شد. در نمودار شماره یک، روند عرضه و تقاضای مواد اولیه باتری در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۴ نمایش داده شده است.
طبق گزارش شرکت «McKinsey»، در حال حاضر بیش از ۸۰ درصد لیتیوم استخراج شده توسط تولیدکنندگان باتری مصرف می‌شود و این سهم می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ به ۹۵ درصد برسد. با توجه به اینکه پیشرفت‌های فناوری، منجر به افزایش تقاضای باتری‌های حاوی مقادیر زیادی لیتیوم شده است، استخراج این ماده معدنی باید به شکل چشمگیری افزایش یابد تا پاسخ‌گوی تقاضای سال ۲۰۳۰ باشد.
در مورد نیکل نیز نگرانی از کمبود این فلز به دلیل افزایش تقاضای خودروهای برقی، سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی را به ویژه در معادن نواحی جنوب‌شرقی آسیا به همراه داشته است؛ هرچند که این سرمایه‌گذاری‌ها کافی نیست و همچنان به عرضه بیشتری نیاز است زیرا رقابت فزاینده بین بخش باتری، فولاد و سایر بخش‌ها برای دستیابی به نیکل مرغوب، می‌تواند اندکی کسری عرضه را در سال ۲۰۳۰ به همراه داشته باشد.
اگرچه انتظار می‌رود سهم کبالت در ترکیب باتری‌ها کاهش یابد اما شرکت «McKinsey» برآورد می‌کند که تقاضای جهانی آن در همه صنایع بین سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۳۰ سالانه ۷.۵ درصد رشد داشته باشد. طبق این گزارش، احتمال کسری عرضه کبالت اندک است اما به شدت تحت تاثیر نیکل و مس خواهد بود زیرا عمدتا محصول جانبی این دو فلز محسوب می‌شود.
در همین حال، پیش‌بینی می‌شود عرضه منگنز تا سال ۲۰۳۰ رشدی متوسط داشته باشد اما افزایش تقاضای منگنز گرید باتری احتمالا از عرضه آن پیشی خواهد گرفت و نیاز به توسعه پالایشگاه‌های جدید را ضروری می‌سازد. شرکت «McKinsey» با بررسی تاثیر افزایش استفاده از باتری‌های لیتیوم آهن فسفات (LFP) بر عرضه و تقاضای مواد اولیه باتری در سال ۲۰۳۰، دو سناریو را محتمل دانسته است.
در سناریو نخست، با تداوم وضعیت فعلی، تنها حدود ۲۰ درصد از عرضه سولفات منگنز مونوهیدرات با خلوص بالا در تولید باتری‌ها مورد استفاده قرار خواهد گرفت (اگر تولیدکنندگان بیشتری به این ماده نیاز داشته باشند، این رقم به ۳۰ درصد افزایش خواهد یافت) که این میزان تنها حدود ۵ درصد از کل تقاضای منگنز را شامل می‌شود. در سناریو دوم، اگر افزایش تقاضای باتری‌های لیتیوم آهن فسفات (LFP) با کاهش تولید خودروهای برقی همراه باشد، تقاضای منگنز و سایر مواد اولیه باتری متفاوت خواهد بود که در نمودار ۲ نشان داده شده است.
روندهای جهانی
شرکت «McKinsey» خاطرنشان می‌کند که علی‌رغم افزایش چشم‌گیر تقاضای باتری و مواد اولیه، منابع تامین همچنان چند کشور محدود با ذخایر طبیعی و غنی باقی خواهند ماند؛ از جمله اندونزی (نیکل)، آرژانتین، بولیوی و شیلی (لیتیوم) و جمهوری دموکراتیک کنگو (کبالت). در همین حال، فرایند پالایش معمولا در کشورهای دیگری انجام می‌شود؛ اغلب در چین (کبالت و لیتیوم)، اندونزی (نیکل) و برزیل (نیوبیوم).
این ساختار زنجیره ارزش، چالش‌های بیشتری را برای مناطقی مانند اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا به همراه دارد زیرا هر دو تقاضای زیادی برای مواد اولیه وارداتی دارند و اغلب به شدت به منابع یک کشور وابسته هستند. به عنوان مثال، اتحادیه اروپا برای تامین ۶۸ درصد از کبالت، حدود ۲۴ درصد از نیکل و ۷۹ درصد از لیتیوم پالایش شده به ترتیب به کشورهای جمهوری دموکراتیک کنگو، کانادا و شیلی وابسته است.
شفافیت زنجیره تامین
گذشته از این، اگرچه منابع تامین موادی مانند نیکل پالایش شده، کبالت و لیتیوم قابل شناسایی هستند اما همیشه وضعیت این‌گونه نبوده و گاهی اوقات دسترسی به اطلاعات کامل و دقیق منابع تامین برخی مواد امکان‌پذیر نیست.
این وضعیت در مورد موادی همچون منگنز با خلوص بالا که بیش از ۹۵ درصد آن در کشور چین تولید و حجم اندکی از آن از کشورهای بلژیک و ژاپن تامین می‌شود؛ گرافیت که تقریبا تمامی مراحل پالایش آن در چین انجام می‌پذیرد و همچنین تولید آند که تقریبا به طور انحصاری در اختیار چین است، قابل مشاهده است.
به علاوه، فقدان شفافیت لازم در مورد منابع تامین مواد اولیه باتری، نگرانی‌های گسترده‌ای را در زمینه مسائل زیست‌محیطی، اجتماعی و حاکمیتی (ESG) به وجود آورده است. به همین منظور، قوانینی از سوی اتحادیه اروپا موسوم به مقررات باتری وضع شده که به دنبال تضمین پایداری باتری‌ها در طول چرخه عمر آن‌هاست؛ از تامین مواد اولیه تا جمع‌آوری باتری‌های مستهلک، بازیافت و استفاده مجدد از باتری‌ها. در نتیجه، شرکت «McKinsey» بر این باور است که در آینده درباره مسائل زیست‌محیطی، اجتماعی و حاکمیتی (ESG) سخت‌گیری‌های بیشتری اعمال خواهد شد.
در پایان لازم به ذکر است که اختلالات اخیر در زنجیره تامین، به ویژه مشکلاتی که طی سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ برای منیزیم، سیلیکون و نیمه‌هادی‌ها رخ داد، ضرورت تقویت و افزایش انعطاف‌پذیری زنجیره تامین مواد اولیه باتری‌ها را برای فعالان این حوزه بیش از پیش نمایان ساخته است. همچنین، محدودیت‌های تجاری اخیر که توسط کشورهای صادرکننده وضع شده است، از جمله محدودیت‌های چین بر تجارت برخی مواد (مانند گرافیت مصنوعی و محصولات گرافیت پولکی طبیعی مورد استفاده در خودروهای برقی) و ممنوعیت صادرات سنگ معدن نیکل از سوی اندونزی، خطرات ناشی از وابستگی به واردات را تشدید کرده است.
