راهکارهای مغفول حل ناترازی برق
حسن افتخاری کارشناس ارشد حوزه انرژی
این روزها شاهد قطع برنامه‌ریزی‌شده برق در کشور هستیم و دلیل اصلی این مشکل، تأمین نشدن سوخت کافی برای نیروگاه‌ها اعلام شده است. به نظر می‌رسد پرداختن به معضل ناترازی برق از این منظر و بیان تأمین نشدن سوخت کافی به‌عنوان علت قطع برق ما را به تکرار اشتباهات گذشته سوق می‌دهد. اگر مشکل به این سادگی است آیا باید شاهد قطعی برق باشیم؟!
واقعیت اینکه سال‌هاست در حوزه انرژی نه‌تنها به سیاست‌های کلان ابلاغی مقام معظم رهبری و برنامه‌های توسعه، بلکه به نظرات کارشناسان و دلسوزان نیز توجه کافی نشده است. در کنار تلاش برای تأمین سوخت نیروگاه‌ها، باید به دیگر عوامل و ریشه‌های اصلی مشکل نیز توجه کنیم. در غیر این صورت، این تصور ایجاد می‌شود که تأمین سوخت کافی، به‌تنهایی مشکل تولید برق را حل خواهد کرد و ما می‌توانیم به مصرف بی‌رویه برق و دیگر حامل‌های انرژی ادامه دهیم.
بنابراین ضروری است که در کنار تأمین اعتبارات مورد نیاز وزارت نفت برای تولید حداکثری گاز و دیگر فرآورده‌های نفتی، به مقولات مهم دیگر نیز توجهی ویژه داشته باشیم. یکی از این موضوع‌های مهم، کمک به وزارت نیرو در تدوین و تصویب مقررات حمایتی برای تنوع‌بخشی به روش‌های تولید برق است که سال‌ها از آن غفلت شده است.
اکنون بیش از ۹۴ درصد برق کشور توسط نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود، در حالی که سهم انرژی‌های تجدیدپذیر مانند باد و خورشید در تولید برق در ایران کمتر از یک درصد است. این در حالی است که سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق جهان به‌طور میانگین بیشتر از ۳۰ درصد است. با توجه به منابع سرشار خورشیدی و بادی کشور، باید تولید برق تجدیدپذیر را در اولویت قرار دهیم.
افزون بر این در نیروگاه‌های حرارتی نیز شاهد اتلاف انرژی هستیم. بسیاری از نیروگاه‌های قدیمی از بازده مناسبی برخوردار نیستند و در نیروگاه‌های جدید نیز فرصت‌های بهبود قابل‌توجهی وجود دارد. برای نمونه اکنون بیش از ۲۰ درصد برق کشور در نیروگاه‌های گازی تولید می‌شود که با تأمین منابع مالی مورد نیاز وزارت نیرو برای راه‌اندازی بخش سیکل ترکیبی این نیروگاه‌ها، می‌توانیم بدون نیاز به هیچ‌گونه سوخت اضافی، تولید برق کشور را بیش از ۱۰ درصد افزایش دهیم.
این مهم نه‌تنها در نیروگاه‌های قدیمی و فرسوده، بلکه در نیروگاه‌های تازه‌ساخت مانند نیروگاه‌های ابن‌یمین و راشد در استان خراسان رضوی صادق است.
از سوی دیگر تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد تنها با افزایش عرضه نمی‌توان تقاضا را جبران کرد، بنابراین نباید از فرصت‌های بهبود در سمت مصرف غافل شویم. ورود به این حوزه مستلزم اجرای راهبردهای متنوعی است که شامل ارتقای بازده تجهیزات مصرف‌کننده انرژی و تحول در فرهنگ مصرف می‌شود. تجربه موفق استان خراسان رضوی در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ در اجرای پویش‌های مردمی‌سازی مصرف گاز و برق نشان می‌دهد با مشارکت فعال مردم و رسانه‌ها، می‌توان به موفقیت‌های ارزنده‌ای دست یافت. کما اینکه در کشور ما نمونه‌های فراوانی از نتایج شگرف مشارکت مردم و مردمی‌سازی در امور وجود دارد.
در نهایت، با همت و همکاری همه‌جانبه و اعتماد به معجزه مردمی‌سازی واقعی و جلب مشارکت مردم می‌توانیم به راه‌حل‌های پایدار و مؤثری برای حل مشکلات ناتراژی انرژی کشور دست یابیم. مهم عزم و اراده همگانی برای اقدام و عدم فرصت‌سوزی است.
