علت کاهش قیمت عناصر نادر خاکی چه بود؟
در این گزارش، دلایل و عوامل موثر بر کاهش ۷۰ درصدی قیمت عناصر نادر خاکی طی دو سال گذشته در بازارهای جهانی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
هر سه ماه یک‌بار سرمایه‌گذاران در بخش عناصر نادر خاکی، گزارش‌های مالی که برخی از تولیدکنندگان بزرگ این عناصر در جهان در طی برگزاری کنفرانس ارائه می‌کنند را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند. بیشترین تمرکز سرمایه‌گذاران بر دستورالعمل تولید شرکت‌ها که در قیمت عناصر نادر خاکی تاثیرگذار خواهد بود، معطوف می‌شود.
آماندا لاکاز، مدیر اجرایی شرکت «Lynas Rare Earths»، بزرگ‌ترین تولیدکننده عناصر نادر خاکی جهان در خارج از چین در ماه جولای ۲۰۲۳ بیان کرد: هیچ یک از مدیران شرکت مذکور نمی‌توانند پیش‌بینی قطعی در رابطه با قیمت عناصر نادر خاکی در آینده ارائه دهند.
لازم به ذکر است که حدود ۱۵ درصد از حجم عرضه جهانی اکسید نئودیمیم-پرازئودیمیم (NdPr) به عنوان مهم‌ترین محصول عناصر نادر خاکی به شرکت «Lynas Rare Earths» اختصاص دارد؛ همچنین اکسید نئودیمیم-پرازئودیمیم (NdPr) اصلی‌ترین عنصر خاکی به کار رفته در تولید آهنربای نئودیمیم (NdFeB) به شمار می‌رود.
جیم لیتینسکی، مدیر اجرایی شرکت «MP Materials» در ایالات متحده آمریکا، در رابطه با گزارش مالی شرکت مذکور در ماه آگوست ۲۰۲۳، عنوان کرد: نمی‌توان وضعیت عناصر نادر خاکی در چین را به طور قطعی پیش‌بینی کرد. اخیرا رحیم سلیمان، مدیر اجرایی تنها تولیدکننده بزرگ اکسید عناصر نادر خاکی در اروپا به نام شرکت «Neo Performance Materials» اظهار داشت: در حال حاضر زمان مناسبی برای ارائه پیش‌بینی قیمت عناصر مذکور نیست.
گفتنی است دو شرکت «Lynas Rare Earths» و «MP Materials» حجم قابل‌توجهی از حجم تقاضای جهانی برای عناصر نادر خاکی را تامین می‌کنند؛ همچنین عناصر نادر خاکی به قدری اهمیت بالایی در گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر دارند که بسیاری از دولت‌ها در سراسر جهان مبالغ هنگفتی را بر روی این عناصر سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
شرکت «Neo Performance Materials» سال‌هاست که عناصر نادر خاکی را تولید می‌کند و تجربه فراوانی در زمینه تولید و توسعه این عناصر دارد. علاوه‌براین، شرکت مذکور در نظر دارد یک واحد تولید آهنربای نئودیمیم (NdFeB) در اروپا راه‌اندازی کند.
شرکت «Lynas Rare Earths» یکی از تامین‌کنندگان اصلی ژاپن در بخش تولید آهنربای نئودیمیم (NdFeB) محسوب می‌شود و این آهنرباها در بخش خودرو و لوازم الکترونیکی ژاپن مورد استفاده قرار می‌گیرد. به نظر می‌رسد حجم تقاضا برای آهنربای نئودیمیم (NdFeB) که در تولید آن از عناصر نادر خاکی استفاده می‌شود، طی ماه‌های آینده با رشدی چشمگیر همراه خواهد شد. با این وجود، پیش‌بینی وضعیت قیمت عناصر نادر خاکی در چند ماه آینده بسیار دشوار خواهد بود. برای درک این مسئله، باید عوامل موثر در افزایش قیمت عناصر نادر خاکی بررسی شوند.
توقف موقت در حجم تقاضا در بخش خودروهای الکتریکی
همیشه استفاده از ارزیابی عملکرد گذشته نمی‌تواند تاثیر مثبتی در کسب نتایج در آینده داشته باشد. با این حال، گاهی اوقات استفاده از این روش تنها گزینه در دسترس خواهد بود. از آنجایی که در حالت کلی پیش‌بینی قیمت‌ها کار بسیار مشکلی است، استفاده از روش مهندسی معکوس در بررسی عواملی که بیشترین و کمترین تاثیر را در نوسانات قیمت عناصر نادر خاکی داشته است، می‌تواند تا حدودی راهگشا باشد.
پس از پشت سر گذاشتن چندین سال هیاهو در خصوص گذار به استفاده از خودروهای الکتریکی، به نظر می‌رسد رسانه‌ها و بازار بر این باورند که چشم‌انداز صعودی سرعت رشد حجم تقاضا برای خودروهای الکتریکی، حداقل در کوتاه‌مدت با کندی همراه خواهد شد.
شرایط حال حاضر بخش خودروهای الکتریکی موجب شده است شماری از تحلیلگران به وضعیت نامشخص و برزخ‌گونه روند تقاضا برای خودروهای الکتریکی اذعان کنند. با این وجود، شرایط فعلی در بخش خودروهای الکتریکی چه تاثیری بر وضعیت قیمت عناصر نادر خاکی در بازار فیزیکی خواهد داشت؟ در پاسخ باید اعلام کرد تاثیر آن بسیار ناچیز است.
در همین راستا می‌توان بیان کرد بیشتر حجم اکسید نئودیمیم-پرازئودیمیم (NdPr) که از آن در بخش تولید آهنربای نئودیمیم (NdFeB) استفاده می‌شود، در تولید موتور پیشران خودروهای الکتریکی و هیبریدی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. طبق برآوردهای انجام شده، سهم استفاده از آهنربای نئودیمیم (NdFeB) در تولید موتور پیشران خودروهای الکتریکی و هیبریدی در سال ۲۰۲۳، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد اعلام شده است.
گفتنی است در تولید موتور پیشران بیش از ۸۵ درصد از وسایل نقلیه الکتریکی و هیبریدی، از آهنربای نئودیمیم (NdFeB) استفاده می‌شود. با این حال، استفاده از آهنربای نئودیمیم (NdFeB) در این بخش هنوز در ابتدای راه خود قرار دارد و در مسیر توسعه حرکت می‌کند.
یک نکته جالب در این خصوص که گفتن آن خالی از لطف نیست، اینکه در تولید موتور پیشران خودروهای هیبریدی همانند خودروهای تمام الکتریکی، به یک میزان از آهنربای نئودیمیم (NdFeB) استفاده می‌شود که مقدار آن در هر خودرو حدود ۱/۲ تا ۲ کیلوگرم است؛ همچنین در تولید وسایل نقلیه با موتور احتراق داخلی نیز آهنربای نئودیمیم (NdFeB) مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این تفاوت که میزان آن نسبت به خودروهای الکتریکی کمتر است. علاوه‌براین، از این آهنرباها در تولید قسمت‌های دیگری از خودروها مانند پمپ‌های تزریق سوخت، موتور صندلی، ترمزها، سیستم پخش موسیقی و دیگر سنسورهای کاربردی به کار رفته در وسایل نقلیه استفاده می‌شود. اگرچه افت حجم تقاضای مصرف‌کننده برای خودروهای الکتریکی در چین و درخواست برای تغییر مجدد در اجرای طرح‌های ارائه شده از سوی برخی خودروسازان غربی از تحولات مهم بازار به شمار می‌رود اما با این حال به نظر می‌رسد که این دو مقوله، تاثیر ناچیزی بر نوسانات قیمت عناصر نادر خاکی داشته است.
در پاسخ به این سوال که چه بر سر مابقی حجم عرضه اکسید نئودیمیم-پرازئودیمیم (NdPr) در سال ۲۰۲۳ آمده است، می‌توان بیان کرد که از آهنربای نئودیمیم (NdFeB) در بسیاری از صنایع استفاده می‌شود و به‌کارگیری آن محدود به یک یا دو بخش و صنعت نیست. استفاده از آهنربای نئودیمیم (NdFeB) در تولید کالاهایی مانند ماشین لباس‌شویی، ابزار برقی و دستگاه تهویه، آسانسور، دستگاه تصویربرداری پرتو مغناطیسی (MRI)، تلفن‌های هوشمند، رایانه، پمپ آب، موتورهای صنعتی روباتیک، توربین نیروگاه بادی و آبی و بسیاری دیگر از کالاها مرسوم است.
تاثیر رکود اقتصاد جهانی بر قیمت عناصر نادر خاکی
رکود اقتصاد جهانی، یکی از اصلی‌ترین عواملی بوده که بر کاهش قیمت عناصر نادر خاکی تاثیر گذاشته است. عناصر نادر خاکی، صنعتی است که بسیاری از صنایع دیگر به آن وابسته هستند. بنابراین در ازای هرگونه تغییر در صنعت مذکور، تاثیر آن بر سایر صنایع دیگر جهان احساس خواهد شد.
سوالی که در این حین مطرح می‌شود، این است که آیا رکود اقتصادی جهانی به میزانی بوده است که نوسانات قیمت عناصر نادر خاکی را تحت‌الشعاع قرار دهد؟ یک فعال صنعتی در پاسخ به این سوال عنوان کرد: در صنعت عناصر نادر خاکی برخلاف تصورات عام، مقوله عرضه نسبت به تقاضا اهمیت به مراتب بیشتری دارد؛ این در حالی است که هم‌اکنون بازار عناصر نادر خاکی در وضعیت مازاد تقاضا قرار گرفته است.
دلیل وضعیت فعلی ایجاد شده در بازار این عناصر را می‌توان به افزایش ظرفیت تولید عناصر نادر خاکی سبک در چین نسبت داد. علاوه‌براین، مقادیر بسیار زیادی از مواد معدنی همچون مونازیت، کنسانتره سنگ معدن و اکسید عناصر نادر خاکی به چین وارد می‌شود و این حجم در سهمیه ظرفیت تولید در کشور نامبرده لحاظ نمی‌شود. در کل، مقوله‌های رکود اقتصادی و وضعیت مازاد عرضه به نظر در نوسانات قیمت عناصر نادر خاکی تاثیر گذاشته و تاثیر آن چندان زیاد نبوده است.
تاثیر نوسانات قبلی قیمت بر تغییرات فعلی قیمت
قیمت اکسید نئودیمیم-پرازئودیمیم (NdPr) در ماه مارس ۲۰۲۰، حدود ۴۰ دلار در هر کیلوگرم بود. پس از آن و در مارس سال ۲۰۲۲، قیمت این ماده اولیه با ۳۰۰ درصد افزایش به ۱۶۰ دلار در هر کیلوگرم رسید. این افزایش قیمت از کجا نشات می‌گیرد؟ به نظر می‌رسد این روند صعودی قیمت بر حجم تقاضای اکسید نئودیمیم-پرازئودیمیم (NdPr) در صنایع وابسته، تاثیر نسبی داشته است.
با این وجود، برخی عوامل مانند شیوع ویروس کرونا و قرنطینه‌های اعمال شده مربوط به آن، فشارهای تورمی، افزایش فرایند ادغام و اکتساب شرکت‌ها در چین و افزایش حجم تقاضا برای عناصر نادر خاکی، بر این افزایش قیمت تاثیر گذاشته است اما تاثیر آن‌ها به حدی نبوده که قیمت‌ها ۳۰۰ درصد رشد را تجربه کنند. با این اوصاف، چه عاملی باعث شده است که چنین افزایش قیمتی در صنعت عناصر نادر خاکی به ثبت برسد؟
علاوه‌براین، قیمت‌های اکسید نئودیمیم-پرازئودیمیم (NdPr) در بیشتر هفت سال گذشته به طور قابل ملاحظه‌ای ثابت بوده و از سال ۲۰۱۳ تا پایان سال ۲۰۲۰، قیمت‌ها عمدتا در محدوده ۷۰ دلار در هر کیلوگرم در نوسان بوده است. نوسانات قیمت اکسید نئودیمیم-پرازئودیمیم (NdPr) پس از پشت سر گذاشتن یک دوره ثبات قیمت غیرطبیعی و با افزایش مناقشات سیاسی بین چین و ژاپن در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۱ آغاز شد. این نوسانات قیمت در بازار به تدریج منجر به جهش قیمت‌ها و ثبت افزایش ۳۰۰ درصدی در آن‌ها شد. اگر قیمت عناصر نادر خاکی در مسیر یافتن ارزش واقعی خود در بازار حرکت می‌کند، به نظر می‌آید مسیر بسیار پیچیده‌ای برای نیل به این هدف باید طی شود. با این حال، مقوله اثرگذاری نوسانات قبلی قیمت را می‌توان به عنوان یکی دیگر از عواملی دانست که بر نوسانات اخیر عناصر نادر خاکی تاثیرگذار بوده است.
تاثیر مسائل ژئوپلیتیکی بر نوسان قیمت عناصر نادر خاکی
مولفه مسائل ژئوپلیتیکی، یکی دیگر از عواملی بوده که بر نوسانات قیمت اخیر عناصر نادر خاکی تاثیر گذاشته است. تصور بر این است که نوسانات قیمتی در صنعت عناصر نادر خاکی باید به تیتر نخست مجلات علمی و مهندسی تبدیل می‌شد. با این وجود، به نظر می‌رسد که این مسئله به موضوع داغ تحلیلگران صنایع دفاعی و سیاسی بدل شده است. علاوه‌براین، عناصر نادر خاکی بیش از پنج سال است که به یکی از مقوله‌های اصلی جنگ فناوری و تجاری میان دو کشور ایالات متحده آمریکا و چین تبدیل شده است. بر همین اساس، مقوله مسائل ژئوپلیتیکی را باید از جمله عوامل تاثیرگذار و مهم در تغییرات قیمتی عناصر نادر خاکی در نظر گرفت.
