هوش مصنوعی یک موهبت است یا مصیبت؟

صادق واعظ زاده روز، پنجشنبه - ۱۸ آبان - در نشست تخصصی هوش مصنوعی و خلاقیت های انسانی گفت: هوش مصنوعی در هم افزایی با دیگر تکنولوژی های همبسته، به سطح بی سابقه ای از توانمندی و کارایی رسیده و در حال عبور از مرزهایی است که تا چندی قبل غیر قابل دسترسی تصور می شد. این امر، جامعه جهانی را با مسائل پیچیده ای مواجه ساخته که در قالب پرسش از امکان چیرگی هوش مصنوعی بر انسان اخیراً از سوی متخصصان و کارافرینان این حوزه به طور جدیتر از گذشته مطرح شده است.

وی افزود: به موجب همین پیشرفت های سریع است که پاسخ تجربی و استقرایی به پرسش یاد شده در معرض نقد اساسی قرار می گیرد و کفایت نمی کند. لذا پاسخ نظری به این پرسش ضروری است. یک پاسخ نظری بر وجود عقل و برتری آن بر هوش استدلال می کند. بر این اساس، چیرگی هوش مصنوعی بر انسان ممتنع است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: این استدلال باوجود استحکامی که در گروه‌هایی از فلسفه اروپایی و نیز فلسفه اسلامی ایرانی دارد، با توسعه یادگیری عمیق در هوش مصنوعی در معرض نقد قرار گرفته است. لذا در اینجا به استدلالی می پردازیم که به تمایز و برتری یادشده ورود نمی کند. برای این منظور جستجو در لایه عمیق تری از هوش مصنوعی ضروری است تا حقیقت آن، فراتر از توانمندی های کارکردی شناخته شود. وی با بیان اینکه هوش مصنوعی، مصداقی از تکنولوژی است گفت: بنابراین، حقیقت آن حقیقت تکنولوژی است. از این رو با استفاده از تبیین جدیدی از این حقیقت، نسبت هوش مصنوعی با ماشین به عنوان حامل هوش مصنوعی تعیین می شود.

واعظ زاده اظهار داشت: این نسبت، با نسبت هوش انسانی با انسان مقایسه می شود و با استناد به اصول مسلم فلسفی، امکان چیرگی ماشین هوشمند بر انسان رد می شود. پس از آن با اشاره به سیر توسعه و تحول تکنولوژی و نسبت وثیق آن با انسان، توسعه هوش مصنوعی در امتداد هوش انسانی معرفی می شود و رابطه هوش مصنوعی با انسان، رابطه ای درونی و ذاتی تلقی می شود.

وی اضافه کرد: بدین ترتیب، پیشرفت هوش مصنوعی همراه با توسعه دیگر تکنولوژی های مربوطه، جز در جهت افزایش بی سابقه توانمندی انسان و در نهایت پدیدار شدن چیزی همچون اَبَرانسان نیست. این ابرانسان ارزش های اساسی و جهانشمول مانند آزادی، دموکراسی و عدالت اجتماعی را به مخاطره می اندازد.

وی در ادامه گفت: هوش مصنوعی مستقل و قائم به ذات نیست. هوش مصنوعی با حامل خود ماشین و سامانه قابل مقایسه است نه با انسان که یک موجود مرکب حقیقی است. آنچه در هوش مصنوعی مهم و ضروری است، رعایت چارچوب اخلاقی و برای سیاستمداران چارچوب امنیتی است. رییس جمهمور آمریکا چند روز گذشته چارچوب امنیتی این هوش را ابلاغ کرد، البته معاون وی گفت باید به سوگیری و تبعیض هم پرداخت.

استاد دانشگاه تهران گفت: چارچوب دیگر چارچوب نظری و فلسفی است که کمتر به آن توجه شده است در حالی که اساس آن چارچوب اخلاقی است.

واعظ زاده با بیان اینکه اصلی ترین شاه بیت چارچوب نظری، انسان مسلط و چیره بر هوش مصنوعی است، گفت: اولین اصل در واقعیت هستی شناسی، انسان مسلط بر هوش مصنوعی است و در چارچوب اخلاقی اولین اصل این است که انسان مسئولیت هوش مصنوعی را بپذیرد و شانه خالی نکند و کسی که خود از بزرگترین صاحبان هوش مصنوعی است بگوید که مطمئن نیستم انسان بتواند بر هوش مصنوعی کنترل داشته باشد.

وی ادامه داد: این مسئولیت به کجا حواله شده است؟ به دولت ها، به مردم یا به هوش مصنوعی؟ بنابراین این حقیقت را باید در چارچوب نظری هوش مصنوعی بشناسند و الزام آن را در چارچوب اخلاقی بپذیرند. باید مشخص شود که هوش مصنوعی اگر در چارچوب اخلاقی قرار گرفت یک موهبت است و اگر خارج شد، یک مصیبت است و مسئولیت هر دو برعهده انسان است.

نشست تخصصی هوش مصنوعی و خلاقیت‌های انسانی به همت اندیشکده علم الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با حضور اساتید دانشگاه ها برگزار شد.