ظهور رقیب جدید برای عناصر نادرخاکی چین

این اقدام در جهت ایجاد زنجیره تامین عناصر نادر خاکی در ویتنام به منظور توسعه زیرساخت‌های ظرفیت تولید و پالایش این عناصر و استفاده از آن‌ها در تولید ابزارهایی مانند آهنرباهای دائمی، وسایل نقلیه الکتریکی، گوشی‌های هوشمند و توربین‌های بادی خواهد بود.

تسا کوتسچر، یکی از مدیران شرکت استرالیایی «Blackstone Minerals Ltd» در راستای دریافت حداقل یک امتیاز انحصاری در مناقصه‌ای که توسط دولت ویتنام برگزار می‌شود، بیان کرد: به عنوان اولین گام، دولت ویتنام قصد دارد مناقصه‌ای را به منظور اعطای چندین حق امتیاز معدن دونگ پائو در این کشور قبل از پایان سال ۲۰۲۳ برگزار کند.

وی در این خصوص به اطلاعات منتشر نشده از سوی وزارت منابع طبیعی و محیط زیست ویتنام و درخواست‌های ارائه شده به این وزارتخانه به منظور اعلام اظهارنظر در این رابطه و عدم دریافت پاسخ به سوالات پیرامون این طرح اشاره کرد.

لو آنه توان، رئیس شرکت «Vietnam Rare Earth JSC» به عنوان پالایشگاه اصلی ویتنام و شریک شرکت «Blackstone Minerals Ltd» در این پروژه، عنوان کرد: اگرچه ممکن است زمان این مناقصه تغییر پیدا کند اما در اهداف دولت ویتنام به منظور آغاز مجدد فعالیت در معدن دونگ پائو در سال ۲۰۲۴ هیچ تغییری ایجاد نخواهد شد.

روند آغاز مجدد فعالیت در معدن دونگ پائو که هنوز گزارشی از جزئیات آن در رابطه با جدول زمانی، مقیاس و میزان سرمایه‌گذاری‌های خارجی ارائه نشده است، در حالی صورت می‌گیرد که بسیاری از کشورها از آسیب‌پذیری خود در برابر اختلالات ایجاد شده در روند عرضه به دلیل اعمال محدودیت چین در صادرات برخی مواد معدنی استراتژیک و افزایش اختلافات این کشور با ایالات متحده آمریکا نگران هستند.

لازم به ذکر است که چین، اخیرا محدودیت‌هایی در صادرات برخی عناصر نادر خاکی مورد استفاده در تولید نیمه‌رساناها اعمال کرد. یکی از مشاوران سیاست‌گذاران در چین نسبت به ادامه این روند محدودیت‌ها در صادرات از سوی دولت این کشور هشدار داد.

طبق گزارش سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده آمریکا، کشور ویتنام دومین ذخایر بزرگ عناصر نادر خاکی را در اختیار دارد. منابع ذخایر عناصر نادر خاکی این کشور به دلیل پیشنهاد سرمایه‌گذاری با مبلغ بسیار پایین ارائه شده از سوی چین به دلیل انحصارطلبی این کشور در این صنعت، هنوز دست نخورده باقی مانده است.

جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، در سفر اخیر خود به ویتنام به منظور ارتقای سطح روابط دوجانبه این دو کشور با یکدیگر، توافقنامه‌ای را به منظور تقویت توانایی ویتنام جهت جذب سرمایه‌گذاران در بخش عناصر نادر خاکی امضا کرد.

در مصاحبه با خبرگزاری رویترز، ۱۲ مدیر صنعتی، سرمایه‌گذار، تحلیلگر و مقام‌های خارجی برنامه‌های خود برای سهیم شدن در این طرح ویتنام، از جمله سرمایه‌گذاری‌هایی که به گفته‌ آن‌ها می‌تواند موجب تنوع در زنجیره‌های تامین و کاهش اتکا به چین در صنعت عناصر نادر خاکی ‌شود را ارائه دادند.

برخی از این مدیران به دشواری‌های ایجاد یک مرکز تامین عناصر نادر خاکی اشاره کردند و افزودند که این کار ممکن است ویتنام را به یکی از بازیگران مهم در این عرصه تبدیل کند؛ در عین حال نگرانی خود را در راستای باقی ماندن چین به عنوان بازیگر اصلی در این صنعت ابراز کردند.

کوتسچر در این رابطه مطرح کرد: در صورت برنده شدن شرکت «Blackstone Minerals Ltd» در این مناقصه، این شرکت مبلغ ۱۰۰ میلیون دلار در این پروژه سرمایه‌گذاری خواهد کرد.

وی افزود: این شرکت در حال گفت‌وگو با مشتریان بالقوه از جمله تولیدکنندگان خودروهای الکتریکی «VinFast» و «Rivian» در مورد امضای قراردادهای احتمالی به منظور اطمینان‌بخشی به تامین‌کنندگان در جهت محافظت از آن‌ها در برابر نوسانات بازار و فراهم کردن شرایط لازم برای تضمین تداوم امکان دسترسی در زنجیره تامین به خریداران است.

امضای برخی از این قرارداها، موجب رفع چالش‌هایی که بعضی از توسعه‌دهندگان در ویتنام با آن روبه‌رو هستند، می‌شود. در سال‌های اخیر، برخی شرکت‌ها نظیر «Toyota Tsusho» و «Sojitz» و بعضی از سرمایه‌گذاران ژاپنی، پروژه‌های خود در معدن دونگ پائو را پس از افزایش حجم عرضه عناصر نادر خاکی توسط چین و کاهش قیمت‌ها رها کردند. هیچ کدام از این شرکت‌ها تا به امروز اظهار نظری در این خصوص ارائه نداده‌اند.

دیلن کلی، از مدیران شرکت سرمایه‌گذاری «Terra Capital»، با اشاره به وضعیت مبهم بازار عناصر نادر خاکی با وجود افزایش تمرکز بر کاهش وابستگی کشورها به چین، از وضعیت نامشخص مشتریان این عناصر جهت پرداخت پریمیوم به ویتنام خبر داد.

سخنگوی شرکت «Vingroup» در پاسخ به سوالی در خصوص مشارکت احتمالی شرکت زیرمجموعه خود «VinFast» در این سرمایه‌گذاری، مطرح کرد: این شرکت مسئول تهیه مواد اولیه است و شرکت زیر مجموعه «VinES» هیچ برنامه‌ مشارکتی در حال حاضر با شرکت «Blackstone Minerals Ltd» در رابطه با عناصر نادر خاکی ندارد. این سخنگو به سوالات بعدی در مورد شرکت «VinFast» پاسخی نداد.

رقابت در افزایش تولید عناصر نادر خاکی

به گفته یکی از مقامات شرکت «Lavreco» که دارای امتیاز انحصاری در معدن دونگ پائو است، بهره‌برداری موثر از این معدن که حداقل هفت سال فعالیت در آن به طور موقت متوقف شده بود، ویتنام را به یکی از تولیدکنندگان مطرح در بخش عناصر نادر خاکی تبدیل خواهد کرد.

ناگفته نماند که پالایش عناصر نادر خاکی، فرایندی پیچیده محسوب می‌شود و چین در حال حاضر بسیاری از فناوری‌های پالایش این عناصر را در اختیار دارد. طبق گفته شرکت «Blackstone Minerals Ltd»، ذخایر تخمینی معدن دونگ پائو باید با روش‌های مدرن مجددا مورد ارزیابی قرار بگیرد.

به گفته دانشگاه معدن و زمین‌شناسی هانوی، دسترسی به عناصر نادر خاکی در معدن دونگ پائو نسبتا آسان است و این معدن عمدتا حاوی کانسنگ‌های باستانائزیت است.این کانسنگ‌ها معمولا سرشار از سریوم مورد استفاده در صفحه‌های مسطح و لانتانیدها مانند پرازئودیمیوم و نئودیمیوم به‌کار رفته در تولید آهنرباهای دائمی هستند.

رئیس شرکت «Vietnam Rare Earth JSC» ابراز امیدواری کرد که این شرکت بتواند امتیاز انحصاری برای این معدن را اخذ کند. این شرکت با اخذ امتیاز انحصاری می‌تواند سالانه حدود ۱۰ هزار تن اکسید عناصر نادر خاکی معادل (REO) استخراج کند که تقریبا یک سوم مقدار تولید سالانه مورد انتظار از این معدن خواهد بود. به نظر فرایند تولید در این معدن از ابتدای سال ۲۰۲۴ آغاز خواهد شد.

بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده آمریکا، مقدار تولید سالانه عناصر نادر خاکی در معدن دونگ پائو، کمتر از مقدار تولید این عنصر در معدن «Mountain Pass» واقع در ایالت کالیفرنیا آمریکا به عنوان یکی از بزرگترین ذخایر عناصر نادر خاکی جهان است. لازم به ذکر است که در سال ۲۰۲۲، حدود ۴۳ هزار تن اکسید عناصر نادر خاکی معادل در این معدن تولید شد.

ویتنام همچنین قصد دارد معادن دیگر در این کشور را توسعه دهد. ویتنام در ماه جولای ۲۰۲۳ اعلام کرد که قصد دارد تا سال ۲۰۳۰، حدود ۶۰ هزار تن اکسید عناصر نادر خاکی معادل تولید کند. چین نیز در سال ۲۰۲۲ از هدف‌گذاری خود برای تولید ۲۱۰ هزار تن عناصر نادر خاکی معادل خبر داد.

دیوید مریمن، تحلیلگر فعال در شرکت «Project Blue» مطرح کرد: انتظار می‌رود چین تا سال ۲۰۳۰ ظرفیت تولید خود را افزایش دهد. این هدف‌گذاری‌ها، منجر به این خواهد شد تا ویتنام بتواند به ۵ تا ۱۵ درصد از مقدار تولید پیش‌بینی شده چین تا پایان سال ۲۰۳۰ دست یابد. وی تاکید کرد که اهداف ویتنام کاملا جاه‌طلبانه است اما دستیابی به آن کاملا دور از انتظار نیست.

حمایت آمریکا از افزایش تولید عناصر نادر خاکی در ویتنام

بر اساس گزارش ارائه شده از سوی کاخ سفید، ایالات متحده آمریکا به طرح حمایتی خود برای تولید عناصر نادر خاکی در ویتنام و کمک به جذب سرمایه‌گذاری در این بخش اشاره کرد. این اقدام می‌تواند سرمایه‌گذاران آمریکایی را برای دریافت حق امتیازات جدید در ویتنام ترغیب کند.

خبرگزاری رویترز اعلام کرد: نمی‌تواند تایید کند که سرمایه‌گذاری در طرح‌های حمایتی آمریکا که شامل ورود سرمایه‌گذاران این کشور در صنعت عناصر نادر خاکی در ویتنام است، در چه مرحله‌ای از این فرایند خواهد بود. مقامات سفارت ایالات متحده آمریکا در هانوی، پایتخت ویتنام و همچنین مقامات کاخ سفید و وزارت بازرگانی آمریکا به درخواست‌ها برای اظهار نظر در این رابطه پاسخی ارائه ندادند.

جان راک‌ هولد، مشاور بخش عناصر نادر خاکی و رئیس بخش اتاق بازرگانی ایالات متحده آمریکا در هانوی مطرح کرد: تلاش‌های اخیر ایالات متحده آمریکا برای به دست آوردن سهمی از صنعت عناصر نادر خاکی در ویتنام موفقیت‌آمیز نبوده است.وی افزود: یکی از این طرح‌های پیشنهادی مشارکتی که شامل امضای قرارداد با شرکت «Vietnam Rare Earth JSC» بود، فعلا با شکست مواجه شده است.

بر اساس یک گزارش که در آن به سرمایه‌گذاران نامشخص آمریکایی اشاره شده است خبرگزاری رویترز اعلام کرد که این طرح شامل ارسال محموله‌های عناصر نادر خاکی تصفیه شده توسط شرکت «Vietnam Rare Earth JSC» به ایالات متحده آمریکا است و مبلغ سرمایه‌گذاری احتمالی در صنعت عناصر نادر خاکی ویتنام، حدود ۲۰۰ میلیون دلار خواهد بود. شرکت «Vietnam Rare Earth JSC» تایید کرد که  در حال حاضر ارسال محموله‌های عناصر نادر خاکی تصفیه شده توسط شرکت «Vietnam Rare Earth JSC» به ایالات متحده آمریکا لغو شده است.

این شرکت در ماه آپریل ۲۰۲۳ اعلام کرد که قراردادی را برای تامین ۱۰۰ تن اکسیدهای عناصر نادر خاکی در سال ۲۰۲۳ با شرکت «Australian Strategic Materials» به امضا رسانده است. در همین راستا، شرکت «Australian Strategic Materials» از اظهار نظر در مورد بهره‌برداری از معدن دونگ پائو خودداری کرد.

شرکت «Blackstone Minerals Ltd» که یکی از شرکای این معامله است و مدیریت یکی از معادن نیکل در ویتنام را بر عهده دارد، اعلام کرد که واحد فرآوری این شرکت در ویتنام، توانایی فرآوری عناصر نادر خاکی استخراج شده از معدن دونگ پائو را دارد.

مشارکت در تمامی مراحله تولید تا مصرف عناصر نادر خاکی

طبق فهرستی از سهام‌داران شرکت «Vietnam Rare Earth JSC» که در اختیار خبرگزاری رویترز قرار گرفته است، لو آنه توان به همراه همسر خود، مالکیت اکثر سهام این شرکت را در اختیار دارند؛ همچنین این شرکت قصد دارد در سراسر زنجیره عناصر نادر خاکی، از استخراج سنگ معدن تا تولید محصولات نهایی نقش خود را ایفا کند. شرکت «Blackstone Minerals Ltd» عنوان کرد که اطلاعات مالکیت سهام‌داران با ارزیابی صورت گرفته توسط این شرکت مطابقت دارد. گفتنی است که  در حال حاضر، ایالات متحده آمریکا سنگ معدن عناصر نادر خاکی خود را برای فرآوری به چین صادر می‌کند؛ چراکه این کشور فاقد تاسیسات فرآوری لازم جهت این کار است.

توان چین در زمینه استخراج، تولید و فرآوری عناصر نادر خاکی

لازم به ذکر است که یکی از کارخانه‌های شرکت «Vietnam Rare Earth JSC» واقع در شمال ویتنام، در جداسازی اکسیدهای عناصر نادر خاکی از سنگ معدن استخراج شده تخصص دارد. رئیس شرکت «Vietnam Rare Earth JSC» در این رابطه اظهار داشت: این واحد فرآوری ظرفیت پردازش پنج هزار تن جداسازی اکسیدهای عناصر نادر خاکی در سال را دارد اما این شرکت در تلاش است ظرفیت موجود را سه برابر افزایش دهد.

پس از جداسازی این اکسیدها برای تولید آهنربا دائمی و سایر کاربردهای صنعتی، به فلز تبدیل می‌شوند. به گفته وزارت انرژی ایالات متحده آمریکا، در حال حاضر فرایند متالیزاسیون (فلزی‌سازی) تحت تسلط چین قرار دارد و حدود ۹۰ درصد از تولید فلزات عناصر نادر خاکی در چین انجام می‌شود.

شرکت «Vietnam Rare Earth JSC» در حال اجرای یک پروژه آزمایشی برای راه‌اندازی واحد متالیزاسیون با همکاری شرکت «Setopia» است که البته هیچ‌گونه تجربه‌ای در این بخش ندارد.یکی از مقامات «Setopia» به خبرگزاری رویترز گفت: سرمایه‌گذاری اولیه هر دوی این شرکت‌‌ها، حدود چهار میلیون دلار است که سهم شرکت «Setopia» بیشتر خواهد بود. انتظار می‌رود این واحد در سال ۲۰۲۴ به بهره‌برداری برسد.

خبرگزاری رویترز در ماه آگوست ۲۰۲۳ گزارش داد که شرکت‌های تولیدکننده آهنربای دائمی در صنایع پایین‌دستی کره‌جنوبی و چین قرار است کارخانه‌هایی را در ویتنام راه‌اندازی کنند.

دادلی کینگز نورث، استاد دانشکده معادن استرالیای غربی در دانشگاه کرتین خاطرنشان کرد: ویتنام در نظر دارد به منظور دستیابی به اهداف خود در صنعت عناصر نادر خاکی، رویه‌های تولید در رابطه با ‌محیط زیست و منطبق بر آن را تغییر دهد. وی در پایان یادآور شد: با این حال، ویتنام منابع استخراج و واحدهای فرآوری لازم برای ارائه موارد جایگزین در چین را در اختیار دارد.