رشد گسترده تقاضای جهانی برای لیتیوم
از آنجایی که اکثر کشور‌ها در حال تدوین برنامه‌هایی برای حذف تدریجی وسایل نقلیه فسیلی و تغییر به وسایل نقلیه برقی به دلیل افزایش علاقه به انرژی پاک هستند؛ در نتیجه تقاضا برای لیتیوم به‌شدت افزایش یافته است. توسعه خودرو‌های الکتریکی، گسترش ذخیره‌‌سازی انرژی و پیشرفت وسایل الکترونیکی قابل حمل باعث شده که لیتیوم جایگاه ارزشمندی در جوامع پیدا کند و کشورهای جهان با سرعت به سمت این ماده معدنی جهت توسعه فناوری‌های پایدار حرکت کنند.
افزایش روزافزون تقاضای جهانی و محدود بودن ذخایر این فلز استراتژیک در تعداد محدودی از کشورهای دنیا از جمله استرالیا، شیلی و چین موجب افزایش قیمت جهانی آن در سال‌های اخیر نیز شده است. براساس آمارها بیش از ۹۰درصد از ۱۸۰هزار تن تولید جهانی در سال ۲۰۲۳ را سه کشور مذکور تهیه کردند. با این حال با توجه به پیش‌بینی افزایش شش‌برابری تقاضا برای لیتیوم بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۳۵ چشم‌انداز این بازار تغییر بیشتری هم خواهد داشت. در کل، با توجه به اهمیت این فلز استراتژیک، پروژه‌های مرحله اکتشاف در سراسر جهان در حال افزایش هستند و آفریقا نیز از این قاعده مستثنا نیست.
قاره سیاه یکی از مناطقی است که دارای ذخایر قابل‌توجهی از این فلز است. تا جایی که پیش‌بینی می‌شود تولید لیتیوم در معادن آفریقا تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۷۰برابر افزایش پیدا می‌کند. موضوعی که سهم عرضه آفریقا در بازار جهانی را از یک‌درصد به ۱۴درصد افزایش خواهد داد. آفریقا که سال‌ها اقتصادش به نفت متکی بوده حالا به صنعت معدن خود اهمیت می‌دهد و می‌خواهد در بازار پررونق جهانی لیتیوم سرمایه‌گذاری کند. در این بین نیجریه با داشتن ذخایر عظیم لیتیوم در آستانه تبدیل شدن به یک بازیگر مهم در بازار جهانی این فلز قرار دارد. البته این کشور بنا دارد از صرف تولیدکننده خام خارج شود و سرمایه‌های بیشتری از جمله سرمایه تسلا را به داخل مرزهای خود وارد کند.
حالا با توجه به افزایش روزافزون تقاضای جهانی لیتیوم، اهمیت بسیار بالای این فلز استراتژیک برای آینده کشور به منظور استفاده در بخش‌های نظامی، انرژی پاک، صنعت باتری‌سازی، صنعت هسته‌ای، صنعت متالورژی، صنعت شیشه و صنعت سرامیک احساس می‌شود. برخی باور دارند که با توجه به نبود منابع اولیه لیتیوم با عیار تجاری در ایران، معادن لیتیوم نیجریه می‌تواند به عنوان فرصتی جذاب برای رفع نیاز داخل به این فلز استراتژیک باشد.
معادن لیتیوم نیجریه فرصتی برای رشد تجارت تهران و آبوجا
افزایش روزافزون تقاضای جهانی و محدود بودن ذخایر این فلز استراتژیک در تعداد محدودی از کشورهای دنیا منجر به افزایش قیمت جهانی آن در سال‌های اخیر شده است. در حال حاضر تولید لیتیوم جهان در اختیار استرالیا، شیلی و چین است که در مجموع بیش از ۹۰درصد از ۱۸۰هزار تن تولید جهانی در سال ۲۰۲۳ را تشکیل می‌دهند. با این حال با توجه به پیش‌بینی افزایش شش‌برابری تقاضا برای لیتیوم بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۳۵ در صورت دستیابی به اهداف اقلیمی موجود، چشم‌انداز این بازار به سرعت در حال تغییر خواهد بود. به همین خاطر پروژه‌های مرحله اکتشاف در سراسر جهان در حال افزایش هستند و آفریقا نیز از این قاعده مستثنا نیست. آفریقا یکی از مناطقی تلقی می‌شود که دارای ذخایر قابل‌توجهی از این فلز است و به همین دلیل رقابت برای دسترسی به آنها در این قاره در حال افزایش است. با این وجود، اکثریت قریب به اتفاق پروژه‌های لیتیوم آفریقا همچنان در مرحله اکتشاف یا توسعه هستند. طبق گزارش‌ها، پیش‌بینی می‌شود تولید لیتیوم در معادن آفریقا تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۷۰برابر نسبت به حجم سال گذشته افزایش یابد. این امر سهم عرضه آفریقا در بازار جهانی را از یک‌درصد به ۱۴درصد افزایش خواهد داد. چین هم در حال پیشتازی در رقابت برای توسعه منابع جدید فلزات در سراسر قاره آفریقاست تا به حفظ موقعیت پیش روی خود در تولید باتری‌های خودرو‌های برقی کمک کند. همچنین دولت‌های غربی اکنون مشوق‌های مالی عظیمی را برای تشویق تولید و پردازش داخلی ارائه می‌دهند تا بتوانند در رقابت با چین پیشرفت کنند.
بزرگ‌ترین اقتصاد قاره سیاه
نیجریه کشوری واقع در سواحل جنوب غربی آفریقا است که برای سال‌ها به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد قاره سیاه، متکی بر ذخایر نفت و گاز بوده است. چالش‌های پیش روی صنعت نفت نیجریه و کاهش درآمد‌های حاصل از تولید نفت خام، این کشور را به ارزیابی ظرفیت سایر منابع طبیعی خود سوق داده است. در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ صنعت معدن‌کاری نیجریه نقش مهمی در اقتصاد این کشور ایفا می‌کرد و حدود چهار تا پنج‌درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) را تشکیل می‌داد. با این حال کشف نفت و گاز منجر به نادیده‌گرفتن بخش معدن‌کاری شد و سهم آن در تولید ناخالص داخلی در سال‌های اخیر (۲۰۲۲-۲۰۱۸) به کمتر از دودرصد کاهش یافته که بسیار کمتر از میانگین قاره آفریقا یعنی حدود ۵درصد است.
با وجود این کاهش، دولت قصد دارد سهم معدن‌کاری در تولید ناخالص داخلی را به سه‌درصد افزایش دهد. برای سال‌ها، اقتصاد آفریقا عمدتا به نفت متکی بود اما اکنون به صنعت معدن خود اهمیت می‌دهد و می‌خواهد در بازار پررونق جهانی لیتیوم سرمایه‌گذاری کند. در این بین نیجریه با داشتن ذخایر عظیم لیتیوم در آستانه تبدیل شدن به یک بازیگر مهم در بازار جهانی این فلز قرار دارد.
قوانین نیجریه برای استخراج لیتیوم
در سال ۲۰۲۳ نیجریه پس از نشان دادن علاقه قابلتوجه چندین شرکت خارجی به این صنعت، قوانین مربوط به استخراج لیتیوم در سراسر کشور را سخت‌تر کرد. دولت اعلام کرد که هیچ شرکت خارجی‌ای مجاز به استخراج و صادرات لیتیوم خام نخواهد بود مگر اینکه کارخانه‌های فرآوری و پالایش را در نیجریه تاسیس کنند. دولت از اشتباهاتی که در صنعت نفت خود مرتکب شده، درس گرفته است زیرا طی سال‌ها بخش بزرگی از ارزش نفت خام خود را به بازیگران خارجی داده است.
اکنون دولت مصمم است به هر منبع طبیعی جدیدی که باعث توسعه و ارزش افزوده شود بها دهد. در این راستا دله آلک، وزیر مواد جامد نیجریه اظهار داشت: می‌خواهم بر این واقعیت تاکید کنم که دوران صادرات مواد معدنی جامد خام از نیجریه به پایان رسیده است. هر شرکتی که مایل است وارد صنعت مواد معدنی جامد در نیجریه شود، از این پس باید ارزش افزوده محلی ایجاد کند.
ایلان ماسک، مدیرعامل تسلا نیز علاقه خود را به امضای یک مشارکت تجاری با دولت فدرال نیجریه برای استخراج لیتیوم نشان داد اما وزیر وقت معادن و توسعه فولاد نیجریه این پیشنهاد را رد کرده و اظهار داشت که نیجریه فقط در صورتی با تسلا همکاری خواهد کرد که این شرکت موافقت کند که کارخانه‌های ساخت باتری خود را در نیجریه بسازد.
ذخایر لیتیوم در مقادیر تجاری در ایالت‌هایی از جمله کوگی، ناساراوا، کوارا، اکیتی، کادونا و کراس ریور یافت می‌شود. براساس مطالعات اکتشافی شرکت کانادایی Thor Exploratins Ltd و گفته‌های مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشاف معدنی نیجریه، استاندارد جهانی برای اکتشاف و استخراج از عیار چهار‌درصد اکسید لیتیوم شروع می‌شود اما میزان اکسید لیتیوم کشف شده در معادن نیجریه دارای یک تا ۱۳درصد اکسید لیتیوم است که در دسته منابع با عیار بالا قرار دارند.
کشف لیتیوم با عیار بالا در نیجریه فرصت‌هایی را برای سرمایه‌گذاران خارجی فراهم می‌کند تا از ظرفیت گسترده این بازار جذاب استفاده کنند. سرمایه‌گذاری در استخراج، توسعه و تبدیل لیتیوم به محصولات کلیدی با ارزش افزوده بالا نویدبخش بازدهی قابل‌توجهی در آینده است. برای سرمایه‌گذاران آینده‌نگر، سرمایه‌گذاری در بازار لیتیوم یک فرصت استراتژیک برای به دست آوردن بازده قابلتوجه است زیرا جهان با سرعت به سمت منابع انرژی پاک و فناوری‌های پایدار حرکت می‌کند.
در سال‌های اخیر، سه شرکت چینی در نیجریه سرمایه‌گذاری کرده‌اند و در حال احداث کارخانه‌های استحصال، فرآوری و تولید باتری‌های لیتیومی در این کشور هستند. همچنین شرکت Jupiter Lithium Ltd مستقر در بریتانیا و شرکت ReElement Technologies مستقر در ایالات‌متحده، پروژهایی را برای بهره‌برداری از لیتیوم در ۴۴۲کیلومتر مربع از معادن غنی از لیتیوم در شمال نیجریه آغاز کرده‌اند.
وضعیت منابع لیتیومی ایران
منابع اولیه لیتیوم ایران در دسته کم‌عیار قرار دارند. عیار لیتیوم منابع اولیه کشور به گونه‌ای است که استحصال و فرآوری آن در داخل کشور از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نیست. مهم‌ترین محصولات لیتیوم شامل اکسید لیتیوم، هیدروکسید لیتیوم و کربنات لیتیوم گرید دارویی است.
در اسفندماه سال ۱۴۰۲ امیر محمدرضا آشتیانی، وزیر وقت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح از خط تولید پک باتری‌های لیتیومی رونمایی کرد که این موضوع نشان‌دهنده ورود کشور به صنعت باتری‌های لیتیومی است. با توجه به افزایش روزافزون تقاضای جهانی لیتیوم (افزایش قیمت لیتیوم) اهمیت بسیار بالای این فلز استراتژیک برای آینده کشور به منظور استفاده در بخش‌های نظامی، انرژی پاک، صنعت باتری‌سازی، صنعت هسته‌ای، صنعت متالورژی، صنعت شیشه، صنعت سرامیک و همچنین نبود منابع اولیه لیتیوم با عیار تجاری در ایران، معادن لیتیوم نیجریه می‌توانند به عنوان فرصتی جذاب برای رفع نیاز داخل به این فلز استراتژیک باشند. کاربرد‌های فراوان و ارزش اقتصادی بالای لیتیوم، توجه ویژه به سرمایه‌گذاری و در دستور کار قرار دادن برنامه‌های حمایتی به منظور تامین نیاز‌های داخلی و توسعه اقتصادی و صنعتی کشور را پیش از پیش آشکار می‌سازد.
تولید لیتیوم در داخل کشور نیازمند ترکیبات اولیه لیتیومی است که اکنون ایران برای تامین آن به کشورهای خارجی وابسته است. نیجریه بازار لیتیوم جذاب و در عین حال توسعه نیافته‌ای دارد. بازار لیتیوم این کشور تا حد زیادی دست نخورده و در صورت استفاده صحیح می‌تواند منبع درآمدی برای آنها و سرمایه‌گذاری سودآوری برای ایران باشد. بنابراین در دستور کار قرار گرفتن هر چه سریع‌تر استحصال لیتیوم از منابع نیجریه از عقب‌ماندگی کشور در سال‌های آتی جلوگیری خواهد کرد. در واقع تصمیم‌گیری برای آغاز این پروژه نیازمند دید باز و گسترده به افق‌ها و آینده کشور است.
