صنعت بازیافت در حاشیه
مدیرعامل شرکت پاک بازیافت پلیکان، بازیافت‌کننده فلزات گران‌بها گفت: عدم حمایت دولت و سازمان‌های دولتی، یکی از بزرگ‌ترین معضلات فعالان صنعتی به شمار می‌رود؛ به طوری که یکی از دلایل غیرفعال شدن این مجموعه که در زمینه استحصال فلز گران‌قیمت جیوه از لامپ‌های جیوه‌ای فعالیت داشت، عدم حمایت دولت بود. از اثرات منفی دیگر این موضوع می‌توان به تمایل افراد برای مهاجرت و فعالیت در کشورهای خارجی اشاره کرد.
بهرام رعنا بیان کرد: متاسفانه حاشیه سود پایین، هزینه‌های بالای بازیافت، عدم پرداخت مطالبات از سوی مشتریان دولتی و شکایت سازمان حفاظت محیط زیست علیه مجموعه باعث شد تا شرکت پاک بازیافت پلیکان دیگر قادر به ادامه فعالیت نباشد. در حالی که این شرکت تنها واحدی بود که در کل منطقه خاورمیانه به طور اصولی لامپ‌های جیوه‌ای را امحا و خنثی‌سازی می‌کرد. لازم به ذکر است که توان خنثی‌سازی شرکت‌های سوئدی و آمریکایی حدود ۹۷ تا ۹۸ درصد است اما ما با اجرای طرح‌های نوآورانه و فرمول‌های جدید، امکان خنثی‌سازی کامل را داشتیم. در اوایل دهه ۹۰ قول همکاری از سوی سازمان‌های دولتی به مجموعه داده شد و ما فعالیت‌های تحقیقاتی و آزمایشی خود را آغاز کردیم اما پس از تغییراتی در بدنه دولت، حمایتی از این شرکت صورت نگرفت؛ در صورتی که هزینه‌های امحا و خنثی‌سازی بر عهده دولت است. در حال حاضر تولید لامپ‌های جیوه‌ای در کشورهای خارجی متوقف شده است اما در گذشته دولت‌های این کشورها، هزینه خنثی‌سازی را به سرعت به شرکت‌های امحا‌کننده پرداخت می‌کردند.
وی در خصوص شکایت سازمان حفاظت محیط زیست، عنوان کرد: ادعای این سازمان این بود که ادامه فعالیت مجموعه تهدیدی علیه بهداشت عمومی است اما ما به طور اصولی فرایند امحا و خنثی‌سازی را انجام می‌دادیم و بر اساس قوانین وضع شده (بند یک ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی) اعلام این جرم و طرح دعوی بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. با این حال حکم صادره برای ما شامل مجازات قضایی و پرداخت جریمه نقدی بود که پس از اعتراض، مجازات قضایی حذف و نیمی از جریمه بخشیده شد؛ این پرونده همچنان در جریان بوده و ما به دنبال اخذ رای نهایی هستیم. مشکلات فراوان و عدم حمایت از فعالان صنعتی، باعث ناامیدی و دلسرد شدن آن‌ها نسبت به ادامه مسیر می‌شود.
مدیرعامل شرکت پاک بازیافت پلیکان در رابطه با فرایند خنثی‌سازی و استحصال فلز جیوه، توضیح داد: همان طور که ذکر شد کشورهای سوئد و آمریکا در این زمینه بسیار باقدرت عمل کرده‌اند و از روش‌های فیزیکی برای خنثی‌سازی استفاده می‌کنند اما ما با بهره‌گیری از روش‌های فیزیکی و شیمیایی موفق به خنثی‌سازی ۱۰۰ درصدی شدیم. گفتنی است که برخی از کشورهای آسیایی مانند چین، کره جنوبی و سنگاپور نیز دانش و تکنولوژی خنثی‌سازی لامپ‌های جیوه‌ای را در اختیار دارند اما در کشورهای حوزه خلیج فارس در این زمینه اقداماتی انجام نشده است. ابتدا خردایش لامپ‌ها توسط دستگاه‌های خردکننده صورت می‌گیرد و بخار جیوه متصاعد شده از این فرایند به وسیله فلیترهایی جمع‌آوری و وکیوم می‌شود؛ سپس بخار جیوه توسط کربن اکتیو که جاذب جیوه است، جذب شده و با حرارت دادن آن استحصال فلز جیوه انجام می‌شود. در مرحله بعدی شیشه‌های آلوده، درون محلولی قرار گرفته و شست‌و‌شو داده می‌شوند که با این کار مجددا به چرخه تولید باز می‌گردند. فسفر موجود در لامپ‌های جیوه‌ای، خطری برای افراد و یا محیط زیست ندارد و این ماده در مقابل هوا و نور سوزانده شده و پس از شست‌و‌شو تبدیل به اسید فسفریک می‌شود؛ علاوه بر فلز جیوه، شیشه‌های لامپ و فسفر، پلاستیک و سایر مواد جانبی نیز بازیافت می‌شوند که هر کدام از آن‌ها در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. لازم به ذکر است که جیوه فلزی گران‌قیمت و کمیاب است اما با این وجود میزان تقاضای آن در بازار بسیار بالاست و واحدهای بازیافت چالشی در زمینه فروش این فلز ندارند.
بازیافت، صنعتی ناشناخته و مهجور
مدیرعامل شرکت پاک بازیافت پلیکان در خصوص ماشین‌آلات مورد استفاده در واحدهای امحا‌کننده، ابراز کرد: زمانی که ما فعالیت خود را آغاز کردیم، ماشین‌سازان داخلی به طور کامل با فرایند امحا و خنثی‌سازی لامپ‌های جیوه‌ای آشنا نبودند؛ به همین دلیل فقط امکان ساخت دستگاه‌های خردکننده را داشتند. در این شرایط ما برای رفع نیاز خود، نسبت به بومی‌سازی ماشین‌آلات و دستگاه‌ها اقدام کردیم که خوشبختانه با مشکل خاصی در زمینه تعمیر و نگهداری آن‌ها مواجه نشدیم.
رعنا در پایان خاطرنشان کرد: در حال حاضر بزرگ‌ترین مشکلی که ما با آن در کشور مواجه هستیم، عدم فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی در رابطه با مقوله بازیافت و حفاظت از محیط زیست است؛ این مسئله باعث شده تا برخی از افراد شناخت کافی از سموم و فلزات خطرناک نداشته باشند و در زمان خرید مواد بازیافتی، اهمیتی به پالایش صحیح و از بین بردن کامل آلاینده‌ها ندهند. لازم به ذکر است که مواد اولیه این مجموعه از طریق سازمانها دولتی تامین می‌شد و ما هزینه امحا و خنثی‌سازی لامپ‌های جیوه‌ای را از این سازمانها دریافت می‌کردیم؛ اگرچه در خصوص لامپ‌هایی که در اختیار مصرف‌کنندگان قرار داشته و واحدها بازیافت به آن دسترسی ندارند، پیشنهاد کردیم تا در تمام استان‌ها مراکزی به منظور جمع‌آوری لامپ‌های جیوه‌ای و پسماندهایی که قابلیت بازیافت دارند، دایر شوند اما توجهی به این مسئله نشد.
