مقایسه جایگاه هزینه تولید سنگ در ایران و اروپا

ایران یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان از نظر ذخایر سنگ طبیعی (مانند تراورتن، مرمریت، گرانیت، و سنگ آهک) است و هم‌اکنون در ردیف ۱۰ کشور برتر دارای منابع معدنی سنگ قرار دارد. با این حال، سهم ایران از بازار جهانی صادرات سنگ طبیعی بسیار ناچیز باقی مانده است. این مقاله به بررسی جایگاه هزینه‌ای ایران در مقایسه با کشورهای اروپایی، مزیت‌های بالقوه قیمتی، و دلایل عقب‌ماندگی در حوزه صادرات می‌پردازد و راهکارهایی برای بهبود وضعیت ارائه می‌دهد.

۱. مقایسه هزینه تولید سنگ طبیعی: ایران و اروپا

الف) هزینه حامل‌های انرژی

یکی از اصلی‌ترین عوامل تأثیرگذار بر قیمت تمام‌شده تولید سنگ طبیعی، هزینه حامل‌های انرژی مانند برق، گاز و سوخت‌های فسیلی است که در فرآیندهایی همچون استخراج، برش، فرآوری و حمل‌ونقل نقش کلیدی دارند.

این اختلاف فاحش در هزینه انرژی باعث شده است که ایران از نظر قیمت تمام‌شده تولید سنگ طبیعی مزیت رقابتی قابل توجهی نسبت به رقبای اروپایی (مانند ایتالیا، اسپانیا یا پرتغال) داشته باشد.

ب) هزینه نیروی انسانی

ایران همچنین از نظر هزینه نیروی انسانی در بخش معدن و فرآوری، بسیار پایین‌تر از اروپاست. در حالی که  حدود حقوق ماهیانه کارگر ماهر در اروپا بین ۲۵۰۰ تا ۴۰۰۰ یورو است، این رقم در ایران بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ دلار می‌باشد.

پ) مواد اولیه و دسترسی معدنی

در بسیاری از کشورهای اروپایی ذخایر سنگ طبیعی محدود شده یا هزینه استخراج آن بالا رفته است (به‌ویژه با محدودیت‌های محیط‌زیستی). در حالی که ایران دارای تنوع و گستردگی ذخایر با کیفیت بالا و پراکندگی جغرافیایی مطلوب است.

۲. چرا با وجود مزیت قیمت تمام‌شده، صادرات سنگ ایران موفق نیست؟

الف) ضعف زیرساخت‌های صادراتی و لجستیکی، نبود بنادر تخصصی برای صادرات محموله‌های سنگین، ناکارآمدی سیستم ریلی و جاده‌ای برای حمل سنگ‌های فرآوری‌شده یا بلوک، هزینه بالای حمل بین‌المللی به دلیل نبود خطوط منظم دریایی تخصصی

ب) فقدان برندینگ و بازاریابی بین‌المللی، شرکت‌های ایرانی عمدتاً بدون برند مشخص یا بسته‌بندی حرفه‌ای در بازار جهانی حاضر می‌شوند، نمایشگاه‌ها و رویدادهای بین‌المللی به‌درستی هدف‌گذاری یا پیگیری نمی‌شوند یا هنوز انگونه که باید مورد توجه قرار نگرفته اند، مشتریان خارجی اعتماد کمتری به ثبات کیفیت و خدمات پس از فروش دارند زیرا بخشی از مشکلات مربوط به واسطه گری بدون پشتوانه ضمانتی است چون واسطه گری در سنگ با کالاهای دیگر متفاوت است در مسیر فروش از درب کارخانه تا مکان مصرف پروژه سنگ باید دارای ضمانت و پشتوانه فنی از کانالهای تخصصی باشد.

پ) خام‌فروشی و نبود زنجیره ارزش

بخش بزرگی از صادرات ایران به‌صورت بلوک خام یا اسلب‌های کم‌فرآوری‌شده انجام می‌شود که ارزش افزوده پایینی دارد. این در حالی است که کشورهای موفق اروپایی مانند ایتالیا تمرکز خود را روی صادرات سنگ‌های فرآوری‌شده با طراحی، بسته‌بندی و کاربرد خاص (پروژه‌ای یا لوکس) قرار داده‌اند.

ت) مشکلات بین‌المللی و تحریم‌ها

تحریم‌ها، محدودیت‌های بانکی و نبود دسترسی آسان به بیمه‌های صادراتی، تراکنش مالی با خریداران خارجی را مختل کرده و اعتماد تجاری را کاهش داده است.اگر چه این مشکلات با سازماندهی و چیدمان زنجیره صادراتی و حضور فیزیکی در بازار هدف به صورت عمده قابل بر طرف شدن است .

ث) فقدان سیاست‌های تشویقی هدفمند

در کشورهای رقیب، دولت‌ها با مشوق‌هایی مانند بازپرداخت مالیات بر ارزش افزوده، بیمه صادرات، و حمایت از نمایشگاه‌های خارجی، شرکت‌ها را برای حضور پررنگ‌تر در بازار جهانی ترغیب می‌کنند. این ابزارها در ایران یا وجود ندارد یا بسیار ضعیف اجرا می‌شود.

۳. راهکارها و پیشنهادهای عملی

الف) ایجاد همکاری مشترک / جوینت ونچر صادراتی سنگ، تجمیع ظرفیت شرکت‌های کوچک و متوسط در قالب خوشه‌های صادراتی، ایجاد برند مشترک با پشتوانه بازاریابی، استانداردسازی و لجستیک

ب) سرمایه‌گذاری در فرآوری با فناوری بالا

کاهش خام‌فروشی و تمرکز بر تولید محصولات نهایی مانند کف‌پوش، دیوارپوش، آشپزخانه و سنگ‌های تزئینی دکور شهری و طراحی خاص.

پ) توسعه لجستیک تخصصی صادرات سنگ، راه‌اندازی پایانه‌های صادراتی سنگ در بنادر جنوب، بهبود مسیرهای حمل ریلی و تسهیل گمرکی

ت) دیپلماسی اقتصادی و رفع موانع بانکی، مذاکره برای باز کردن کانال‌های مالی با کشورهای هدف صادراتی، حضور منسجم در نمایشگاه‌هایی مانند Marmomac، Xiamen و Coverings نرونبرگ بیگ فایو و نمایشگاه های ساخت و ساز.

ث) آموزش و توسعه منابع انسانی برای بازاریابی بین‌المللی، آموزش نیروهای فروش، برندینگ، طراحی محصول، بسته‌بندی و خدمات پس از فروش برای بازارهای جهانی

ج) بهره مندی از خدمات مشاوره ای

نتیجه‌گیری

با وجود مزیت‌های قابل توجه ایران در هزینه تمام‌شده تولید سنگ طبیعی، متأسفانه نبود سیاست‌گذاری صادرات‌محور فرآوی شده / پروژه محور ،  نبود زنجیره سازماندهی چیدمان صادراتی و حضور فیزیکی در بازارهای هدف . زیرساخت‌های ناکافی، و ضعف در حوزه برندسازی  بین‌المللی باعث شده است که ایران سهم کوچکی از بازار جهانی را به خود اختصاص دهد. با برنامه‌ریزی دقیق، تجمیع منابع و اصلاح زیرساخت‌ها، ایران می‌تواند به یکی از صادرکنندگان برجسته و باارزش افزوده بالا در بازار جهانی سنگ طبیعی تبدیل شود.