نفت ایران دوباره در چین غوغا می‌کند!
درحالی که تقویم جهان وارد ۲۰۲۵ شده و بازارهای انرژی نفس‌نفس می‌زنند، یک خبر آرام اما بسیار معنادار از شرق آسیا، ذهن تحلیلگران را به خود مشغول کرده است؛ افزایش چشمگیر واردات نفت چین از ایران. گویی اژدهای زرد دوباره دهان گشوده و طلای سیاه پارسی را با ولعی دوچندان می‌بلعد، اما این افزایش واردات، فقط یک عدد در جدول‌های آماری نیست؛ پشت آن بازی پیچیده‌ای از ژئوپلیتیک، منافع اقتصادی، تحریم‌های شکننده و معادلات دیپلماتیک پنهان شده. ایران و چین، حالا بیش از هر زمان دیگری، در یک پیوند راهبردی انرژی‌محور قرار گرفته‌اند. به گزارش «تعادل»، براساس داده‌های منتشر شده توسط منابع نیمه‌رسمی در آسیا، واردات نفت خام چین از ایران در سه‌ماهه اول ۲۰۲۵ به بیش از ۱.۳ میلیون بشکه در روز رسیده؛ رقمی که بالاترین میزان در پنج سال اخیر محسوب می‌شود و رشد بیش از ۴۵ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته دارد.
اگرچه این واردات، همچنان بخش عمده‌ای به صورت «غیررسمی» یا از طریق واسطه‌های شرقی مانند سنگاپور و مالزی انجام می‌شود، اما منابع خبری نزدیک به نهادهای انرژی چین، از احتمال رسمی شدن برخی قراردادهای بلندمدت با ایران تا پایان نیمه اول سال خبر می‌دهند.
در شرایطی که قیمت نفت در بازار جهانی با نوسانات شدیدی همراه است، ایران تخفیف‌هایی تا سقف ۱۰ دلار در هر بشکه نسبت به برنت ارایه داده است؛ پیشنهادی که برای پالایشگاه‌های مستقل چینی یا به اصطلاح teapots، غیرقابل چشم‌پوشی است.
با توسعه فازهای جدید پارس جنوبی و بازسازی میادین غرب کارون، ظرفیت صادراتی ایران از مرز ۳.۵ میلیون بشکه در روز عبور کرده است. همین ظرفیت مازاد، ایران را به گزینه‌ای جذاب برای چین تبدیل کرده است.
با وجود اینکه تحریم‌های امریکا علیه ایران به قوت خود باقی است، اما در عمل، سخت‌گیری‌ها نسبت به قبل کاهش یافته است. شرکت‌های حمل‌ونقل و بیمه آسیایی، با چراغ خاموش وارد بازی شده‌اند. چین به خوبی می‌داند وابستگی بیش‌ازحد به نفت خاورمیانه، به‌ویژه عربستان و روسیه، ریسک‌های خاص خود را دارد. ایران، با موقعیت ژئوپلیتیکی ویژه و سیاست‌های ضدهژمون‌گرایانه‌اش، شریک خوبی برای این استراتژی متنوع‌سازی است.
یکی از نکات جالب توجه در این روند، سکوت رسمی دو کشور است. نه ایران به‌طور مستقیم از آمار صادراتی‌اش می‌گوید، نه چین اشاره‌ای به مبدا برخی محموله‌ها می‌کند. اما کشتی‌ها، بنادر و شرکت‌های واسطه، همه داستان را تعریف می‌کنند. چین با استفاده از سیستم پرداخت تهاتری، بدهی‌های قدیمی ایران را صاف می‌کند و در عوض، نفت می‌گیرد. برخی منابع نیز از استفاده از یوآن دیجیتال در این معاملات خبر می‌دهند؛ مساله‌ای که در صورت تثبیت، می‌تواند دلار را یک گام دیگر به عقب براند. از سوی دیگر، ایران نیز با فرستادن نفت از طریق مسیرهای فرعی -عمدتا از بنادر جنوب چین و با کشتی‌های بی‌پرچم- به نوعی تحریم‌ها را دور می‌زند؛ تاکتیکی که سال‌ها تمرینش را داشته است.
برای ایران، این افزایش صادرات، منبع مهمی برای تامین ارز، احیای ظرفیت تولید و تزریق درآمد به بودجه است. دولت در لایحه ۱۴۰۴، سهم درآمدهای نفتی را بر پایه فروش ۱.۵ میلیون بشکه در روز تنظیم کرده که تحقق آن حالا محتمل‌تر از همیشه به نظر می‌رسد.
برای چین، نفت ارزان و قابل اطمینان، آن‌هم در دوره‌ای که رشد اقتصادی‌اش نیازمند انرژی فراوان است، یک مزیت رقابتی محسوب می‌شود. افزایش صادرات نفت ایران به چین، پیام روشنی برای رقبای منطقه‌ای دارد. عربستان‌سعودی که بزرگ‌ترین تامین‌کننده نفت چین است، اکنون باید خود را برای یک رقابت تمام‌عیار آماده کند. از‌سوی دیگر، روسیه که با تخفیف‌های بزرگ، بازار نفت آسیا را تصرف کرده بود، حالا باید جای خود را با ایران تقسیم کند. این تحولات می‌تواند نقشه انرژی شرق آسیا را دستخوش تغییرات عمده‌ای کند.
به‌ویژه اگر ایران موفق شود بخشی از صادرات خود را رسمی و پایدار سازد، ائتلاف‌های سنتی انرژی با چالش‌های جدیدی روبه‌رو خواهند شد. آنچه امروز شاهد آن هستیم، شاید فقط آغاز یک تغییر بزرگ‌تر باشد. چین و ایران، در حال تعریف نوعی رابطه انرژی‌محورِ نیمه‌رسمی با مزایای راهبردی متقابل‌اند. رابطه‌ای که در آن نفت، نقش سکوت را بازی می‌کند اما صداهای بلندی در سیاست و اقتصاد جهانی دارد. اژدهای تشنه، حالا از چشمه پارسی سیراب می‌شود. اما آیا این آب همچنان زلال و مداوم خواهد بود؟ یا در میان راه، سیل سیاست‌های جهانی، این رودخانه را منحرف خواهد کرد؟ پاسخ این پرسش، شاید در سطرهای آینده تاریخ انرژی نوشته شود واردات نفت ایران به چین در مارس، افزایش یافت و به رکورد ۸.۰۷ میلیون تن معادل ۱.۹۱ میلیون بشکه در روز رسید. داده‌های پلاتس نشان داد واردات نفت خام ایران به چین در ماه میلادی گذشته، به ۱.۹۱ میلیون بشکه در روز رسید که ۱۱.۹درصد در مقایسه با رکورد قبلی ۱.۷۱ میلیون بشکه در روز در اوت سال ۲۰۲۴، افزایش داشت و همچنین ۱۹.۵درصد بالاتر از واردات ۱.۶ میلیون بشکه در روز در فوریه بود.
به گفته منابع آگاه، لجستیک بهبود یافته از جمله برداشت از ذخایر شناور در آب‌های مالزی و همچنین قیمت‌گذاری رقابتی در مقایسه با خوراک‌های جایگزین، در افزایش واردات نفت ایران به چین، نقش داشت.
با این حال، تحلیلگران بازار می‌گویند روند واردات در آوریل به دلیل اقدامات خصمانه امریکا در هفته‌های اخیر، ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرد. در‌حالی‌که برخی از پالایشگاه‌های خصوصی، در بحبوحه تشدید ریسک‌های ژئوپلیتیکی، رویکرد صبر و مشاهده را درپیش گرفته‌اند، معامله‌گران انتظار دارند واردات در آوریل به دلیل قیمت رقابتی نفت ایران، بالا مانده و حدود هفت میلیون تن (۱.۷۱ میلیون بشکه در روز) باشد. یک منبع بازرگانی گفت: اگر محموله‌های نفت ایران همچنین اقتصاد بهتری نسبت به گزینه‌های دیگر داشته باشند پالایشگاه‌های خصوصی چین به خرید آنها ادامه می‌دهند. به گفته منابع آگاه، ذخایر نفت شناور ایران در مالزی، کاهش یافته، زیرا حجم بیشتری به چین منتقل شده است. براساس گزارش پلاتس، معامله‌گران گفتند: ذخایر شناور در مارس، ۴۲۶ هزار بشکه در روز بود که طبق گزارش شرکت کپلر، ۴۴ درصد کمتر از سطح ژانویه و فوریه بود زیرا انتقال به پالایشگاه‌های خصوصی در شاندونگ چین، شتاب گرفت. بنا بر نظرسنجی «اس‌اند پی گلوبال کامادیتی اینسایتس»، تولید نفت خام ایران منعطف آمد و به ۳.۲۳ میلیون بشکه در روز در فوریه رسید که اندکی بالاتر از ژانویه بود و از سپتامبر سال ۲۰۲۳، همچنان بالای سه میلیون بشکه در روز مانده است.
