راهکار حل بحران برق
حسین مسعودیان - کارشناس انرژی
مردم فهیم ایران به خوبی می‌دانند که مشکل برق، در تابستان گریبان آنها را گرفته است. البته کسانی که دستی در صنعت و شهرک‌های صنعتی دارند، از ۱۵ خرداد تا ۱۵ شهریور هفته‌ای دو روز با برنامه و در برخی مواقع نیز خارج از برنامه دچار خاموشی و تعطیلی شده‌اند.
مسوولان برق، کمبود را ۱۸ هزار مگاوات بیان کرده‌اند و برای احداث هر یک کیلو وات برق حدود ۸۰۰ دلار و برای شبکه انتقال و سپس توزیع آن تا رسیدن به ولتاژ ۲۲۰ ولت، تقریبا ۷۰۰ دلار دیگر نیاز به سرمایه‌گذاری است. خاموشی که مردم تجربه کرده‌اند معمولا از ساعت ۱۲ الی ۱۶ یا از اوایل شب از ساعت ۱۹ الی ۲۳ است.
برای سرمایه‌گذاری ۱۸ هزار مگاوات سرمایه‌ای در حدود ۲۷ میلیارد دلار لازم است تا در تابستان از ساعت ۱۲ الی ۱۶ و شب از ساعت ۱۹ الی ۲۳ برق به حد کافی در این سه ماهه تولید و مصرف شود.
یعنی سرمایه‌گذاری فقط در تابستان و برای ۸ ساعت در شبانه‌روز. نیروگاهی اقتصادی و مقرون به‌صرفه است که در طول ۳۶۵ روز سال و در فصل گرما نیز ۲۴ ساعته کار کند. نیروگاهی که فقط در تابستان و آن هم در اوج مصرف بخواهد کار کند، از نظر اقتصادی، سرمایه‌گذاری مناسبی نیست.
اگر ۲۷ میلیارد دلار موجود باشد، بهتر است در جایی استفاده شود که در چهار فصل سال از آن بهره‌برداری مناسب شود. حال با فرهنگ فعلی مصرف مردم، آیا چنین سرمایه‌گذاری از سوی دولت امکان پذیر است؟ با توجه به ناترازی انواع انرژی از جمله بنزین، گازوئیل و گاز در زمستان، آیا سرمایه‌گذاری در بخش سوخت ۱۸ هزار مگاوات، امکان‌پذیر است؟ برای آشنایی بیشتر از صنعت نفت و پالایش، به ازای پالایش هر بشکه نفت خام (۱۶۹ لیتر) حدود ده هزار دلار سرمایه لازم است.
به عبارتی برای یک لیتر گازوئیل مصرفی نیروگاه حدود ۶۰ دلار سرمایه‌گذاری لازم است.
(اگر راندمان پالایش از نفت خام به فراورده ۵۰ الی ۷۰ درصد باشد، برای یک لیتر گازوئیل حداقل ۹۰ الی ۱۲۰ دلار سرمایه لازم است) آیا این سرمایه‌گذاری برای دولت با توجه به شرایط امروز ارزی کشور امکان پذیر است؟ ۱۸ هزار مگاوات یا ۱۸ میلیون کیلووات که ۸ ساعت در یک روز کار کند، ۱۴۴ میلیون کیلووات ساعت برق تولید می‌کند.
هر یک کیلووات ساعت برق، تقریبا به ۵۰۰ گرم سوخت گازوئیل یا معادل گاز طبیعی نیازمند است که تقریبا روزانه ۷۲ میلیون لیتر می‌شود.
آیا با ناترازی‌های موجود در فرآورده‌های نفتی، تامین ۷۲ میلیون لیتر گازوئیل اضافه‌تر از مصرف فعلی امکان‌پذیر است؟ برای ۷۲ میلیون لیتر فرآورده در روز باید سرمایه‌گذاری در حدود ۱.۴ برابر پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس سرمایه‌گذاری کرد (یعنی حدود ۴ الی ۵ میلیارد دلار) آیا امکان‌پذیر است؟ قصد از ارائه آمار و ارقام فوق، نشان دادن نیاز به سرمایه‌گذاری وسیع در وزارت نیرو و نفت است.اگر الان ۲۷ میلیارد دلار وزارت نیرو و ۴ میلیارد دلار وزارت نفت فراهم شود، فرصتی ۳ الی ۵ سال برای ساخت این نیروگاه‌ها زمان لازم است و حداقل طی ۳ الی ۵ سال آینده قطعی برق نخواهیم داشت. (به شرطی که طی ۳ الی ۵ سال آینده رشد مصرف برق وجود نداشته باشد) راه حل عبور مطمئن از بحران فعلی قطعی برق چیست که به مردم فشار مضاعفی از نظر اقتصادی وارد نکند؟ راه‌حل در برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از ظرفیت بیکران مردم خوب ایران است. ظرفیتی که منافع مردم و کارکرد مناسب وزارت نیرو را همراه خود داشته باشد.برخی از این راه‌حل‌ها که مبتنی بر عدم افزایش قیمت برق است، به شرح زیر است:
۱- در زمان اوج مصرف، هر مصرف‌کننده‌ای، اعم از خانگی، صنعتی و تجاری موظف شود مساوی یا کمتر از سال گذشته مصرف کند. چنانچه اضافه مصرف کرد، به نسبت مصرف اضافه، علاوه بر سرمایه‌گذاری‌های لازم، هزینه مصرف سوخت و آلایندگی را نیز از او بگیرند. هر ساله مطابق تورم، قیمت برق مصرفی در اوج بار را افزایش بدهند.
۲ - منابع بانکی لازم (با همین نرخ‌های فعلی و بدون رانت) در اختیار سرمایه‌گذاران تولید برق تجدید پذیر قرار بدهند و سالانه قیمت خرید برق از آنها را به میزان تورم افزایش بدهند.
۳ - هر عملی که باعث کاهش مصرف در اوج بار می‌شود، مثل تغییر ساعت که حدود ۷۰۰ مگاوات پیک را کاهش می‌دهد. (یعنی عدم نیاز به سرمایه‌گذاری در حدود یک میلیارد دلار) به صورت جدی دنبال شود.
۴ - چنانچه موارد فوق از نظر وزارت نیرو اجرایی نباشد، با توجه به میزان مصرف خانوار و بخش‌های تجاری و تولیدی، بدون افزایش قیمت مقداری انرژی به فرد یا خانوار اختصاص یابد، چنانچه فرد کمتر یا بیشتر از میزان اختصاص یافته مصرف کرد، به بازاری متشکل و متکی بر سیستم‌های آنلاین بفروشد یا بخرد. هنگامی که بازار مناسبی در این زمینه ایجاد شد، تولید‌کنندگان برق در این بازار برای خرید و فروش حضور خواهند یافت و کمبود برق جبران خواهد شد. در پایان امید است مسوولان محترم، با رعایت اصول مردم‌داری اجازه بدهند ایده‌های مختلف به صورت شفاف برای مردم و نخبگان آنان توضیح داده شود و در خصوص آن گفت‌وگو و بحث‌های کارشناسی صورت بگیرد و در انتها، نسبت به تمام راه‌حل‌ها نظر سنجی کرده و راه‌حلی دنبال شود که اکثریت قاطع مردم و نخبگان، آن را می‌پسندند.
