تابلوی برق آزاد بورس انرژی
علی شاهمحمدی - کارشناس انرژی
با ابلاغ دستورالعمل توسعه مولدهای مقیاس کوچک، مقررات عرضه برق این نیروگاه‌‌‌ها نیز به پیوست مصوبه وزیر محترم نیرو در تاریخ ۱۴۰۲.۱۱.۸ و بر پایه برخی قوانین بالادستی نظیر مواد ۴۴ و ۵۶ قانون اصلاح الگوی مصرف ابلاغ شد. ماده ۴۴ قانون اصلاح الگوی مصرف، وزارت نیرو را موظف کرده تا ازطریق شرکت‌های تابعه خرید برق از تولیدکنندگان آن را در محل تحویل و به اندازه ظرفیت‌‌‌های تولید برق تضمین کند و به این منظور از طریق عقد قراردادهای ۵ساله با لحاظ شرایطی اقدام کند. از جمله شرایط مذکور آن است که زمان‌‌‌های کمبود برق در شبکه سراسری، مشترکانی که اقدام به احداث مولد در محل مصرف می‌‌‌کنند، از اولویت قطع برق خارج می‌‌‌شوند. همچنین بر اساس ماده ۵۶ قانون اصلاح الگوی مصرف، وزارت نفت موظف است در چارچوب قانون هدفمندکردن یارانه‌‌‌ها سوخت لازم جهت تولیدکنندگان انرژی برق اعم از واحدهای صنعتی یا تولیدکنندگان محلی را به قیمتی که برای وزارت نیرو محاسبه می‌‌‌کند، تحویل دهد.
بر اساس صورت‌جلسه 95 هیات تنظیم بازار برق ایران و دستورالعمل توسعه مولدهای مقیاس کوچک، نیروگاه‌‌‌هایی که از نظر فنی قابلیت اتصال به شبکه توزیع محل اتصال را دارا بوده و ظرفیت عملی تولید آنها از 25 مگاوات بیشتر نباشد به عنوان نیروگاه مقیاس کوچک تلقی می‌‌‌شوند. همچنین بر اساس مقررات عرضه برق نیروگاه‌‌‌های مقیاس کوچک، نیروگاه‌‌‌های مشمول مقررات این مصوبه مولدهای مقیاس کوچک با بازده الکتریکی حداقل 42 درصد یا مجموع بازده الکتریکی و حرارتی حداقل 70 درصد هستند. بر این اساس، سرمایه‌‌‌گذار احداث نیروگاه‌‌‌های مذکور مجاز است برق تولیدی خود را به روش‌‌‌های انعقاد قرارداد دوجانبه با مصرف‌کنندگان و عرضه در بورس انرژی نیز به فروش برساند. به این ترتیب بر پایه مقررات مذکور از خرداد ماه سال‌جاری تابلوی برق آزاد در بورس انرژی راهاندازی شد و نخستین معاملات به منظور عرضه برق تیر ماه در آن صورت گرفت.
علاوه بر این، سایر نیروگاه‌‌‌های جدید که فاقد قرارداد خرید تضمینی باشند نیز می‌توانند برق تولیدی خود را در تابلوی برق آزاد به فروش برسانند. همچنین نیروگاه‌‌‌های مقیاس‌کوچک قدیمی که 10 سال از تاریخ شروع بهره‌‌‌برداری تجاری آنها گذشته باشد، مشروط بر رعایت قیود ارائه‌شده در مقررات عرضه برق مولدهای مقیاس‌کوچک قادر به عرضه برق خود در تابلوی مذکور هستند. بر اساس مقررات عرضه برق مولدهای مقیاس‌کوچک، طول دوره قرارداد برای فروش برق نیروگاه‌‌‌های مذکور 15 سال بوده و شرکت توانیر مکلف است سازوکار اجرایی برای دریافت تضامین لازم از سرمایه‌‌‌گذار احداث نیروگاه در طول دوره قرارداد را به نحوی فراهم آورد که سرمایه‌‌‌گذار متعهد به تحویل برق به شبکه برق کشور به میزان ظرفیت مطمئن نیروگاهی در این دوره باشد.
شرکت باران نیروی بشل (نیروگاه بشل) بوده که میزان 10 مگاوات برق را برای تحویل در تیرماه با نرخ 39900 ریال بر کیلووات‌‌‌ساعت و 11.5 مگاوات برق را برای تحویل در مرداد ماه با نرخ 46هزار ریال بر کیلووات‌‌‌ساعت و همچنین 12 مگاوات برق را برای تحویل در شهریور ماه با نرخ 52هزار ریال بر کیلووات‌‌‌ساعت عرضه کرده است.
شرکت تولید ایستگاهی نیروخاصه (نیروگاه نظر‌آباد) نیز علاوه بر تعدادی معاملات روزانه و هفتگی در مرداد ماه، میزان 7.7 مگاوات برق را برای تحویل در شهریور ماه با نرخ 52هزار ریال بر کیلووات‌‌‌ساعت در تابلوی مذکور معامله کرده است. شرکت انرژی پرسیا نیرو ایرانیان (نیروگاه گازی عباس‌‌‌آباد) نیز میزان 2.8 مگاوات را در معاملات هفتگی شهریور ماه با نرخ 48هزار ریال بر کیلووات‌‌‌ساعت در این تابلو به فروش رسانده است.
بدون شک راهاندازی بازاری آزاد به منظور تقابل مستقیم عرضه و تقاضای برق مشروط به رعایت پیش‌‌‌نیازهای لازم و پایبندی به تعهدات ارائه‌شده می‌تواند کمک شایانی به کشف قیمت واقعی برق خصوصا در شرایط ناترازی و کمبود برق در کشور کند. در شرایط کنونی که بیماری مزمن اقتصاد صنعت برق کشور منجر به کاهش قابل‌توجه سرمایه‌‌‌گذاری در توسعه تولید برق خصوصا طی دهه گذشته شده، تامین برق پایدار و بدون خاموشی به‌ویژه برای صنایع کشور به مساله‌‌‌ای بحرانی تبدیل شده است. بنابراین در این شرایط بهره‌‌‌گیری از سازوکارهایی نظیر خرید برق از تابلوی سبز یا تابلوی آزاد که مشمول برنامه‌‌‌های مدیریت مصرف نمی‌‌‌شوند ولو با قیمتی بالاتر از تعرفه‌‌‌های دولتی می‌تواند برای مشترکان مذکور تا حدودی راهگشا باشد. در سمت عرضه نیز با توجه به بحران سرمایه‌‌‌گذاری موجود که طی دهه گذشته به‌‌‌‌‌‌رغم رشد سالانه حدود 5 درصدی نیاز مصرف، رشد زیر 3 درصدی را در توسعه تولید به همراه داشته، فروش در بازارهای بدون مداخلات دولتی و در تقابل مستقیم با سمت تقاضا نظیر تابلوی برق آزاد می‌تواند زمینه‌‌‌های موردنیاز جهت تشویق سرمایه‌‌‌گذاران به توسعه تولید و رفع تدریجی ناترازی‌‌‌های موجود در شبکه برق کشور را فراهم کند.تابلوی برق آزاد اگرچه به پشتوانه دستورالعمل توسعه مولدهای مقیاس‌کوچک و مقررات عرضه برق این نیروگاه‌‌‌ها راهاندازی شد، اما خلأ وجود رویه و دستورالعملی شفاف برای نیروگاه‌‌‌های مشمول از جمله مسائلی بوده که طی ماه‌‌‌های گذشته ابهامات گوناگونی را برای سرمایه‌‌‌گذاران و تولیدکنندگان برق ایجاد کرده است. همین امر مانع از عمیق شدن بازار مذکور و توسعه معاملات در آن شده به نحوی که طی گذشت حدود 3ماه از راهاندازی تابلوی برق آزاد تنها سه نیروگاه در این تابلو اقدام به عرضه برق کرده‌‌‌اند. بدیهی است در شرایط بحرانی کنونی صنعت برق کشور، نیاز به ساختارهایی نظیر تابلوی برق آزاد که می‌تواند منجر به تشویق سرمایه‌‌‌گذاران جهت توسعه تولید شود بیش از هر زمان دیگری احساس می‌‌‌شود.از این رو در گام نخست تدوین رویه‌‌‌ای شفاف جهت تعیین نیروگاه‌‌‌های مشمول و در گام بعدی توسعه دایره شمولیت تابلوی مذکور برای سایر نیروگاه‌‌‌ها (نظیر نیروگاه‌‌‌های خودتامین صنایع، نیروگاه‌‌‌های مقیاس بزرگ دارای قرارداد خرید تضمینی یا بیع متقابل که بر اساس ظرفیت قراردادی امکان خارج کردن بخشی از تولید خود را از قراردادهای مذکور دارند و همچنین مولدهای مقیاس‌کوچکی که به دلایل مختلف لزوما به شبکه توزیع متصل نیستند) از جمله مواردی است که می‌تواند به تعمیق بازار برق آزاد، ارائه سیگنال‌‌‌های مناسب سرمایه‌‌‌گذاری از این طریق و در نهایت کاهش ناترازی‌‌‌های ایجاد شده در شبکه برق کشور کمک کند.
نظر شما