چگونه ابزار مناسب، مخرب عمل می‌کنند؟
مریم محبی - کارشناس بازار سرمایه
با توجه به اینکه وزیر جدید امور اقتصادی و دارایی دولت چهاردهم کسری‌بودجه و ناترازی بانک‌ها را عامل اصلی تورم دانسته و قصد دارد تمرکز خود را صرف برطرف‌کردن این کسری کند، به‌نظر می‌رسد نحوه تامین شکاف میان منابع و مصارف بودجه و زمان آن می‌تواند بر بازار سرمایه اثرگذار باشد. یکی از راه‌های مرسوم، علمی و عملی، جبران کسری‌بودجه چاپ و انتشار اوراق در بازار بدهی است. موضوع حائزاهمیت اینجا است که این روش کاملا علمی در کشورهای توسعه‌‌‌‌‌یافته، اثبات شده و تجربه شده‌است و ایران هم بارها این مسیر را آزموده و تلاش‌کرده تا به وسیله چاپ اوراق‌بدهی دولتی، بخشی از کسری‌بودجه خود را جبران کند. با توجه به اینکه در وضعیت فعلی، شاهد ناترازی شدید در بخش منابع و مصارف مختلف کشور هستیم، بزرگ‌ترین آسیب‌هایی که بورس دیده به دلیل نحوه انتشار و عرضه اوراق در بازار سرمایه است. برای مثال، بزرگ‌ترین دلیلی که باعث‌شده در بازار سرمایه، این اوراق را عامل تخریب بورس بدانیم، عدم‌سودآوری شرکت‌ها و عدم‌جذابیت سهام آنهاست، بنابراین چنانچه به‌دنبال رفع ناترازی بودجه کشور از محل چاپ اوراق هستیم، زمانی باید این انتشار صورت بگیرد که بازار سرمایه به جذابیت لازم رسیده‌باشد و افراد بتوانند متناسب با سطح ریسک‌‌‌‌‌پذیری یا ریسک‌‌‌‌‌گریزی خود، میان اوراق که بازدهی‌‌‌‌‌شان در بازارهای بدون‌ریسک مشخص می‌شود و سهم شرکت‌ها که از ریسک و بازدهی بالاتری برخوردار هستند، دست به انتخاب و تصمیم‌گیری جهت سرمایه‌گذاری بزنند.
چرا در وضعیت فعلی انتشار اوراق‌بدهی دولت، بورس را کم‌‌‌‌‌رمق‌‌‌‌‌تر می‌کند؟
در حال‌حاضر که بازار سرمایه کشور ما بیمار است، روند نزولی بالغ بر چهار سال را دارد و سهام از جذابیت لازم برخوردار نیست، هر نوع انتشار اوراق در این بازار می‌تواند مفید واقع نشود و به‌عنوان یک مخرب در بورس عمل کند، بنابراین وزیر محترم امور اقتصادی و دارایی به این موضوع توجه داشته‌باشد؛ زمانی می‌تواند ناترازی بودجه‌کشور را از محل انتشار اوراق‌بدهی تامین کند و بازار سرمایه از آن آسیب نبیند که شرایط کسب‌وکار بهبود یافته باشد و سهم شرکت‌های سهامی عام و عرضه‌شده در بازار سرمایه، یک مسیر روبه‌رشد داشته باشند و افق مثبتی برای بازار متصور باشیم. به‌معنای دیگر در صورتی‌که ارزیابی فضای اقتصاد برای شرکت‌ها و صنایع از منظر سودآوری در شرایط مطلوب و رو به بهبودی قرار داشته‌باشد، گزینه انتشار اوراق‌بدهی دولت در بازار سرمایه مناسب است و در غیر‌این‌صورت هرگونه انتشار اوراق‌بدهی و تامین مالی از بازار سرمایه قطعا آسیب جدی به این بازار وارد خواهد کرد و رکود آن را تشدید می‌کند و بازار سرمایه را کم‌‌‌‌‌رمق‌‌‌‌‌تر خواهد کرد.در واقع باید به وزیر جدید امور اقتصادی و دارایی دولت چهاردهم یادآور شد که انتشار اوراق در بازارسرمایه در وضعیت فعلی استفاده از ابزار درست در محل نامناسب است. بازار سرمایه زمانی محل مناسب تامین کسری‌بودجه است که از بیماری رنج نبرد و شرکت‌ها شرایط سودآوری خوبی داشته و در وضعیت مناسب اقتصادی قرارداشته باشند، اما در وضعیت فعلی که هزینه تامین مالی برای شرکت‌ها بسیار بالاست و بسیاری از صنایع با دلار نیمایی محصولات خود را عرضه می‌کنند، به‌طور طبیعی درآمد آنها نمی‌تواند در‌برابر هزینه‌های بالای خودشان، جذاب باشد و بنگاه‌ها انگیزه کافی برای تولید نخواهند داشت، به‌این‌ترتیب به دلیل ریسک‌های مختلف اقتصادی و غیر‌اقتصادی که در کشور وجود دارد، بازار سرمایه در وضعیت جذابی قرار ندارد و لازم است که در ابتدا موانعی که پیش‌روی صنایع قرار دارند، برطرف شده و سهم شرکت‌ها از منظر سودآوری جذابیت خوبی داشته باشند.
