مدیریت هزینه‌های تولید در گرو رویکردهای جدید
امیرحسین قرشی - کارشناس صنعتی
امروزه با سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در صنایع مختلف و رقابت تنگاتنگی که میان تولیدکنندگان به وجود آمده است، یکی از عواملی که ضامن بقای بنگاه‌های اقتصادی بوده و تاثیر مستقیمی بر میزان سودآوری و قدرت رقابت‌پذیری آن‌ها دارد، کاهش هزینه‌های تولید و به تبع آن تقلیل بهای تمام شده محصول است. برای تحقق این مهم می‌توان از روش‌های مختلفی مانند شناسایی و بررسی دقیق هزینه‌ها، بهینه‌سازی مصرف انرژی و مواد اولیه، بهبود فرایندها، بهره‌گیری از تکنولوژی و ماشین‌آلات پیشرفته، به‌کارگیری نیروی انسانی ماهر و… هزینه‌های تولید را به طور قابل‌توجهی کاهش داد. شایان ذکر است که این مسئله در صنعت سیم لاکی با توجه به تعداد محدود تولیدکنندگان در کشور و سهم بالای مواد اولیه در بهای تمام شده محصولات، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در ابتدا باید به این نکته مهم توجه داشت که حاشیه سود صنعت سیم لاکی نسبت به سایر صنایع، در اکثر کشورهای جهان چشمگیر نیست که علت آن را می‌توان به سهم بالای مواد اولیه (مفتول مسی و لاک عایق) در هزینه‌ها و بهای تمام شده کالا نسبت داد. علاوه‌براین، با در نظر گرفتن سایر هزینه‌ها همچون دستمزد، هزینه سربار و… نمی‌توان حاشیه سود زیادی را برای این صنعت متصور شد. در نتیجه با توجه به این موارد، کنترل هزینه‌ها در صنعت سیم لاکی بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند و نیاز است که فعالان این صنعت، رویکرد و استراتژی‌های کاربردی را به منظور مدیریت هزینه‌ها اتخاذ و به صورت جدی پیگیری کنند. شایان ذکر است که به طور کلی در حسابداری صنعتی، فرمول تعیین بهای تمام شده محصول و خدمات در صنایع مختلف که صنعت سیم لاکی را هم در بر می‌گیرد، شامل محاسبه مواد مستقیم به‌کاررفته در کالا، دستمزد مستقیمی که برای ساخت محصول پرداخت شده، هزینه‌های سربار، هزینه‌های مالی و تجاری می‌شود. باید توجه داشت که روش‌های فنی و خاص مختلفی برای کنترل انواع هزینه‌ها وجود دارد که می‌توان با پیاده‌سازی هر یک از آن‌ها، تا حد معقولی مخارج صرف شده برای تولید را کاهش داد و زمینه را برای کسب حاشیه سود بیشتر در واحدهای صنعتی فراهم کرد. البته مجددا تاکید می‌کنم که صنعت سیم لاکی در مقایسه با سایر صنایع همچون صنعت سیم و کابل‌سازی از حاشیه سود بالایی برخوردار نیست و این صنعت به دلیل هزینه بالای خرید مواد اولیه که بخش عمده‌ای از بهای تمام شده کالا را به خود اختصاص می‌دهد، جزو صنایع سرمایه‌بر محسوب می‌شود تا صنایع کاربر؛ به طوری که بیش از ۸۵ درصد بهای تمام شده سیم لاکی مختص به مفتول مسی بوده و با نوسان قیمت‌ها در بازار که عموما در مدار صعودی هستند، بهای سیم لاکی نیز متناسب با این تغییرات تعیین می‌شود.لازم به ذکر است که صنعت سیم لاکی در ایران وضعیت متفاوتی با سایر کشورها داشته و اکثر تولیدکنندگان در صنایع مختلف، در انتهای سال مالی اعلام می‌کنند که سود بالایی را کسب کرده‌اند؛ در حالی که با بررسی صورت‌های مالی مشخص می‌شود، بخش عمده‌ای از این مبلغ به افزایش ارزش موجودی آن‌ها مربوط است. در صورتی که این مبلغ حاشیه سود واقعی واحدهای تولیدی نبوده و منظور ما از حاشیه سود پایین، در واقع سود عملیاتی و مبلغی است که از طریق فروش محصولات در بازار به دست آمده. البته باید این نکته را در نظر داشت که تولیدکنندگان نقشی در افزایش نرخ تورم و به تبع آن رشد ارزش موجودی‌‌‌های خود ندارند و این مسئله در پایان سال مالی در اکثر بنگاه‌های اقتصادی مشاهد می‌شود.همان‌طور که پیش‌تر به آن اشاره شد، بیشترین هزینه تولید سیم لاکی به مواد اولیه اختصاص دارد که نحوه قیمت‌گذاری آن در حیطه اختیارات تولیدکننده نبوده و میزان مصرف مواد برای تولید محصولات استاندارد غیرقابل تغییر است. در این شرایط صنعتگران باید از روش‌هایی مانند استفاده از ماشین‌آلات و دستگاه‌های به‌روزتر، میزان ضایعات ایجاد شده در خط تولید را کاهش دهند و با بهینه‌سازی مصارف و کنترل ریزش مواد، بیشترین بهره‌وری را از مواد اولیه داشته باشند. به طوری که هرچقدر سایز سیم لاکی افزایش یابد، درصد مصرف لاک کاهشی بوده و بالعکس با افت سایز محصول، این مقدار صعودی خواهد بود. همچنین اگر ظرفیت یک قرقره ۲۰ کیلوگرم سیم لاکی باشد، باید این مقدار به صورت کامل تکمیل شده و قرقره‌ای با ظرفیت ۱۸ کیلوگرم محصول بسته‌بندی نشود.باید توجه داشت که ۱۰۰ درصد انرژی مورد نیاز صنعت سیم لاکی، انرژی الکتریکی است و فعال‌سازی کوره‌های لاک‌زنی، دستگاه‌های کشش و سایر ماشین‌آلات با استفاده از این انرژی صورت می‌گیرد. برای کنترل این متغیر نیز باید همانند سایر مولفه‌های تاثیرگذار بر هزینه‌های تولید، شاخص و معیاری تعیین کرد که برای تولید هر کیلوگرم سیم لاکی چند کیلووات انرژی مصرف می‌شود. یکی از راهکارهای مشترکی که می‌تواند علاوه بر کاهش ضایعات ایجاد شده میزان مصرف انرژی را کاهش دهد، بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید است. در حال حاضر سازندگان ماشین‌آلات صنعت سیم لاکی با توجه به اهمیت این موضوع، به دنبال بهینه‌سازی مصارف انرژی هستند. به طوری که شاهد هستیم میزان مصرف انرژی در دستگاه‌های به‌روز، به نصف این مقدار در ماشین‌آلات قدیمی کاهش یافته است. اگرچه به‌روزرسانی خطوط تولید نیازمند سرمایه‌گذاری است اما در بلندمدت و با توجه به شیب افزایش بهای انرژی در کشور، این اقدام موثر و مفید خواهد بود.در پایان باید خاطرنشان کنم که افزایش هزینه‌های تولید در صنایع مختلف به خصوص صنعت سیم لاکی در آینده، موضوع غیرقابل پیشگیری است. همچنین توسعه صنعت سیم لاکی صرفا وابسته به انجام اقداماتی از سوی دولت و مسئولان نیست و صنعتگران برای ایجاد تحول در حوزه تولید نباید منتظر بمانند. البته مدیریت برخی از هزینه‌ها امکان‌پذیر نبوده و تولیدکنندگان باید با مطرح کردن آن‌ها، مسئولان را آگاه سازند تا اقداماتی در این خصوص صورت گیرد. به عنوان مثال، بهای لاک عایق وارداتی و قیمت‌گذاری مفتول مسی وابسته به نرخ ارز بوده که کاهش آن خارج از عهده صنعتگران است. اگرچه با توجه به شرایط فعلی کشور پیاده‌سازی روشی برای کنترل قیمت‌ها دشوار است اما اگر دولت بتواند سیستم عرضه و تقاضا را ایجاد کند، با دخالت کمتر آن قیمت‌ها در بازار کشف می‌شوند و این راه‌حل در بلندمدت بسیار تاثیرگذار خواهد بود. متاسفانه برای کاهش قیمت لاک نیز باید گفت که راه‌حلی وجود ندارد، مگر اینکه تولیدکنندگان داخلی به این زمینه ورود پیدا کنند. البته علی‌رغم تلاش‌هایی که برای تولید لاک در داخل انجام شد، کیفیت محصولات چندان مورد قبول نبود و باز هم با توجه به وابستگی به واردات مواد اولیه مورد نیاز و نرخ ارز، هزینه تولید لاک به صورت ۱۰۰ درصدی قابل کنترل نیست.
