نگاه استراتژیک به وزارتخانه‌های صمت و نفت
سید حمید حسینی - عضو اتاق بازرگانی
هرکسی که به عنوان وزیر صمت انتخاب می‌شود، قطعا افراد مدنظر خود را معرفی خواهد کرد و نمایندگان مجلس و فعالان بخش خصوصی می‌توانند بر این مبنا تصمیم‌گیری کنند و مشکلاتی که در این هفت هشت ساله در وزرات صمت وجود داشته است ادامه پیدا نکند، اکنون آخرین آماری که منتشر شده است نشان می‌دهد که ظرفیت فعال واحدهای صنعتی در شهرک‌های صنعتی در حدود ۴۲ درصد است و موجودی کالای واحدهای تولیدی حدود ۶۰ درصد است، این‌ها همه بیانگر ضعف عملکرد است که بخشی از آن به بحث‌های صادرات برمی‌گردد. اگر کشور بخواهد در ریل پیشرفت قرار بگیرد، باید پشتوانه قوی داشته باشد و پشتوانه قوی، تولید در کنار تجارت و صادرات است. زمانی که وزارتخانه هیچ‌کاری در این زمینه‌ها نمی‌تواند انجام دهد و وقت و فرصت و توانی برای انجام این کارهای بین‌المللی ندارد نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که تولیدکننده و صنتعگر بتواند با تمام ظرفیت کار کند. لذا فکر می‌کنم برای انتخاب دو سه وزارتخانه خیلی باید دقت شود، یکی وزارت نفت است که به نظر من وزیری که انتخاب می‌شود باید در حد معاون اول توان داشته باشد، حتما نیاز نیست یک آدم فنی باشد می‌تواند حقوق‌دان یا اقتصاددان باشد می‌تواند یک سیاست‌مدار یا مدیر باسابقه باشد که بتواند با مجموعه روابط بین‌المللی و روابط داخلی و تعامل با دیگر نهادها و ارگان‌ها از ظرفیت‌های کشور که بزرگ‌ترین ظرفیت ما در حوزه نفت و گاز هست استفاده کند.
همچنین وزارت صمت دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای است که متاسفانه در این حوزه هم ضعف مدیران قوی داریم، یعنی مثلا وزارت خارجه می‌تواند چهار یا پنج وزیر بالقوه داشته باشد، یا برای وزارت اقتصاد به راحتی می‌توانیم چند وزیر بالقوه معرفی کنیم، برای وزارت علوم و وزارت آموزش و پرورش از این گزینه‌ها هست ولی من فکر می‌کنم که واقعا این دو وزارتخانه پاشنه آشیل دولت خواهد بود، اگر نتوانستیم فردی با آن ویژگی‌ها انتخاب کنیم که بتواند آن وزارتخانه را اداره کند باید کارگروه‌ها یک تیم معرفی کنند و کسی را هد تیم بگذارند که اهل کار گروهی باشد و حاضر به واگذاری اختیارات باشد. یک تیم یک وزارتخانه را اداره کند وگرنه چند وقت دیگر نقد و انتقادات شروع می‌شود. اکنون به نظر من باید تصمیمات کارگروه‌ها و شورای راهبردی خیلی بیرحمانه نقد شود تا اشتباه نکنیم ولی بعد از آن دیگر نقد کردن خیلی فایده ندارد و باعث تضعیف دولت می‌شود.
کارگروه‌های مشورتی که شکل گرفته است در انتخاب خود باید چند معیار و ملاک قرار دهند اول این هست که نامزد با رویکردهای رییس جمهور هماهنگ باشد و قبول داشته باشد، عدالت محور و پاک دست است و دستی در فساد یا رانت نداشته باشد، دومین ملاک این است که تعارض منافع نداشته باشد، بحث تعارض منافع بحث جدید است و اقتصاد ایران هم پذیرفته است و باید تلاش شود این بحث تعارض منافع را در کشور رعایت کنیم.
سومین بحث این است که هرکسی نامزد می‌شود و در کارگروه هست نگاه او نگاه ملی باشد و نگاه قومیت‌گرایی نباشد، بسیاری از اشکالاتی را که در عملکرد 40 ساله کشور می‌بینیم شاید نگاه قومیت‌گرایی داشته باشد، مثلا نماینده مجلس یا مسئولی که برای یک استان هست برای انجام یک پروژه در یک استان فشار می‌آورد و بعد می‌فهمیم که کار نامناسبی بوده است، لذا من فکر می‌کنم که در بعضی از کارگروه‌ها این موضوع به‌طور جدی مورد فرآیند قرار گرفته است. در کارگروه صنعت به نظر می‌آید حتی در چینش افراد این موضوع رعایت نشده است، یعنی ما افرادی داریم که اصلا به پاک‌دستی معروف نیستند، بیش‌تر به رانت و فساد اشتها دارند تا پاک‌دستی، تعارض منافع است و این‌ها خود ذی‌نفع هستند و بودن آنان در آن کارگروه حتی می‌تواند شبهه داشته باشد، ولی نامزده شدن آنان قطعا دچار ایراد و اشکال است.
ضمن این که عملکرد قبلی آنان نشان می‌دهد که به شدت آدم‌های قومیت‌گرایی هستند، ما در گزینش‌های ملی قطعا نباید اجازه دهیم افرادی با گرایش‌های قومیت‌گرایی و نگاهی با باند و گروه و دسته سرکار بیایند، قطعا این‌ها با آن نگاه اجماع ملی که آقای پزشکیان در نظر دارد و نگاهی که استفاده از همه ظرفیت‌ها دارد و دنبال شایسته سالاری است، نمی‌خورد.
من به شدت نگران هستم و گزینه‌هایی که روزها در روزنامه‌ها مطرح می‌شود قطعا در حد انتظارات این وزرات‌خانه نیست، وزارتخانه‌ای که ما موفق‌ترین مدیران خود را به آن‌جا فرستاده‌ایم و موفق نبوده‌اند، بعضا عمر آن‌ها یک سال نبوده است. بدترین دوران را در چهار سال دوم آقای روحانی داشتیم که حداقل سه وزیر عوض کردیم. یک سال آن را آقای شریعتمداری بود، بعد آقای رحمانی و بعد آقای رزم حسینی. در دولت آقای رئیسی هم ما تجربه موفقی نداشتیم، لذا این مشکل هم در انتخاب افراد وجود دارد، افرادی که بتوانند این انتظارات را برآورده کنند معرفی نشده و انتخاب نکرده‌‌ایم. حتی عملکرد کسی مثل آقای نعمت زاده در وزارت صمت با اعتراضات و انتقادات زیادی همراه بود. بخشی از این مشکلات هم برای این ساختاری است که ما این سه وزارتخانه بزرگ را در یکدیگر ادغام کرده‌ایم و کار وزیر تنها در تنظیم بازار متمرکز شده است وقتی برای سایر امور ندارد. یعنی وزرای صمت در طول سالیان اخیر هیچ طرح توسعه‌ای برای تجارت خارجی و حضور در بازار بین‌المللی و مذاکرات بین‌المللی عملا نداشته‌اند. این ترکیبی که هم در مطبوعات منتشر شده است هم دقیقا همانند سالیان پیش است و یک بخش آن این است که حتما واحد بازرگانی با نگاه بازرگانی خارجی باید از زیرمجموعه وزارت صمت جدا شود و هر کسی که به عنوان وزیر می‌آید باید حداقل دو قائم مقام یکی در زمینه تولید و یکی در زمینه معدن داشته باشد.
