قیمت بنزین نیازمند اصلاح تدریجی
فریدون اسعدی - کارشناس انرژی
ناترازیهای موجود در کشور بهواسطه بحث کلان و مهم کشور است که بنزین هم از این ناترازیها جدا نیست. ظرفیت محدود در تولید و عرضه انرژی در کشور وجود دارد که بنزین هم یکی از این موضوعات است. در پالایشگاهها هم، وضعیت به این شکل است. ما تعداد ۱۰ پالایشگاه در کشور داریم که این پالایشگاهها خارج از عمر مفید خود در حال فعالیت هستند. پالایشگاه شازند اراک، بهترینترین پالایشگاهی است که فعالیت بسیار خوبی دارد و بسیار هم پیچیده است.
درباره کاهش سهمیههای بنزین آزاد در جایگاهها باید بگویم که این اقدام بهعلت نبود تراز میان تولید و مصرف بنزین است و این ناترازی باید با مدیریت عرضه برطرف شود که دولت این اقدام را در دستور کار قرار داده است. چنین اقدامی را بهعنوان یک راهکار اساسی برای برطرف شدن مشکل ناترازی بنزین نمیدانم. برای برطرف کردن مشکل بنزین، نباید همچنان بهدنبال ساخت پالایشگاه باشیم. ما باید تجدیدنظرهای اساسی در بخش صنعت و همچنین صنعت خودروسازی انجام دهیم.
نمیتوانیم تمام آزادراهها و سطح شهر را از تبلیغات خودروهای چینی اشباع و از طرف دیگر، اعلام کنیم که بهدنبال برطرف کردن مشکل ناترازی بنزین هستیم. نمیتوانیم صنعت خودروسازی ۷۰ ساله خودمان را به بودجه عمومی کشور متصل کنیم. با این صنعت خودروسازی، هرگز نمیتوانیم بهدنبال تراز کردن نرخ بنزین باشیم. سیاستهایی مانند کاهش سهمیه سوخت، یک اثر مقطعی دارد و بسیار زودگذر خواهد بود.
باید در ارتباط با بنزین فکرهای اساسی صورت گیرد. صنعت خودروسازی را باید از این وضعیت خارج کنیم و بهسمت و سوی اهمیت دادن به مشتری پیش برویم. افراد بسیاری این آمادگی را دارند که بنزین را لیتری ۱۵هزار تومان خریداری کنند، اما از طرف دیگر خودروی خوب، باکیفیت و با قیمتی که در کشورهای منطقه عرضه میشود، سوار شوند. نمیتوان هم خودروی بیکیفیت تحویل مردم داد و هم بنزین را گران عرضه کرد. این بنزین ارزان را میتوان حاصل مدیریت ناکارآمد در صنعت خودروسازی کشور دانست. بنابراین، رانت این بنزین ارزان که با فوب خلیجفارس محاسبه میشود، سود آن در جیب خودروسازی میرود. برای تراز مصرف بنزین نباید بهدنبال پالایشگاهسازی رفت و باید این موضوع را یک سیاست اشتباه دانست. بازنگری در سیاست صنعت خودروسازی، ضروری است. این بازنگریها را میتوان در تکنولوژی و مباحث تعرفهای اجرایی کرد.
در کشور تورم ۴۰ درصدی را شاهد هستیم و نباید توقع ثبات نرخ بنزین را داشته باشیم، بنابراین یکی از سیاستهای اشتباه دولت در این مدت و بعد از طرح هدفمندی یارانهها، شوک بزرگ افزایش نرخ در سال ۱۳۹۸ بود که به بازار انرژی و نرخ فرآوردههای نفتی وارد شد. موضوع نرخ بنزین در حال حاضر به تابو تبدیل شده است. نمیشود در کشور تورم ۴۰ درصدی وجود داشته باشد و نرخ سوخت و حاملهای انرژی ثابت بماند.
بهترین سیاست برای اصلاح نرخ بنزین، سیاست اصلاح تدریجی نرخ است که بهتناسب نرخ تورم، برسیم. با این روش، نرخ بنزین همانند کشورهای منطقه رشد میکند و مشکلی ایجاد نمیشود، همچنین مانع کار قاچاقچی میشدیم. ما میتوانستیم، نرخ بنزین را به نرخ کشورهای منطقه برسانیم و این اختلاف نرخ هم، صورت نگیرد که اگر قاچاقی هم انجام میگیرد، جلوی آن گرفته شود. برای مثال، نمیشود نرخ گازوئیل در کشورهای منطقه ۱۵هزار تومان و در کشور ما ۳۲۰ تومان باشد. با این شرایط، قاچاقچی هر ریسکی کند، برایش صرفه بسیاری خواهد داشت.در کنار سیاست اصلاح نرخ حاملهای سوخت و بنزین، سیاست اصلاح تدریجی نرخ و بازنگری جدی در حوزه قیمتگذاری خودرو و صنعت خودروسازی هم باید اجرایی شود. برای حل این ناترازی به ۱۲ الی ۱۴ میلیارد دلار سرمایهگذاری برای اصلاح الگوی پالایشی و پالایشگاهها نیاز داریم. در حال حاضر این پول باید از کجا تامین شود و آیا سرمایهگذار خارجی این آمادگی را دارد که در کشور سرمایهگذاری کند؟ قطعا این آمادگی را نخواهد داشت و وضعیت داخل هم که وضعیتش مشخص است. بنابراین باید اشاره کرد، نرخ حاملهای انرژی اصلاح شود و چون تورم در کشور وجود دارد، پالس خوبی به این اختلاف نرخ نخواهد داد.