قراضه پرارزش
سید صادق شهرستانی مدیرعامل شرکت نورد و تولید قطعات فولادی
فولاد در سطح جهان، به دو روش عمده کوره بلند و کوره قوس الکتریکی تولید می‌شود؛ به نحوی که در پایان سال ۲۰۲۳ میلادی، سهم روش کوره بلند در تولید این فلز استراتژیک، ۷۱٫۱ درصد و سهم روش کوره قوس الکتریکی، ۲۸٫۶ درصد برآورد شده است. به طور مشخص، تولیدکنندگان و شرکت‌های بزرگ فولادی در دنیا، از روش کوره بلند و ماده معدنی زغال‌سنگ و تولیدکنندگان و شرکت‌های کوچک فولادی مانند واحدهای ریخته‌گری، از روش کوره قوس الکتریکی و آهن اسفنجی و یا قراضه به عنوان ماده اولیه مورد نیاز خود استفاده می‌کنند.
آنچه امروزه به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های جوامع بشری تبدیل شده، گرمایش کره زمین و انتشار بیش از حد گازهای گلخانه‌ای به وسیله صنایع مختلف به ویژه فولاد بوده است. در همین راستا و بر اساس معاهده پاریس، تولیدکنندگان فولاد در جهان ملزم به حرکت به سمت کربن صفر تا سال ۲۰۵۰ میلادی شده‌اند و از این رو استفاده هرچه بیشتر از روش کوره قوس الکتریکی و آهن اسفنجی و قراضه را در دستور کار خود قرار داده‌اند.
میزان انتشار دی‌اکسید کربن در روش کوره بلند، ۲٫۳۳ تن به ازای تولید هر تن فولاد و میزان انتشار این گاز گلخانه‌ای در روش کوره قوس الکتریکی با استفاده از آهن اسفنجی، ۱٫۳۷ تن به ازای تولید هر تن فولاد برآورد شده است؛ این در حالی است که میزان انتشار دی‌اکسید کربن در روش کوره قوس الکتریکی با شارژ کامل قراضه، به ۰٫۶۸ تن به ازای تولید هر تن فولاد میرسد که نشان از اهمیت جایگزینی و استفاده از این ماده اولیه در آینده تولید فولاد جهان دارد.
طبق آمارهای ارائه شده، یک میلیارد و ۸۹۲ میلیون تن فولاد خام در سال ۲۰۲۳ میلادی در جهان تولید شده که سهم استفاده از قراضه به عنوان ماده اولیه مورد نیاز کارخانه‌های فولادی، ۵۸۷ میلیون و ۴۰۰ هزار تن معادل ۳۱ درصد بوده است؛ نکته قابل‌توجه اینکه کشور ایتالیا در این سال، موفق به تولید ۲۱ میلیون و ۱۰۰ هزار تن فولاد شده است که ۱۶ میلیون و ۲۰۰ هزار تن آن با استفاده از قراضه بوده و بر این اساس این کشور در صدر استفاده از قراضه فولادی با سهم ۷۶٫۸ درصدی در میان ۱۱ تولیدکننده برتر فولاد جهان ایستاده است.
در ادامه کشورهای ترکیه سهم ۷۱٫۴ درصد، آمریکا ۶۷ درصد، برزیل ۳۸٫۵ درصد، کره‌جنوبی ۳۸٫۱ درصد، آلمان ۳۷٫۴ درصد، روسیه ۳۴٫۸ درصد، ژاپن ۳۴٫۷ درصد، چین ۲۳٫۱ درصد، هند ۱۳٫۱ درصد و ایران ۱۱ درصد از مصرف قراضه در تولید فولاد را به خود اختصاص داده‌اند. اساسا فولاد در دو غول فولادی جهان یعنی هند و چین، با استفاده از روش کوره بلند تولید می‌شود و قراضه جایگاه چندانی در صنعت فولاد این کشورها ندارد اما به راستی، علت سهم ناچیز قراضه در صنعت فولاد ایران که بیش از ۹۰ درصد فولاد خود را به روش کوره قوس الکتریکی تولید می‌کند، چیست و چرا آن‌طور که باید و شاید در برنامه فولادسازان داخلی قرار نگرفته است؟
حجم عمده قراضه مورد نیاز تولیدکنندگان فولاد در دنیا، از صنایعی همچون خودروسازی، ساختمان‌سازی و لوازم خانگی تامین می‌شود و این در حالی است که متاسفانه سه صنعت مذکور از وضعیت مطلوبی در کشور ما برخوردار نیستند. بر همین اساس، عرضه قراضه در سطح بازار نیز همواره با روند کاهشی همراه بوده و سرمایه‌گذاری‌های چندانی جهت احداث کارخانه‌های جدید ذوب با هدف استفاده از قراضه فولادی صورت نپذیرفته است.
از طرفی، واردات قراضه نیز به دلیل قیمت بالای آن نسبت به قراضه داخلی مقرون‌به‌صرفه و اقتصادی نیست و از این رو فولادسازان داخلی که خود با رشد بی‌رویه هزینه‌های تولید اعم از قیمت حامل‌های انرژی و… مواجهند، نمی‌توانند حساب چندانی روی واردات باز کنند. برای مثال، در حال حاضر قیمت قراضه در کشور ترکیه که طبق آمار مذکور در جایگاه دومین استفاده‌کننده بزرگ قراضه جهان در سال ۲۰۲۳ قرار گرفته است، حدود ۳۹۰ دلار به ازای هر تن (بدون لحاظ هزینه حمل) بوده که قیمت آن در ایران پس از ضرب این میزان در ۸۸ درصد (ضریب نسبی برای تعیین قیمت قراضه داخلی)، حدود ۳۴۰ دلار به ازای هر تن خواهد شد.
حال با فرض نرخ ارز مبادله‌ای برابر با ۶۸ هزار تومان، قیمت قراضه وارداتی به حدود ۲۳ هزار و ۵۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم میرسد؛ در حالی که اکنون قراضه فولادی با هزینه ۲۱ هزار و ۵۰۰ تا ۲۲ هزار و ۵۰۰ در بازار داخلی معامله می‌شود و از این رو می‌توان گفت واردات قراضه به داخل کشور صرفه اقتصادی ندارد.
در نتیجه اگر ما به دنبال استفاده هرچه بیشتر از قراضه در صنعت فولاد کشور هستیم، باید زمینه رونق اقتصادی را از طریق سرمایه‌گذاری‌های جدید و توسعه پروژه‌های صنعتی و عمرانی اعم از خودروسازی، شهرسازی، جاده‌سازی، لوازم خانگی و… فراهم کنیم تا به دنبال آن فولاد استفاده شده در این بخش‌ها، مجددا در چرخه بازیافت در اختیار فولادسازان داخلی قرار بگیرد و بستر به‌کارگیری قراضه در کارخانه‌های فولادی بیش از پیش فراهم شود.
