الگوی رفتاری بازار سرمایه

بازار سرمایه به واسطه نوسان و ذات بازار بودن خود منجر به شکل‌گیری الگوهای رفتاری متنوعی در فعالان و سهامداران می‌شود؛ شاید اصطلاح تابلوخوانی و برداشت‌های متفاوت از داده‌های معاملاتی روی تابلو را بتوان به عنوان یکی از مصادیق بارز برای شکل‌گیری یک الگوی رفتاری برشمرد، البته تحلیل تکنیکال به عنوان شبه علم نیز منجر به بروز تعابیر و تفاسیر مختلف از روندهای پیش رو در بین استفاده‌کنندگان می‌شود . آنچه تحت عنوان الگوهای رفتاری بیان می‌شود را می‌توان به موارد متعددی تقسیم‌بندی کرد، رفتار هیجانی به عنوان یکی از تورش‌ها در مواردی که بازار با نوسان مثبت و منفی بالایی همراه است بروز بیشتری پیدا می‌کند. هیجان معامله‌گر برای خرید یا فروش جهت عقب نماندن از موقعیت سودآور یا فرار از کاهش سود یا حتی احتمال زیان بارها و بارها برای فعالان بازار رخ می‌دهد؛ به هر میزان ریسک بازار بیشتر باشد احتمال وقوع رفتارهای هیجانی در سهامداران نیز بیشتر می‌شود به‌طور مثال این امر در قراردادهای آتی و آپشن بیشتر از معاملات نقد قابل رویت است . اما سوالی که به ذهن متبادر می‌شود، این است که آیا عامل رخداد چنین الگوی رفتاری صرفا شخصیت فرد معامله‌گر است یا مجموعه عوامل در بروز آن موثر است . برای رسیدن به جواب باید دو واژه ریسک و بازده را نیز در گوشه‌ای از ذهن داشته باشیم . بین ریسک و بازده می‌توان رابطه مستقیم را در نظر گرفت که با افزایش ریسک بازدهی مثبت و منفی نیز افزایش می‌یابد از این‌رو یک امر پذیرفته شده لزوم پذیرش ریسک در برخی معاملات برای بازدهی بیشتر است که البته در نگاه کوتاه‌مدت می‌توان میزان ریسک را نیز بیشتر ارزیابی کرد . پس پذیرش ریسک می‌تواند منجر به شکل‌گیری الگوی رفتاری هیجانی شود که در سودای بازده بیشتر است، در صورت کسب بازدهی مطلوب، آن رفتار هیجانی از طرف معامله‌گر توجیه خواهد شد و شاید حتی در موارد آتی نیز به تکرار آن بپردازد؛ اما در صورتی که معامله پر ریسک صورت پذیرفته به سمت کاهش ارزش دارایی یا قرارداد و زیان بیشتر پیش برود، احتمال بروز رفتار هیجانی دیگر نیز دور از ذهن نخواهد بود که البته با توجیه فرار از زیان بیشتر صورت می‌گیرد . نکته مهم دقت به بستری است که این الگوهای رفتاری در آن شکل می‌گیرد . بازار سرمایه ایران به واسطه وجود دامنه نوسان و ارزش معاملات پایین نسبت به ارزش شناوری سهام، شرایط بالقوه بیشتری را در مقایسه با بازارهای سهام بزرگ دنیا دارد در عین حال بررسی نحوه افشای اطلاعات و انتشار صورت‌های مالی در ایران نیز هر چند رو به بهبود بوده ولی به‌طور حتم همچنان   با ایده‌آل فاصله دارد، عبارت «با شایعه بخر و با اصل خبر بفروش» به کرات در بین فعالان بازار سهام شنیده می‌شود که نشان‌دهنده فاصله داشتن با بازار کارا بوده و مهیا بودن بستری برای تورش‌های متعدد.

بیان مختصر درباره الگوی رفتاری هیجانی نمی‌تواند منجر به پرهیز سهامداران از آن شود ولی توجه به تجربیات گذشته خود فرد یا معامله‌گران دیگر می‌تواند به صورت نسبی از تکرار موارد مشابه بکاهد و آسیب‌های مالی یا حتی روحی چنین رفتارهایی را در جهت کنترل آن تحت‌الشعاع قرار دهد.