چگونه از کاپ۲۹ سود ببریم؟

نشست شرایط اقلیمی امسال به نام کاپ۲۹ بیشتر بر روی حل‌کردن چالش‌های مالی برای‌ گذار از انرژی تمرکز دارد. این نشست فضای بسیار مهمی برای مشارکت بازیگران مالی و سرمایه‌گذاران در صحنه داخلی و بین‌المللی است. اما نکته مهم در مورد این نشست این است که فقط به حضور رسمی دولت‌‌‌ها محدود نیست. این کاپ دارای چند قسمت (زون) متفاوت است که نه‌تنها دولت‌‌‌ها، بلکه بسیاری از شرکت‌ها، فعالان محیط‌زیست، ‌‌‌NGOها، شرکت‌های محلی و گروه‌های تحقیقاتی و دانشگاهی در آن شرکت می‌کنند. با وجود اینکه ایران قرارداد پاریس را امضا نکرده و یکی از منتشرکنندگان کربن بزرگ در جهان است، اما یکی از راه‌هایی که برای سودمند کردن این نشست برای ایران وجود دارد تمرکز بر روی فضاهای سودآور در زمینه حل مشکلات اقلیمی است.

کاپ۲۹ بر‌‌ پیش‌آوردن شرایط مالی بهتر در جهت ‌گذار از انرژی تمرکز دارد. برخلاف تصور ناامیدانه، آنقدرها هم اوضاع ایران بد و وخیم نیست که نتواند از بحث‌‌‌های علمی و تخصصی و تکنیکی مربوط به کمک به شرایط اقلیمی سود نبرد. علاوه‌‌‌بر آن، می‌‌‌تواند با انواع استارت‌آپ‌های تجارت کربن در سطح بین‌المللی آشنا شود. این دو یعنی تکنولوژی و تجارت کربن دو مسیری هستند که کشور می‌‌‌تواند در سطح داخلی بر آنها تمرکز بیشتری داشته باشد. در زمینه‌‌ تکنولوژی باید به این نکته توجه کنیم که نقش زیرساخت‌های دیجیتال برای موفقیت بازارهای کربن، بسیار بااهمیت است. اما برخلاف تصور آنقدرها هم پیچیده نیست که ایران قادر به به‌کاربردن و مدل‌سازی نباشد. سیستم‌های دیجیتالی بیشتر در زمینه شفاف‌سازی و جمع‌‌‌آوری داده و همچنین انرژی‌‌‌های سبز و تجدید‌پذیر فعال هستند.

به‌عنوان مثال، بلاک‌چین‌‌‌ها شفافیت در زمینه انتشار کربن را بیشتر و دقیق‌‌‌تر می‌کنند. در سال گذشته بیش از ۱۰۰استارت‌آپ تکنولوژی محصولات خود را در کاپ۲۸ معرفی کردند. Monsapo محصولات شست‌وشوی بسیاری را با استفاده از بازیافت روغن پخت و پز تولید می‌کند یا iyris  و  fortygaurdاز استارت‌آپ های مهم شرکت‌کننده در نشست سال گذشته بوده‌‌‌اند. انتظار می‌رود که در کاپ۲۹ هم شاهد حضور استارت‌آپ‌های جدید در این زمینه باشیم. دومین مسیر، تجارت کربن است و خبر خوب این است که «تجارت کربن محلی است.» برخلاف تجارت براساس جابه‌جایی محصولات، تجارت کربن نوعی بازار جدید است که براساس عرضه و تقاضای محلی شکل می‌گیرد و برای شروع نیازی به متصل شدن به بازارهای جهانی نیست، بلکه می‌توان تجارت کربن را در بازار‌‌‌های محلی پیش برد. در حالی که روابط بینامرزی در مورد تجارت کربن از اهمیت زیادی برخوردار است، اما به این معنا نیست که کشورها به‌تنهایی و به طور محلی قادر به تجارت محلی کربن نیستند.

اگر بخواهیم تجارت کربن را به زبان قدیمی‌‌‌ها ترجمه کنیم و شبیه‌ترین بنگاه معاملاتی به آن را نام ببریم، شاید یک نوع «صرافی» مدرن باشد که کار آن تبدیل رقم انتشار کربن به پول رایج روز است. تصور کنید در شهری صنعتی مانند اصفهان، کارخانه‌‌‌های صنعتی با انتشار کربن بالا، جریمه این انتشار را به صندوقی واریز کنند و این مبلغ به صنایعی داده شود که در جهت بهبود اوضاع زیست‌محیطی منطقه فعالیت می‌کنند. به زبان ساده این انتقال به «پایداری» صنعت بزرگ‌تر و «شکل‌‌‌گیری» صنعت سبز و کوچک‌تر کمک می‌کند. با قوی‌‌‌تر شدن این ارتباط، صنعت آلوده‌کننده می‌‌‌تواند از این صندوق برای پیشبرد تکنولوژی و پایین آوردن سطح انتشار کربن، درخواست وام کند. کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به دلیل میزان بالای تجارت سوخت فسیلی مبلغ قابل‌توجهی را به صندوق تجارت کربن وارد می‌کنند و در اندک زمان به سود‌‌‌دهی در این زمینه دست یافته‌اند؛ چیزی که غیر‌قابل دسترس نیست.

حضور استارت‌آپ‌های محلی و منطقه‌‌‌ای در بازارهای کربن نشان‌دهنده‌‌ یک تغییر بزرگ در سراسر جهان به سمت پایداری و کاهش انتشار است. کافی است به اهمیت پیوستن به این بازار پی ببریم و نوع شکل‌دهی به این بازار را محلی و «ایرانیزه» کنیم. در واقع نکته اصلی اینجاست که دهه‌‌‌ها تسلط تجارت جهانی و فشار مضاعف بر کشورهای در حال توسعه، با محلی شدن سیستم انرژی در حال کمرنگ شدن است. نکته دیگر این است که وارد شدن به دنیای تجارت کربن در اوضاع اقتصادی کنونی شاید در نگاه اول برای بعضی صنایع که مصرف‌‌‌‌کننده‌‌ جدی برق هستند بسیار ضرر‌رسان باشد. اما در فضای کنونی کشور و در این شرایط که ما تقریبا در تمام طول سال با «ناترازی انرژی» مواجه می‌‌‌شویم، وارد شدن به دنیای تجارت کربن بهترین گزینه برای جلوگیری از قطعی بیشتر برق برای صنایع است. اما در این زمینه باید اعتماد‌سازی شود. در یکی از وب‌سایت‌‌‌های مربوط به تجارت کربن آمده است: «از تجارت پایدار و تجارت کربن نترسید. با این تجارت، جهان حمایت‌‌‌گر و فرصت‌‌‌های تجارت محلی بیشتر می‌شود.»