گوش به زنگ

رشد صنعتی و اقتصادی کشورهای مختلف طی سالیان اخیر، به توسعه صنعت فولاد به عنوان یک فلز پرکاربرد و استراتژیک گره خورده است؛ به نحوی که تکمیل زنجیره‌های ارزش و تولید و صادرات فولادهای با ارزش افزوده بالا، یکی از راهبردهای اساسی جوامع در مسیر ترقی و پیشرفت در نظر گرفته می‌شود. طبق جدیدترین آمار انجمن جهانی فولاد، ۳۰۶ میلیون و ۹۰۰ هزار تن فولاد​ در دنیا طی دو ماهه نخست ۲۰۲۴ تولید شده که سهم چهار فولادساز بزرگ جهان متشکل از هند، چین، ژاپن و ایالات متحده آمریکا به ترتیب ۱۶۸ میلیون تن، ۲۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تن، ۱۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تن و ۱۳ میلیون تن بوده است.

تولید و مصرف فولاد به عنوان یکی از شاخصه‌های توسعه‌یافتگی در جهان، به قدری حائز اهمیت است که کشورهای مذکور همواره استراتژی‌های متعددی برای توسعه این صنعت و همچنین مقابله با سایر فولادسازان در مسیر تعالی و پیشرفت تبیین کرده‌اند. برای مثال، دولت آمریکا در روز چهارشنبه ۱۷ آوریل ۲۰۲۴ اعلام کرد که نرخ مالیات بر واردات فولاد چین را سه برابر می‌کند و هدف از این اقدام را حمایت از اتحادیه‌های کارگری خود نامید؛ این در حالی است که وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا، پیش از این بالغ بر ۳۰ اقدام ضددامپینگ و عوارض جبرانی مرتبط با صنعت فولاد اعمال کرده بود و به نظر می‌رسد جدیدترین اقدام آمریکا مرتبط با واردات فولاد از چین نیز در ادامه همین سیاست باشد. اگرچه هم‌زمان با این اقدام، قیمت سنگ‌آهن در بازارهای جهانی به دلیل بهبود تقاضای چین در حوزه‌هایی نظیر زیرساخت افزایش یافت و فولادسازان چینی فارغ از شرایط حاکم بر بازار، به حرکت خود در مسیر توسعه و رشد تولید ادامه دادند.

علاوه‌براین، کاخ سفید درست یک روز پس از این اقدام و به بهانه بالا گرفتن تنش‌های ژئوپلیتیک در منطقه خاورمیانه، تحریم‌های جدیدی را علیه ایران به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد در سطح منطقه وضع کرد و این بار نوک تیز تحریم‌ها را به سمت صنعت فولاد کشور چرخاند. این در حالی است که فولاد ایران، با توسعه و پیشرفت قابل‌توجهی طی سالیان اخیر همراه بوده است و شرکت‌های داخلی با تولید چهار میلیون و ۸۰۰ هزار تن فولاد طی دو ماهه نخست سال جاری میلادی، کماکان در رتبه دهم برترین تولیدکنندگان فولاد جهان قرار دارند. با این وجود، تولیدکنندگان فولاد در کشور با یک‌سری چالش‌ها و موانع مواجهند که رفع آن‌ها در شرایطی که صنعت فولاد در کانون تحریم‌ها قرار گرفته است، حمایت هرچه بیشتر دولت و سازمان‌های ذی‌ربط و همچنین افزایش همکاری‌ها میان بخش دولتی و خصوصی را می‌طلبد.

جلوگیری از صدور بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های خلق‌الساعه به ویژه در حوزه تجارت خارجی، یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که در این برهه زمانی باید بیش از پیش به آن توجه شود و این مهم باید در سراسر زنجیره فولاد، اعم از صنایع بالادستی تا فولاد میانی و صنایع پایین‌دستی در دستور کار قرار بگیرد. باید توجه داشت که کشور ما از موقعیت جغرافیایی خوبی برای برقراری تجارت با سایر کشورهای منطقه برخوردار است و با توجه به دسترسی به آب‌های آزاد، توسعه صادرات سنگ‌آهن، شمش و مقاطع فولادی در صورت رفع موانع موجود در این حوزه که از جمله می‌توان به وضع عوارض صادراتی و رفع تعهد ارزی اشاره کرد، بی‌شک تاثیر بسزایی در رونق تولید فولاد کشور و در نهایت پیشرفت اقتصادی خواهد داشت.

 از طرفی، تامین پایدار خوراک (سنگ‌‍آهن) به یکی از مهم‌ترین دغدغه شرکت‌های بزرگ فولادی کشور در آینده تبدیل شده است، بنابراین ضرورت دارد چالش‌های موجود در حوزه معدن که کمبود ماشین‌آلات باکیفیت و بهره‌وری بالا  تنها یکی از آن‌هاست، رفع شود تا علی‌رغم تشدید تحریم‌های ظالمانه علیه صنعت فولاد کشور، بتوان در مسیر رشد تولید این فلز پراهمیت گام برداشت.

توسعه اکتشافات و حمایت روزافزون از فعالان معدنی به ویژه در معادن کوچک‌مقیاس، از دیگر مسائل مهمی است که باید در کانون توجه مسئولان و شرکت‌های بزرگ فولادی قرار بگیرد؛ چراکه هم‌زمان با توسعه سرمایه‌گذاری‌های خارجی در معادن سنگ‌آهن افغانستان به عنوان همسایه شرقی، احداث کارخانه‌های جدید نوردی در عراق به عنوان همسایه غربی، سرمایه‌گذاری‌های کلان در کشورهای حاشیه خلیج فارس، توسعه فولاد ترکیه به واسطه تحریم‌ها و عدم امکان برقراری روابط تجاری آزاد زنگ خطر برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان فولاد کشور به صدا درآمده است و با توجه به تشدید تحریم‌ها علیه صنعت فولاد کشور، اگر اقدامات کافی در زمان مناسب انجام نشود، موانع بیشتری پیش روی صنعت فولاد کشور در آینده قرار خواهد گرفت.