برزخ تولید
محمد حیدرزاده _ کارشناس صنعت روی
افزایش ظرفیت تولید روی در جهان به خصوص در کشور چین که بزرگ‌ترین تولیدکننده فلزات محسوب می‌شود، سبب شد که در ماه‌های پایانی سال ۲۰۲۳، بازار جهانی فلز روی در وضعیت مازاد عرضه قرار گیرد؛ باید توجه داشت که این وضعیت همچنان در سال ۲۰۲۴ نیز ادامه دارد. از دلایل کاهش تقاضای روی در دنیا می‌توان به رکود پروژه‌های عمرانی و زیرساختی پس از دوران همه‌گیری ویروس کرونا و افزایش ریسک‌های سرمایه‌گذاری اشاره کرد. گفتنی است که به غیر از صنایع خودروسازی که میزان مصرف مستمری دارند، حجم تقاضا برای فلزات به خصوص روی در سایر صنایع روند نزولی به خود گرفته است. علاوه‌براین، اجرای طرح‌های توسعه‌ای و افزایش ظرفیت واحدهای تولیدی، اکتشاف معادن جدید روی و افزایش بهره‌وری نیز از عوامل موثر در وضعیت مازاد عرضه در بازار روی هستند.
قیمت اولین مولفه‌ای است که از برهم خوردن تعادل ترازوی عرضه و تقاضا تاثیر می‌پذیرد؛ به همین دلیل شاهد روند نزولی قیمت فلز روی در بازارهای جهانی هستیم و قیمت روی تا دو هزار و ۵۸۲ دلار در هر تن کاهش یافته است. این مسئله موجب می‌شود که تولیدکنندگان برای کاهش سهم هزینه‌های سربار نسبت به بهای تمام شده، بهینه‌سازی فرایندهای تولید را دستور کار قرار دهند. در ایران نیز در سال‌های گذشته تولیدکنندگان به دلیل برخورداری از سهمیه مواد اولیه و هزینه پایین انرژی، تمایل زیادی به سرمایه‌گذاری و توسعه فعالیت‌های خود داشتند. با این حال در شرایط فعلی، تولیدکنندگانی که فقط استحصال فلزات اصلی از ماده معدنی را انجام می‌دهند، ممکن است با افزایش هزینه‌های سربار متضرر شوند؛ به عنوان مثال حاشیه سود تولیدکنندگان ایرانی به دلیل اینکه تنها امکان استحصال روی، سرب و نقره را از ماده معدنی دارند، بسیار کاهش یافته است، به طوری که عملکرد مالی برخی از واحدهای تولیدی کوچک‌مقیاس منفی است و تولیدکنندگان به امید افزایش قیمت‌ها با این شرایط به مسیر خود ادامه می‌دهند. این در حالی است که تولیدکنندگان چینی به دلیل استحصال سایر فلزات جانبی مانند نیکل، کبالت و کادمیوم به همراه روی، از این قاعده مستثنی هستند زیرا با عرضه محصولات متنوع، حاشیه سود خود را افزایش داده‌اند؛ همچنین این مسئله باعث می‌شود تا قدرت رقابت‌پذیری این واحدها در بازار افزایش یابد و با کاهش قیمت‌ها، متحمل خسارات مالی زیادی نشوند.
یکی از عوامل تاثیر‌گذار بر افزایش تقاضای روی، ایجاد آرامش و کاهش تنش‌های ژئوپلیتیکی است، زیرا با برقراری امنیت و افزایش امید به آینده، سرمایه‌گذاران تمایل زیادی برای سرمایه‌گذاری و اجرای طرح‌های توسعه‌ای دارند. این مسئله در خصوص میزان مصرف روی در داخل کشور نیز صدق می‌کند، زیرا فرصت‌های سرمایه‌گذاری زیادی در ایران وجود دارد؛ به همین دلیل زمانی که ریسک‌های سرمایه‌گذاری کاهش یابد و شرایط کشور برای حضور و فعالیت سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی مهیا شود، سرعت اجرای طرح‌های توسعه‌ای شدت می‌گیرد و میزان تقاضای فلزات روند صعودی را طی خواهد کرد. در این میان باید نکته مهمی را در نظر داشت که تحقق این مسائل در گرو اقدامات و تصمیمات سازمان‌های دولتی متولی، در راستای جذب سرمایه‌گذاران بیشتر و سرعت بخشیدن به این روند است.
علاوه‌براین، یکی از ریسک‌های جدی و عوامل موثر بر بازار روی، استفاده از محصولات جایگزین در برخی از صنایع است. به عنوان مثال یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان شمش روی در کشور، صنایع گالوانیزه است که برخی از محصولات آن هم‌اکنون در حال جایگزینی با محصولات بتنی و کامپوزیتی هستند که این مسئله تاثیرات منفی را بر میزان تقاضای فلز روی خواهد داشت؛ به طوری که شاهد جایگزینی نیوجرسی‌های بتنی با گاردریل‌های فولادی گالوانیزه شده و تاورهای تک ستونی تلسکوپی یا تیرهای عظیم بتنی با دکل‌های برق فشار قوی هستیم. اگرچه استفاده از محصولات جایگزین، کاهش میزان تقاضای روی در برخی از صنایع را به دنبال داشته است اما با افزایش میزان تولید سایر محصولات فولادی و الزامی کردن استفاده از ورق‌های گالوانیزه در صنعت خودروسازی، تقاضای شمش روی در این صنایع روند صعودی به خود گرفته است. ضمن اینکه با رشد جمعیت نیز میزان مصرف افزایش می‌یابد اما ممکن است گاهی اوقات شیب رشد تقاضا ملایم‌تر از شیب افزایش تولید باشد زیرا سرعت توسعه واحدهای صنعتی و معدنی بیشتر است. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود تا دو سال آینده این روند همچنان ادامه داشته باشد و قیمت روی نیز با افزایش نرخ تورم و قیمت انرژی در سال جدید، افزایشی باشد.
