کارنامه درخشان شرکت ملی مس با رکوردشکنی‌های مستمر

«رکورد تولید کاتد مس در شرکت ملی صنایع مس ایران شکسته شد و میزان تولید این محصول استراتژیک به بالاترین سطح خود رسید» این عنوان خبری بود که از سوی شرکت ملی صنایع مس ایران اعلام شد. مس پس از آهن و آلومینیوم به عنوان سومین فلز پرکاربرد دنیا به شمار می رود و اهمیت جایگاه مس برای کشورمان زمانی مشخص می شود که بدانیم ایران در رتبه پنجم دارندگان ذخایر مس جهان قرار دارد.

روند تولید مس

اگر انتقادهای صورت گرفته نسبت به خام فروشی را درک کنیم و اعتقاد به تولید محصول و فراورده داشته باشیم، کاتد مس اولین و مهمترین محصول پس از استخراج مس از معدن است. کاتد مس درجه خلوص بالاتری دارد که باعث هدایت الکتریکی بالاتر می شود. مس در برابر خوردگی مقاوم است و قابلیت رسانای گرمایی و الکتریکی زیادی دارد. مس به طور خالص وجود ندارد و ترکیبی از سنگ مس، آهن، مس و گوگرد است که به آن چوکوپیرات می گویند. بعد از استخراج سنگ مس از معدن آن را در کوره تا دمای 1100 درجه سانتیگراد قرار می دهند تا اکسیژن با آهن موجود در سنگ مس واکنش نشان داده و سه ماده اکسید آهن، دی اکسید گوگرد و سولفیت مس به دست آید. در ادامه فرایند حرارت دادن سولفیت مس که مس ناخالص است در معرض اکسیژن قرار گرفته و با گوگرد باقیمانده اتصال برقرار کرده و دی اکسید گوگرد و مس خالص 99 درصد ایجاد می شود.

بدست آوردن کاتد

مسی که از این طریق به دست می آید، در محصولاتی مورد استفاده قرار می گیرد که نیاز به درجه بالایی از رسانایی و هدایت الکتریکی نداشته باشند. برای ساخت کاتد مس به منظور افزایش توان رسانایی، نیاز به فرآیند الکتروفاینینگ است. با این روش ناخالصی های مس همچون نیکل، طلا و نقره از آن جدا می شود. کاتد در شیمی به عنوان الکترود منفی در فرآیند الکترولیت مورد استفاده قرار می گیرد. فرآیند الکترولیز کردن مس به علت خالص سازی بیشتر آن صورت می گیرد. در این فرآیند یک کاتد یا الکترود منفی یا همان مس خالص و یک آند یا الکترود مثبت یا همان مس ناخالص را با اختلاف پتانسیل 2/0 تا 4/0 ولت در محلولی اسیدی از ترکیب اسیدسولفوریک و سولفات مس قرار می دهند، در این فرآیند 7 تا 14 روزه یون های مس از طریق الکترولیت بر کاتد می نشیند و مواد ناخالص به صورت لجن در ته ظرف ته نشین می شوند و در نهایت کاتد مس با درجه خلوص 99/99 درصد به دست می آید.

کاربردی کاتد مس

کاتد مس در چرخه بزرگی مصرف می شود. به دلیل رسانایی الکتریسیته بالاتر کاتد مس نسبت به آلومینیوم، در تولید انواع آی. سی بکار می رود، همچنین برای تولید میله مسی و مفتول مسی برای صنعت سیم و کابل نیز استفاده می شود. از کاتد مس در تولید قالب های مسی و به منظور ساخت آلیاژهایی نظیر برنج، برنز و فولاد آلیاژی استفاده می شود که این آلیاژها در حمل و نقل، وسایل برقی و ماشین آلات کاربرد دارند. ترکیب مس با سایر فلزات و ایجاد آلیاژهای مسی سبب بهبود خواصی چون سختی، قابلیت انبساط بیشتر و مقاومت بالاتر در برابر خوردگی می شود. در حمل و نقل، وسایل برقی و تجهیزات دفاعی از کاتد مس استفاده می شود. در صنایع ساختمانی به منظور تولید محصولاتی چون لوله، سیفون و والو، اتصالات و شیرآلات، صفحات نازک ریخته گری درب و پنجره، سیستم های گرمایشی، افشانه های اطفا حریق از کاتد مس استفاده می شود. تمامی اینها تنها بخشی از نقش کاتد مس است.

رشد سه هزار تنی

با توجه به اهمیت کاتد مس، آمار اعلامی از سوی معاونت توسعه صنعتی و کنترل تولید شرکت ملی صنایع مس ایران می تواند تلاش دست اندرکاران این صنعت برای دستیابی به رکوردهای بالا را به نمایش بگذارد. بر اساس اعلام شرکت ملی مس، تولید کاتد مس در دوره منتهی به 15 شهریور ماه سال 1403 نسبت به مدت مشابه سال 1400 رشدی نزدیک به 3 هزار تن را رقم زده و این در حالی  است که رکورد قبلی نیز بالاترین میزان تولید کاتد در کشور بوده که در این دوره بار دیگر شکسته شد.

رکوردشکنی با قطعی برق

اگر تولید و رکوردشکنی در شرایط ایده آل صورت پذیرد، اقدامی بسیار مناسب است، اما فعالیت ها و رکوردهای برجای مانده در صنعت مس در شرایط ناپایدار صورت گرفته به نوعی که رکورد تولید کاتد در شرکت ملی صنایع مس ایران در شرایطی شکسته شده که طی ماه‌های اخیر صنایع مختلف کشور و بخصوص مجتمع‌های تولیدی مس با قطعی‌های مکرر برق مواجه بوده‌اند.