رقابت غول‌های معدنی
اخیرا بهای مس کاهش داشته، این در حالی است که دو ما قبل‌تر قیمت مس افزایشی بوده است. در این بین کارشناسان باور دارند که مولفه‌های متعددی در بازارهای جهانی بر قیمت مس تاثیر می‌گذارند که در حال حاضر انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده آمریکا و تقاضای چین برای خرید این فلز را می‌توان به عنوان عوامل موثر در نظر گرفت.
از طرفی براساس تحلیل‌ها تولید مس برای غول‌های معدنی هر روز سخت‌تر و گران‌تر شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد عیار سنگ معدن مس در طول ۲۰سال گذشته روند نزولی داشته و تنها در مناطق دورافتاده زمین معادن سنگ مس با خلوص بالا وجود دارد. آخرین بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۴ هزینه تولید مس برای غول‌های این حوزه یکسان نبوده است.
در این میان شرایط بازار ایران همانند بازارهای بین‌المللی نبوده و همسو با جریانات جهانی حرکت نمی‌کند به طوری که اکنون بهای داخلی این فلز در کانال ۹هزار دلاری قرار داشته و احتمال دارد با وجود تنش‌های سیاسی منطقه، وضعیت بازار کشور نامناسب‌تر هم شود. در نتیجه قیمت مس در ایران تحت تاثیر نرخ‌های جهانی قرار دارد.
با وجود اینکه ایران ۶درصد ذخایر مس جهان را در اختیار دارد، تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع پایین‌دستی مس نسبت به همتایان ترک خود که مواد اولیه را وارد می‌کنند، از قدرت رقابت‌پذیری بالایی در بازارهای صادراتی برخوردار نیستند. یکی از چالش‌های دیگری که تولیدکنندگان داخلی با آن مواجه هستند، رکود بازار است که برنامه‌ریزی‌های کلان کشور برای جلوگیری از رشد بیشتر نرخ تورم به این مساله دامن زده و کاهش پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای و میزان معاملات را به دنبال داشته است.
در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته برخلاف پیش‌بینی‌‌های افزایش قیمت مس، بهای این فلز سرخ در بورس فلزات لندن روز جمعه ۱۲مرداد‌ماه ۱۴۰۳ (۲آگوست ۲۰۲۴)، ۲/۰درصد معادل ۲۱دلار نسبت به روز معاملاتی قبل از آن کاهش یافت و به ۸هزار و ۹۷۷دلار رسید.
این در حالی است که حدود دو ماه پیش در روز دوشنبه ۳۱اردیبهشت‌ماه سال جاری (۲۰می ۲۰۲۴)، قیمت مس در «LME» نسبت به روز معاملاتی قبل از آن ۴/۴درصد برابر با ۴۵۹دلار افزایش یافت و به بالاترین سطح خود در این ماه یعنی ۱۰هزار و ۸۵۷دلار رسید.
در یک برهه زمانی تولید خودروهای برقی که میزان مس به کار رفته در آنها چهار برابر خودروهایی با موتور احتراقی است، در کشور چین بسیار رشد یافت و همین مساله افزایش شیب قیمت مس در بازارهای جهانی را به دنبال داشت. در مقابل با بروز اشکالاتی در سیستم خودروهای برقی و خرابی آنها که منجر به کاهش تولید این نوع از خودروها شد، قیمت مس روند نزولی به خود گرفت.
علاوه بر این، موجودی فلز نامبرده در انبارهای چین و روند خرید این کشور نیز نرخ‌های جهانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد زیرا زمانی که ذخایر مس اژدهای سرخ افزایشی باشد، قیمت‌ها در مسیر نزولی حرکت می‌کنند. از سوی دیگر نتایج کارزار انتخاباتی ایالات متحده آمریکا نیز روی نرخ ارز و بهای فلز مس تاثیر می‌گذارد.
در حال حاضر ممکن است با اعلام کاندیداتوری کامالا هریس شانس پیروزی حزب دموکرات افزایش یافته باشد اما با این وجود، شرایط بازارهای جهانی بهبود نخواهد یافت. در صورت پیروزی دونالد ترامپ، این احتمال می‌رود که قیمت مس در بازارهای جهانی حدود ۴ تا ۵درصد رشد یابد اما در بازارهای داخلی، نرخ ارز به طور چشمگیری افزایشی می‌شود.
شرایط متفاوت در ایران
در این میان باید نکته مهمی را در نظر داشت که شرایط بازار ایران و عوامل موثر بر قیمت‌های داخلی همانند بازارهای بین‌المللی نبوده و همسو با جریانات جهانی حرکت نمی‌کنند، به طوری که اکنون بهای داخلی این فلز در کانال ۹هزار دلاری قرار دارد و احتمال می‌دهیم با وجود تنش‌های سیاسی منطقه، وضعیت بازار کشور نامناسب‌تر شود. در نتیجه قیمت مس در ایران علاوه بر اینکه تحت تاثیر نرخ‌های جهانی قرار دارد، از عوامل دیگری نیز تاثیر می‌پذیرد.
به عنوان مثال، مفتول مس در بورس کالای ایران در عرضه سه‌شنبه ۹مرداد ماه امسال، ۵۲۲هزار تومان به ازای هر کیلوگرم معامله شد که با احتساب نرخ ارز آزاد و هزینه رفع تعهد ارزی، بهای مفتول مس برای تولیدکننده حدود ۹هزار و ۳۰۰ تا ۹هزار و ۴۰۰دلار تمام می‌شود.
به همین دلیل با وجود اینکه ایران ۶درصد ذخایر مس جهان را در اختیار دارد، تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع پایین‌دستی مس نسبت به همتایان ترک خود که مواد اولیه را وارد می‌کنند، از قدرت رقابت‌پذیری بالایی در بازارهای صادراتی برخوردار نیستند.
یکی از چالش‌های دیگری که تولیدکنندگان داخلی با آن مواجه هستند، رکود بازار است که برنامه‌ریزی‌های کلان کشور برای جلوگیری از رشد بیشتر نرخ تورم به این مساله دامن زده و کاهش پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای و میزان معاملات را به دنبال داشته است.
شایان ذکر است نرخ ارز یکی از مولفه‌های موثر بر قیمت مس در بازارهای داخلی به شمار می‌آید، به طوری که با وجود کاهش بهای مفتول مس در چند هفته اخیر از ۵۳۴هزار تومان به ازای هر کیلوگرم به ۵۲۲هزار تومان به ازای هر کیلوگرم، واکنش بازار متفاوت بود و با رشد نرخ ارز و عدم تغییر قیمت محصولات، تقاضای مشتریان تا حدودی افزایش یافت.
به عبارت دیگر، انتخاب مصرف‌کنندگان داخلی همانند سایر کشورها نیست و تغییرات صعودی نرخ ارز باعث می‌شود میزان معاملات در بازار رشد یابد. البته باید توجه داشت که اکنون به دلیل افت میزان نقدینگی و پروژه‌های توسعه‌ای و همچنین کشش پایین بازار برای تولید این حجم از محصولات سیم و کابلی، رقابت شدیدی در بین خریداران در بورس کالای ایران وجود ندارد و شاهد اختلاف قیمت بالایی میان عرضه نقدی و اعتباری مفتول مسی در این تالار صنعتی هستیم. در نهایت برای اینکه بتوان چشم‌انداز روشنی در بخش صنعت متصور شد، انتظار می‌رود دولت جدید چالش رفع تعهد ارزی و ناترازی انرژی که سبب رشد بهای تمام شده و افت عرضه برخی از محصولات در بازار می‌شود را برطرف کند.
رقابت غول‌های معدنی برای تولید مس ارزان‌تر
چالش‌هایی مانند افت خلوص سنگ مس و اعتصابات کارگری منجر به رشد هزینه تولید مس شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۴ پایین‌ترین هزینه تولید مس متعلق به شرکت Rio Tinto است. هزینه تولید برای این شرکت معادل ۱۶۰سنت به ازای هر پوند مس است.
تولید مس برای غول‌های معدنی هر روز سخت‌تر و گران‌تر می‌شود. گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد عیار سنگ معدن مس در طول ۲۰سال گذشته روند نزولی داشت و تنها در مناطق دورافتاده زمین معادن سنگ مس با خلوص بالا وجود دارد. این مناطق یا صعب‌العبور هستند یا استخراج مس از آنها مستلزم پرداخت هزینه‌های بیشتری است.
کارگران معادن در سال‌های گذشته بارها اعتصابات گسترده‌ای برای افزایش دستمزد خود انجام داده‌اند و همچنان متقاضی بالاترین دستمزدها هستند. با این حساب هزینه استخراج مس هر روز افزایش می‌یابد. آخرین بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۴ هزینه تولید مس برای غول‌های این حوزه یکسان نبود.
هزینه تولید مس برای شرکت Rio Tinto در سال ۲۰۲۴ معادل ۱۶۰سنت به ازای هر پوند مس است و در میان سایر تولیدکنندگان بهترین موقعیت را دارد. شرکت Southern Copper با اختلاف کم در رتبه دوم قرار می‌گیرد و Zijin در رتبه سوم قرار دارد.
کمپانی BHP نیز از نظر کمترین هزینه تولید مس در رتبه چهارم قرار دارد. این شرکت در سال ۲۰۲۳ تلاش بسیاری برای توسعه تولید مس انجام داد. پیش‌بینی می‌شود با توجه به سطح بالای سرمایه‌گذاری BHP در حوزه مس به زودی همراه با افزایش حجم تولید، هزینه تولید نیز کاهش داشته باشد. کمپانی BHP تا سال ۲۰۳۰ حجم بزرگی از بازار جهانی مس را تامین خواهد کرد.
در طرف مقابل هزینه تولید مس برای دو تولیدکننده بیشتر از متوسط هزینه است. شرکت KGHM اکنون بالاترین هزینه را برای تولید مس می‌پردازد و اگرچه طرح‌هایی برای کاهش هزینه‌ها به اجرا گذاشته ولی تاکنون برای کنترل هزینه موفق نبوده است.
هزینه تولید مس در شرکت First Quantum نیز بالاتر از میانگین ارزیابی می‌شود. این شرکت مانند KGHM در سال ۲۰۲۲ چند طرح برای توسعه و افزایش بهره‌برداری تدوین کرد ولی تاکنون موفقیت خاصی در این زمینه نداشته است.
آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرد که هزینه تولید مس تا سال ۲۰۳۰ افزایش چشمگیری دارد. یک موسسه مالی نیز مدعی شد که هزینه تولید مس تا سال ۲۰۲۵ تا بیش از ۲۰درصد رشد می‌کند.
گزارش‌های مختلفی درباره تخمین هزینه تولید مس در سال‌های پیش‌رو وجود دارد و در تمام آنها ادعا شده تولید مس هر سال گران‌تر تمام خواهد شد و همین مساله منجر به افزایش قیمت مس در بازارهای جهانی می‌شود. گلدمن‌ساکس پیش‌بینی کرد با توجه به افزایش هزینه تولید مس، رشد تقاضا و ثبات عرضه احتمال صعود قیمت مس به کانال ۱۵هزار دلار در هر تن تا سال ۲۰۲۵ وجود دارد.
