صنعت مادر و ستون فقرات توسعه صنعتی
صنعت ریخته‌گری یکی از قدیمی‌ترین و بنیادی‌ترین صنایعی است که تأثیر قابل‌توجهی در توسعه صنعتی و اقتصادی کشورها داشته است. این صنعت، که قدمتی چند هزار ساله دارد، امروز به‌عنوان یکی از صنایع مادر در جهان شناخته می‌شود و نقش کلیدی در تأمین قطعات موردنیاز بخش‌های مختلف صنعتی ایفا می‌کند. از خودرو و حمل‌ونقل گرفته تا صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، و حتی صنایع دفاعی، ریخته‌گری پایه‌گذار تولید قطعاتی است که بدون آن‌ها توسعه صنعتی غیرممکن خواهد بود. این صنعت با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته تولید و آلیاژهای مختلف، امکان تولید قطعات با اشکال و ابعاد متنوع را فراهم کرده و در افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید نقشی مهم ایفا می‌کند.
در ایران، صنعت ریخته‌گری نیز همانند بسیاری از صنایع دیگر، در مسیر توسعه قرار دارد. با وجود چالش‌های متعددی از جمله تحریم‌ها، کمبود فناوری‌های روز و محدودیت در سرمایه‌گذاری، این صنعت همچنان توانسته سهم خود را در تأمین نیازهای داخلی و بازارهای صادراتی حفظ کند. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که رشد تولید قطعات فلزی در کشور طی یک دهه آینده با نرخ متوسط ۲.۴ درصد ادامه خواهد داشت و سهم قطعات چدنی نیز، با نرخ رشد ۱.۶ درصدی، همچنان به‌عنوان یکی از بخش‌های اصلی این صنعت باقی خواهد ماند. با این وجود، رشد و توسعه این صنعت مستلزم توجه و حمایت بیشتر از سوی دولت، سرمایه‌گذاران و بخش خصوصی است.
ریخته‌گری چدن، به‌دلیل ویژگی‌های خاصی همچون استحکام بالا، قابلیت جذب ارتعاش، هزینه پایین تولید و مقاومت در برابر سایش و خوردگی، جایگاه ویژه‌ای در تولید قطعات صنعتی دارد. این مزایا سبب شده‌اند که چدن داکتیل در برخی موارد حتی جایگزین فولاد شود و به‌عنوان ماده‌ای ایده‌آل در صنایع خودروسازی، ماشین‌آلات صنعتی و تأسیسات زیرساختی مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به این موارد، توسعه و بهینه‌سازی فرآیندهای ریخته‌گری، استفاده از فناوری‌های نوین و آموزش نیروی انسانی متخصص از جمله اقداماتی است که می‌تواند به افزایش بهره‌وری و بهبود رقابت‌پذیری این صنعت کمک کند.
با این حال، فعالان این حوزه با مشکلاتی مانند نبود سرمایه‌گذاری کافی، دشواری‌های فرآیندهای تولید، و عدم دسترسی به تجهیزات مدرن مواجه‌اند. صنعت ریخته‌گری به‌عنوان یکی از مشاغل سخت و زیان‌آور شناخته می‌شود که فعالیت در آن نیازمند دانش تخصصی، انگیزه و تلاش مستمر است. در سال‌های اخیر، بسیاری از کشورهای پیشرفته با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید مانند ریخته‌گری دقیق و قالب‌گیری پیشرفته، توانسته‌اند بازدهی و کیفیت تولیدات خود را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهند. در ایران نیز، ورود به این مسیر و سرمایه‌گذاری بر روی نوآوری‌های صنعتی، می‌تواند راهگشای توسعه این صنعت باشد.
در این مصاحبه، رضا سلیمی، فعال صنعت ریخته‌گری، به بررسی وضعیت این صنعت در ایران، چالش‌ها و فرصت‌های موجود و راهکارهای پیشنهادی برای بهبود و توسعه این حوزه پرداخته است. او معتقد است که با حمایت‌های دولتی، ایجاد مشوق‌های مالی، ارتقای فناوری‌های تولید و سرمایه‌گذاری هدفمند، می‌توان مسیر پیشرفت این صنعت را هموار کرد. با توجه به اهمیت حیاتی ریخته‌گری در توسعه اقتصادی کشور، گفت‌وگوی پیش رو نگاهی جامع به شرایط کنونی و چشم‌انداز آینده این صنعت دارد.
صنعت ریخته‌گری به عنوان یکی از صنایع مادر نقش مهمی در توسعه صنعتی دارد. لطفاً در مورد اهمیت این صنعت و جایگاه آن در ایران توضیح دهید.
صنعت ریخته‌گری یکی از قدیمی‌ترین و پراهمیت‌ترین صنایعی است که از دیرباز در مسیر توسعه و پیشرفت کشورها نقشی کلیدی ایفا کرده است. این صنعت، پایه تأمین قطعات فلزی برای حوزه‌هایی مانند خودروسازی، نفت، گاز و پتروشیمی، لوازم خانگی و بسیاری دیگر از بخش‌های صنعتی محسوب می‌شود. به طور کلی، بیش از ۱۱۲ میلیون تن قطعات فلزی در دنیا تولید می‌شود که حدود ۷۰ درصد آن را قطعات چدنی تشکیل می‌دهند. در ایران نیز پیش‌بینی شده که تولید قطعات فلزی در دهه آینده به طور متوسط سالانه ۲.۴ درصد رشد داشته باشد و سهم قطعات چدنی نیز با رشد ۱.۶ درصدی در سال، ثابت بماند. این آمار نشان‌دهنده اهمیت صنعت ریخته‌گری در تأمین نیازهای صنعتی کشور است. از سوی دیگر، توسعه و رشد این صنعت می‌تواند تأثیر مستقیمی بر افزایش اشتغال، ارزآوری و تقویت زیرساخت‌های صنعتی کشور داشته باشد.
ویژگی‌های چدن که باعث شده در صنایع مختلف جایگاه ویژه‌ای داشته باشد چیست؟
چدن ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که آن را نسبت به سایر فلزات متمایز می‌کند. از جمله مزایای آن می‌توان به سهولت در ریخته‌گری، امکان ماشین‌کاری آسان، هزینه تولید پایین، قابلیت جذب ارتعاش، استحکام و انعطاف‌پذیری بالا اشاره کرد. همین خصوصیات موجب شده که چدن داکتیل، به عنوان جایگزینی برای فولاد در برخی کاربردها مطرح شود. چدن همچنین به دلیل مقاومت در برابر سایش و خوردگی، برای تولید قطعاتی که تحت تنش‌های زیاد قرار دارند، گزینه‌ای ایده‌آل است. این ویژگی‌ها در کنار نیاز فزاینده بازار داخلی و خارجی به قطعات چدنی، باعث شده که تولید این قطعات نه‌تنها در ایران بلکه در سطح جهانی با روندی رو به رشد همراه باشد.
در شرایط فعلی، صنعت ریخته‌گری ایران با چه چالش‌هایی مواجه است؟
متأسفانه این صنعت با موانع متعددی روبه‌رو است. یکی از مهم‌ترین مشکلات، دشواری و سختی کار در ریخته‌گری است. این صنعت جزو مشاغل سخت و زیان‌آور محسوب می‌شود و نیاز به انگیزه و علاقه بالا دارد. از سوی دیگر، در جامعه ما گرایش به مشاغل آسان و کم‌زحمت افزایش یافته و این امر باعث کاهش تمایل به سرمایه‌گذاری در ریخته‌گری شده است. علاوه بر این، تحریم‌ها و عدم دسترسی به فناوری‌های نوین و ماشین‌آلات جدید، موجب شده که بسیاری از واحدهای تولیدی، به‌ویژه کارگاه‌های کوچک، همچنان از تجهیزات قدیمی و ناکارآمد استفاده کنند. این شرایط نه‌تنها بازدهی تولید را کاهش می‌دهد، بلکه توان رقابت با کشورهای صنعتی را نیز محدود می‌کند. از دیگر چالش‌ها می‌توان به افزایش قیمت مواد اولیه و هزینه‌های انرژی اشاره کرد که باعث کاهش سودآوری تولیدکنندگان شده است. همچنین، عدم حمایت کافی از سوی نهادهای دولتی، عدم تخصیص اعتبارات مناسب برای توسعه خطوط تولید و نبود مشوق‌های مالی نیز بر شدت این مشکلات افزوده است.
شما به تحریم‌ها اشاره کردید. این موضوع چه تأثیری بر صادرات قطعات ریخته‌گری گذاشته است؟
تحریم‌ها تأثیر منفی بر صنعت ریخته‌گری ایران گذاشته است، به‌ویژه در زمینه تأمین مواد اولیه، تجهیزات و صادرات. با این حال، ما همچنان شاهد رشد تقاضا برای قطعات چدنی در بازارهای داخلی و صادراتی هستیم. در سال‌های اخیر، صادرات این محصولات به کشورهای منطقه و حتی برخی کشورهای اروپایی افزایش یافته است. اما برای حفظ و توسعه این روند، نیاز به سرمایه‌گذاری در به‌روزرسانی خطوط تولید و افزایش کیفیت محصولات داریم، که متأسفانه به دلیل محدودیت‌های مالی و عدم حمایت کافی، تحقق آن دشوار شده است. در این میان، نقش بخش خصوصی نیز حائز اهمیت است. اگر سرمایه‌گذاران داخلی با استفاده از ظرفیت‌های موجود و بهره‌گیری از دانش فنی بتوانند خطوط تولید را توسعه دهند، می‌توانیم صادرات این صنعت را بهبود ببخشیم.
به نظر شما، دولت و نهادهای مرتبط چه اقداماتی می‌توانند برای حمایت از این صنعت انجام دهند؟
دولت و وزارت صنعت، معدن و تجارت باید حمایت خود را از فعالان این حوزه افزایش دهند. یکی از راهکارهای مهم، ارائه تسهیلات کم‌بهره به کارگاه‌های کوچک ریخته‌گری است، زیرا این واحدها به دلیل کمبود سرمایه و قدرت رقابتی پایین‌تر، نیاز به حمایت بیشتری دارند. همچنین، در نظر گرفتن مشوق‌های مالی برای فعالان این بخش، می‌تواند انگیزه لازم را برای ادامه فعالیت این واحدها و حتی راه‌اندازی کارخانجات جدید ایجاد کند. علاوه بر این، تسهیل واردات ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته، می‌تواند به بهبود بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید کمک کند. از سوی دیگر، ایجاد مراکز تحقیق و توسعه برای ارتقای فناوری‌های ریخته‌گری و استفاده از روش‌های نوین می‌تواند به تقویت این صنعت کمک کند. همچنین، دولت باید برنامه‌های آموزشی برای تربیت نیروی انسانی متخصص را تقویت کند تا صنعت ریخته‌گری بتواند از تکنسین‌ها و کارشناسان ماهر بهره‌مند شود.
با وجود همه این چالش‌ها، آینده صنعت ریخته‌گری در ایران را چگونه می‌بینید؟**
علی‌رغم تمام مشکلات موجود، آینده این صنعت همچنان امیدوارکننده است. نیاز روزافزون صنایع مختلف به قطعات فلزی، باعث خواهد شد که تقاضا برای تولیدات ریخته‌گری ادامه داشته باشد. اگر دولت بتواند با حمایت‌های مناسب، موانع سرمایه‌گذاری را کاهش دهد و دسترسی به فناوری‌های جدید را تسهیل کند، قطعاً شاهد رشد و توسعه بیشتر این صنعت خواهیم بود. همچنین، تربیت نیروی انسانی متخصص و ایجاد فرهنگ سرمایه‌گذاری در صنایع تولیدی، از دیگر عواملی است که می‌تواند به پایداری این حوزه کمک کند. افزایش ارتباطات بین‌المللی و ایجاد همکاری‌های مشترک با کشورهای صنعتی نیز می‌تواند فرصت‌های جدیدی را برای توسعه این صنعت فراهم کند.
در پایان، اگر توصیه‌ای برای سرمایه‌گذاران و فعالان این حوزه داشته باشید، چه خواهد بود؟**
توصیه من به سرمایه‌گذاران این است که به جای تمرکز بر مشاغل زودبازده و غیرتولیدی، به صنایع مادر و استراتژیک توجه کنند. صنعت ریخته‌گری، علی‌رغم دشواری‌هایش، ظرفیت‌های بالایی دارد و می‌تواند علاوه بر اشتغال‌زایی، ارزآوری بالایی نیز برای کشور به همراه داشته باشد. همچنین، فعالان این حوزه باید به‌دنبال نوآوری و استفاده از روش‌های جدید ریخته‌گری باشند تا بتوانند در بازارهای رقابتی حضور قوی‌تری داشته باشند. با تلاش و برنامه‌ریزی درست، می‌توان آینده‌ای روشن برای این صنعت متصور شد.
