عدم توازن در انتهای زنجیره فولاد
استفاده از صنعت فولاد یکی از عوامل تاثیرگذار در رشد اقتصادی کشور به‌شمار می‌آید. این صنعت پتانسیل سازندگی، توسعه‌یافتگی و پیشرفت کشور را دارد چراکه بخش زیادی از تجهیزات و قطعات مورد استفاده زندگی روزانه از جمله خودرو، ساختمان‌سازی و … از فولاد تولید شده‌اند.
ضمن اینکه صنعت فولاد از همان مراحل آغازین استخراج از معدن تا هنگام تولید و چه در زمان مصرف، منجر به اشتغالزایی و تولید مشاغل متعدد می‌شود. بنابراین این صنعت را می‌توان شاهکلید توسعه و پیشرفت دانست که روزبه‌روز بر اهمیت آن همگام با تشدید تحریم‌ها افزوده می‌شود اما فعالان زنجیره فولاد به‌خصوص در انتهای زنجیره یعنی واحدهای نوردی، نسبت به عدم توازن در زنجیره ارزش اعتراض داشته و باور دارند که این مساله، تولید و صادرات محصولات نوردی را به خطر انداخته است. تا جایی که براساس آمارها مجموع تولید مقاطع طویل فولادی کشور در ۹ماهه سال جاری، ۹میلیون و ۹۶هزار تن بوده که در مقایسه با میزان تولید در مدت مشابه سال قبل یعنی ۹میلیون و ۶۶۸هزار تن، با افت ۹/۵درصدی همراه شده است.
در حالی که همواره بر اهمیت ایجاد توازن در زنجیره فولاد کشور و تولید محصولات نهایی با ارزش‌افزوده بالا در واحدهای نورد تاکید شده است اما متاسفانه بسیاری از نوردکاران باور دارند که بخش عمده سرمایه‌گذاری‌ها در صنایع بالادستی و فولاد میانی با هدف احداث کارخانه‌های کنسانتره‌سازی، گندله‌سازی، آهن اسفنجی و شمش صورت گرفته است. در کنار این معضل، ناترازی انرژی نیز به شرایط بغرنج موجود در تولید و فروش محصولات نوردی افزوده شده است. در ادامه با توجه به رکود نسبی در صنعت ساختمان‌سازی شاهد حال ناخوش بازار محصولات نوردی هستیم.
این در حالی است که با بررسی شرایط ساختوساز کشورهای مطرح اقتصادی جهان به خوبی می‌توان دریافت که دولت‌ها همگام با توسعه صنعت ساختمان‌سازی، در مسیر رشد تولید محصولات نهایی با ارزش‌افزوده بالا گام‌های بلندی برداشته‌اند. یکی دیگر از مواردی که فعالان انتهای زنجیره از آن گله دارند بحث قیمت‌گذاری دستوری و ابلاغ دستورالعمل‌های خلق‌الساعه و غیرکارشناسانه در بورس است که معاملات مقاطع طویل فولادی را تحت‌تاثیر قرار داده است.
محمد ناصری‌فرد، فعال نوردی کشور در این خصوص گفت: آنچه امروز فولاد را به صنعتی اثرگذار در اقتصاد ایران تبدیل کرده، نقش‌آفرینی آن به عنوان تامین‌کننده مواد اولیه مورد نیاز بسیاری از صنایع پایین‌دستی اعم از خودروسازی، ساختمان‌سازی، لوازم خانگی و همچنین توسعه صادرات غیرنفتی بوده است. در واقع صنعت فولاد را می‌توان شاهکلید توسعه و پیشرفت طی یک دهه اخیر دانست که روزبه‌روز بر اهمیت آن همگام با تشدید تحریم‌ها علیه کشور افزوده شده است.
ناصری‌فرد اظهار کرد: با این وجود نقش استراتژیکی که این صنعت در اقتصاد ایفا می‌کند، فعالان زنجیره فولاد به ویژه واحدهای نورد، همواره نسبت به عدم توازن در زنجیره ارزش معترض بوده و معتقدند که این معضل، تولید و صادرات محصولات نوردی را به مخاطره انداخته است.
این فعال نوردی با اشاره به آمارها تصریح کرد: براساس آمار منتشر شده توسط انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، مجموع تولید مقاطع طویل فولادی کشور در ۹ماهه سال جاری، ۹میلیون و ۹۶هزار تن بوده که در مقایسه با میزان تولید در مدت مشابه سال قبل (۹میلیون و ۶۶۸هزار تن) با افت ۹/۵درصدی همراه شده است. در ۹ماهه امسال، هفت‌میلیون و ۳۷۰هزار تن میلگرد، یک‌میلیون و ۶۴هزار تن تیرآهن و ۶۶۲هزار تن نبشی، ناودانی و سایر مقاطع در کارخانه‌های نورد تولید شده که با کاهش ۵/۷درصدی در تولید میلگرد (هفت‌میلیون و ۹۶۵هزار تن)، افت ۱٫۹درصدی در تولید نبشی، ناودانی و سایر مقاطع (۶۷۵هزار تن) و تنها افزایش ۵/۳درصدی در تولید تیرآهن (یک میلیون و ۲۸هزار تن) نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۲ همراه بوده است.
ناصری‌فرد با بیان اینکه بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران طی سالیان اخیر، بر اهمیت ایجاد توازن در زنجیره فولاد کشور و تولید محصولات نهایی با ارزش‌افزوده بالا در واحدهای نورد تاکید کرده‌اند، گفت: این در حالی است که شاهد هستیم متاسفانه بخش عمده سرمایه‌گذاری‌ها در صنایع بالادستی و فولاد میانی با هدف احداث کارخانه‌های کنسانتره‌سازی، گندله‌سازی، آهن اسفنجی و شمش صورت پذیرفته است. معضل ناترازی انرژی (برق و گاز) نیز که امروزه به دغدغه تمامی فعالان زنجیره فولاد کشور تبدیل شده، بیش از پیش بر شرایط بغرنج موجود در تولید و فروش محصولات نوردی افزوده است.
او تصریح کرد: از طرفی بخش عمده مقاطع طویل فولادی (به ویژه میلگرد و تیرآهن) در صنعت ساختمان‌سازی مصرف می‌شوند و با وجود وعده دولت و مسوولان ذی‌ربط مبنی بر رونق ساختوساز و تسریع در تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام عمرانی، شاهد رکود نسبی در این حوزه و به دنبال آن، حال ناخوش بازار محصولات نوردی در سال جاری بوده‌ایم؛ این در حالی است که با بررسی شرایط ساختوساز در کشورهای مطرح اقتصادی جهان مانند چین و هند به خوبی می‌توان دریافت که دولت این کشورها همگام با توسعه صنعت ساختمان‌سازی و اجرای پروژه‌های بزرگ عمرانی در مسیر رشد تولید محصولات نهایی با ارزش‌افزوده بالا گام‌های بلندی برداشته‌اند.
ناصری‌فرد با اشاره به قیمت‌گذاری دستوری گفت: مساله حائز اهمیت دیگر در این زمینه، قیمت‌گذاری دستوری و ابلاغ دستورالعمل‌های خلق‌الساعه و غیرکارشناسانه در بورس است که معاملات مقاطع طویل فولادی را تحت‌تاثیر قرار داده و منجر به افزایش قیمت این محصولات در سطح بازار شده است. برای مثال در روزهای گرم سال به دلیل قطعی برق واحدهای فولادسازی، میزان عرضه شمش در بورس کاهش پیدا کرده و در روزهای سرد سال نیز به دنبال ایجاد محدودیت در تامین گاز واحدهای احیای مستقیم، میزان عرضه آهن اسفنجی در این تالار صنعتی افت پیدا می‌کند.
این فعال نوردی با اشاره به وضعیت کشور گفت: متاسفانه معضل کمبود برق و گاز همزمان به سراغ صنایع آمده است که باعث شده در هفته‌های اخیر میزان عرضه شمش و آهن اسفنجی در بورس کاهش یافته و در پی آن بازار رقابتی‌تر شده است. از طرفی بازار محصولات فولادی به‌ویژه میلگرد و تیرآهن، همواره تحت‌تاثیر نوسان نرخ ارز قرار داشته است در حالی که به نظر می‌رسید با حذف ارز نیمایی و ایجاد ارز توافقی بازار کمی متعادل شود اما متاسفانه با تعیین نرخ ارز توافقی در حدود ۶۷هزار تومان هنوز تفاوت چندانی در سطح بازار ایجاد نشده است.
او اظهار داشت: در حال حاضر گندله با قیمتی بیش از پنج‌هزار تومان، آهن اسفنجی بیش از ۱۹هزار تومان، شمش بیش از ۲۹هزار تومان (نقدی) و ۳۱هزار تومان (اعتباری) و میلگرد بیش از ۳۳هزار تومان به ازای هر کیلوگرم معامله می‌شوند که با مقایسه این ارقام، به خوبی می‌توان متوجه اختلاف قیمت غیرمنطقی محصولات فولادی از ابتدای زنجیره (معدن) تا انتهای آن (نورد) شد. بر همین اساس انتظار می‌رود ایجاد توازن در زنجیره ارزش در دستور کار وزارت صمت و متولیان امر قرار بگیرد تا در آینده‌ای که می‌توان آن را روشن متصور شد، شاهد توسعه متوازن در زنجیره فولاد کشور و رشد تولید و صادرات محصولات نهایی با ارزش‌افزوده بالا باشیم.
