عوامل کاهش صادرات فولاد
تولید و صادرات فولاد در سال‌جاری، روندی کاهشی را تجربه کرد و این روند کاهشی، ناشی از مسائل داخلی است که به موضوعاتی همچون محدودیت‌های اعمال انرژی در فصل تابستان و همچنین بازگشت نرخ ارز صادرکنندگان به سامانه نیمایی بازمی‌گردد تا سبب شود که میزان تولید فولاد میانی ایران در نیمه نخست سال‌جاری کاهش ۶.۸ درصدی را تجربه کند. علاوه بر این، میزان محصولات فولادی صادرشده در ۶ ماه نخست سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل، از لحاظ وزنی ۱۳درصد و از نظر ارزشی نیز ۱۴درصد با کاهش همراه شود.
کاهش ۶.۸ درصدی تولید فولاد میانی ایران
میزان تولید فولاد میانی ایران در ۶ ماه نخست سال ۱۴۰۳ با کاهش ۶.۸ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۱۴ میلیون و ۳۳۰هزار تن رسیده است. تشدید محدودیت‌های برق نسبت به سال گذشته باعث شد تا حجم تولید فولاد ایران در ۶ ماه نخست امسال، به حدود یک میلیون و ۵۰هزار تن کمتر از مدت مشابه سال قبل برسد. همچنین پایش و بررسی تولید آهن اسفنجی در واحدهای احیای مستقیم نشان می‌دهد که حجم تولید آهن اسفنجی ایران در ۶ ماه نخست سال‌جاری، ۲۰ میلیون و ۹۶۶هزار تن بوده که رشد ۱۰.۷ درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل به ثبت رسانده است. علت رشد قابل‌توجه تولید آهن اسفنجی، بهره‌‌‌برداری از واحدهای جدید احیای مستقیم در زمستان سال گذشته و بهار سال‌جاری است.
در ۶ ماه نخست سال‌جاری، ۸ میلیون و ۷۵۰هزار تن بیلت و بلوم در واحدهای فولادسازی کشور تولید شده که کاهش ۱۰.۲ درصدی را نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد. میزان تولید اسلب نیز در ۶ ماه نخست سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۱درصد افزایش یافته و به ۵ میلیون و ۵۸۰هزار تن رسیده است. از کل تولید فولاد میانی کشور در سال ۱۴۰۲، حدود ۶۱درصد سهم بیلت و بلوم و ۳۹درصد نیز سهم اسلب بوده است. در مجموع صادرات فولاد میانی از ۳ میلیون و ۹۶هزار تن به ۲ میلیون و ۵۳۳هزار تن رسیده که بیانگر کاهش ۱۸ درصدی است. از نظر ارزشی نیز صادرات این محصول از یک میلیارد و ۵۷۱ میلیون دلار به یک میلیارد و ۱۹۶ میلیون دلار رسیده است که کاهشی ۲۴ درصدی را نشان می‌دهد.
علاوه بر تولید، در زمینه صادرات نیز باید اذعان کرد که صادرات فولاد هم در نیمه نخست سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش همراه بوده است. بر اساس گمرک ایران، در ۶ ماهه سال‌جاری ۵.۷ میلیون تن محصولات فولادی و مصنوعات آن به ارزش ۲.۹ میلیارد دلار از کشور صادر شده است. این میزان محصولات فولادی صادرشده در ۶ ماه نخست سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل، از لحاظ وزنی ۱۳درصد و از نظر ارزشی ۱۴درصد با کاهش همراه بوده است. بر اساس این گزارش، شمش فولاد با ۷۳۰ میلیون دلار، میلگرد با ۵۷۱ میلیون دلار، ورق فولادی با ۲۱۰ میلیون دلار، محصولات نیمه‌‌‌تمام از آهن یا فولاد با ۱۵۱ میلیون دلار و لوله یا پروفیل‌‌‌های توخالی از فولاد با ۱۴۳ میلیون دلار، پنج قلم عمده محصولات فولادی صادراتی بوده‌‌‌اند. این پنج قلم در مجموع ۱.۸ میلیارد دلار از ارزش صادرات محصولات فولادی را به خود اختصاص داده‌‌‌اند.
مساله قابل‌توجه آن است که روند صادراتی محصولات فولادی در تابستان سال‌جاری نیز نسبت به فصل بهار در همین سال با روند کاهشی مواجه شده است. بر اساس اطلاعات منتشرشده توسط انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، روند ماهانه صادرات فولاد کشور در ۶ ماه نخست سال‌جاری از کاهش قابل ملاحظه حجم صادرات فولاد در تابستان به نسبت بهار سال‌جاری در اثر محدودیت‌های برقی حکایت دارد، به‌‌‌طوری که حجم صادرات فولاد میانی و محصولات فولادی در شهریور ماه تقریبا نصف خرداد ماه ۱۴۰۳ گزارش شده است.
هر چند روند حجم صادرات فولاد کشور طی بهار سال‌جاری صعودی بوده است، اما این روند افزایشی در نتیجه فعالیت کارت‌‌‌های بازرگانی اجاره‌‌‌ای و صادرات توسط شرکت‌های غیرتولیدی به‌‌‌ویژه در حوزه مقاطع طویل فولادی بوده و در این مدت صادرات مستقیم بیشتر کارخانه‌‌‌های نوردی روند نزولی را طی کرده و در برخی موارد حتی به صفر رسیده است. حجم صادرات ماهانه فولاد ایران در مقایسه با ماه مشابه در سال گذشته نیز در بیشتر ماه‌‌‌ها کاهشی بوده است.
دلایل کاهش تولید و صادرات فولاد
برخی تحلیلگران حوزه صنعت فولاد معتقدند که کاهش تولید فولاد به دلیل اعمال محدودیت‌های انرژی در نیمه نخست سال‌جاری روی داده و کاهش صادرات نیز به دلیل اعمال قانون صادراتی بوده است. در این زمینه جهاندار شکری، کارشناس فولاد در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» درباره دلایل افت تولید و صادرات فولاد در نیمه نخست سال‌جاری عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین دلایل افت میزان تولید فولادسازان به موضوع انرژی و اعمال محدودیت‌های برق بازمی‌گردد که البته این عامل به نوبه خود سبب کاهش صادرات نیز شده است. شکری در ادامه خاطرنشان کرد: البته باید به این موضوع توجه داشت که این میزان کاهش روند تولید، می‌توانست بیشتر از این آمار مطرح‌‌‌شده باشد، چراکه از ابتدای سال‌جاری شاهد ورود چند واحد جدید به چرخه تولید در زنجیره فولاد بوده‌‌‌ایم که میزان تولید این واحدها، میزان تولید را در کل افزایشی نشان داده است و این واحدهای جدید اجازه نداده‌‌‌اند که این رشد منفی نسبت به سال گذشته به صورت واقعی خودش را نشان بدهد.
وی در ادامه به موضوع صادرات پرداخت و عنوان کرد: کاهش صادرات فولاد از ابتدای سال تاکنون به دو دلیل عمده رخ داده است، دلیل نخست، اعمال محدودیت‌های انرژی سبب کاهش تولید و به تبع کاهش صادرات شده است؛ از سوی دیگر، قانون صادراتی کشور و اجبار صادرکنندگان به بازگشت ارز خود به سامانه‌‌‌های دولتی بوده است؛ البته لازم به یادآوری است که در قانون جدید دیگر صادرکنندگان فولاد مجبور به بازگشت ارز صادراتی خود به دولت نیستند و این موضوع می‌تواند راهگشایی برای صادرات فولاد در نیمه دوم سال باشد؛ هرچند مدتی است که این قانون ابلاغ شده است، اما همچنان که در روزهای پایانی مهر ماه به‌سر می‌‌‌بریم، این قانون عملیاتی نشده است و همچنان وعده عملیاتی شدن آن داده می‌شود.
این کارشناس فولاد در ادامه خاطرنشان کرد: در زمینه کاهش صادرات فولاد باید به این موضوع توجه داشت که به دلیل روند کاهش تولید و صادرات ما به دلایل عنوان‌شده، برای کشورهای رقیب این فضا بیش از گذشته باز شده که جای ما را در کشورهای هدف صادراتی بگیرند که ما نباید از این موضوع غفلت ورزیم.
شکری در ادامه همچنین افزود: در بین برخی کشورها نیز برای محصولات فولادی ما تعرفه گذاشته‌‌‌اند، برای نمونه یکی از بازارهای مهم صادراتی میلگرد ایران، عراق است که این کشور به دلیل اینکه میلگردهای وارداتی ایران در بورس‌کالا قیمت‌گذاری می‌شود و با کارت‌‌‌های بازرگانی به‌‌‌صورت ارزان‌‌‌تر در اختیار آنها قرار می‌گیرد، اقدام به اعمال تعرفه وارداتی ۱۰۰ دلار برای میلگرد ایران کرده، این در حالی است که این تعرفه تا پیش از این حدود ۳۰ تا ۴۰ دلار بود. در حقیقت عراق این اعمال تعرفه را برای حمایت از واحدهای تولیدی خود انجام داده است.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا با وجود لغو قانون بازگشت ارز صادراتی به دولت، می‌توان در نیمه دوم شاهد افزایش صادرات فولاد در کشور بود، گفت: با وجود این قانون بدون شک شرایط برای صادرات بهتر خواهد شد، هرچند باید این موضوع را در نظر گرفت که در نیمه دوم سال‌جاری زمانی با روند رشد تولید و صادرات همراه خواهیم شد که با اعمال محدودیت‌های گاز در زمستان روبه‌رو نشویم.
