چین و تحریم معدنی آمریکا
علیرضا مهدیه تحلیلگر صنعت و توسعه
یک روز پس از اعمال محدودیت‌های گسترده دولت بایدن بر فروش تراشه‌های پیشرفته به چین، دولت چین صادرات گالیوم، ژرمانیوم و آنتیموان را به ایالات‌متحده ممنوع کرد و به گفته وزارت بازرگانی چین، این تصمیم همچنین بر ارسال مواد گرافیتی به آمریکا، تاثیرگذار خواهد بود.
کشور چین تسلط زیادی بر تولید گالیوم، ژرمانیوم، آنتیموان و گرافیت طبیعی دارد و از مدتی قبل تصمیم گرفته بود که در تقابل با رفتارهای تجاری ایالات‌متحده، صادرات برخی از مواد معدنی را به آمریکا ممنوع یا محدود نماید.
حالا دولت چین مواد معدنی مهمی را انتخاب کرده که مواد کلیدی جهت تولید قطعات الکترونیک، تجهیزات نظامی و خودروهای برقی هستند و ممنوعیت تنها ژرمانیوم و گالیوم، می‌تواند تاثیر ۳.۴ میلیارد دلاری بر اقتصاد آمریکا بگذارد.
و حالا محدودیت‌های چینی در صادرات این سه فلز ویژه به آمریکا، پیامدهای گسترده‌ای در خصوص زنجیره‌های تامین صنایع دفاعی و صنعت تراشه‌سازی آمریکا خواهد داشت.
این ممنوعیت شاید در ابتدا نمادین به نظر برسد، زیرا محدودیت‌هایی در بیش از یک سال پیش، صادرات مستقیم گالیوم و ژرمانیوم چین به آمریکا را از بین برده بود و همین امر بود که قیمت‌ها را بالا برد.
اما با این‌حال، سطح شرایط متفاوت است، زیرا این‌بار پکن می‌تواند با قوانینی شرکت‌ها و کشورهای خارجی را نیز از کمک به تولیدکنندگان آمریکایی منع کند و عرضه را محدودتر نماید.
یعنی این اقدامات می‌تواند مانع از بازفرآوری گالیوم، ژرمانیوم و آنتیموان چینی توسط شرکت‌های خارجی در کشورهای ثالث شود که با هدف فروش به آمریکا، تولید می‌کنند.
و این شرایط بر زنجیره‌های تامین جهانی نیز تاثیر شدید خواهد گذاشت و قیمت این فلزات که اکنون هم بالاست، افزایش بیشتری خواهد داشت.
طبق داده‌ها، ژرمانیوم بیش از ۳۰۰ برابر گران‌تر از مس است و گالیوم در بالاترین سطح خود در ۱۳ سال گذشته قرار دارد و قیمت آنتیموان هم در ماه جولای دو برابر شده و رکوردهای جدیدی به جای گذاشته است.
تحلیل این سه ماده حیاتی و کلیدی می‌تواند نشان‌دهنده شرایطی باشد که چگونه چین می‌تواند دست به تحریم آمریکا بزند و از این خطر نهراسد که شاید این فرصت، تبدبل به تهدید شود.
چین پیشرو در تولید گالیوم در دنیاست و سهم آن همچنان رو به رشد بوده است و پیش‌بینی می‌شود که اگر تقاضا ادامه یابد، تولید رشد خواهد کرد و می‌توان چشم‌اندازهای خوبی برای بازارهای پایین دستی، پیش‌بینی کرد.
در حال‌حاضر بعد از چین و با اختلاف زیادی در ظرفیت تولید گالیوم ، کشورهای آلمان، قزاقستان، کره جنوبی و اوکراین قراردارند که با تجمیع تولیدات، باز هم قابلیت چندانی در رقابت با چین ندارند.
گالیوم معمولا به عنوان محصول جانبی از معادن و پالایش مواد اصلی مانند روی، مس، آلومینیوم و طلا استخراج می‌شود و تولید سالانه گالیوم کمتر از ۱۰۰۰ تن است و چین نزدیک به همه آن را تولید می‌کند.
فلز گالیوم، آرسنید گالیوم، آنتیمونید گالیوم، نیترید گالیوم و سایر ترکیبات گالیوم کاربردهای ویژه‌ای دارند و کاربردهای آن در تولبد نیمه‌رساناها، باعث توسعه سریع صنعت گالیوم در سال‌های اخیر شده است.
چین بر بازار گالیوم بسیار مسلط است و علاوه بر این که چینی‌ها بیشترین تولید آلومینیوم جهان را با ۴۰ میلیون تن دارند، مجموعه‌های فرآوری آلومینیوم نیز طبق قانون ملزم به بازیابی گالیوم می‌باشند.
و در خصوص تولید ژرمانیوم، در کنار تعداد معدودی از تولیدکنندگان چینی و چند تولیدکننده جایگزین در خارج از چین، تولیدکننده دیگری وجود ندارد.
در سهم از تولید جهانی، چین اول است ولی کنترل چین بر ژرمانیوم نسبت به گالیوم ضعیف‌تر است و آمریکا، ژاپن، کانادا و فنلاند نیز تولیدکننده می‌باشند.
و جالب است که زمانی آمریکا بیشتر از چین امروزی بر عرضه ژرمانیوم تسلط داشت و در دوران جنگ سرد، دانشمندان پیشگام فرآیندی بودند که ژرمانیوم را به یکی از خالص‌ترین مواد برای استفاده در فناوری‌های پیشرفته، تبدیل کرد.
و در نهایت آنتیموان که به طور گسترده در مهمات سازی استفاده می‌شود و ذخایر و تولیدات کشورهایی چون تاجیکستان، میانمار، بولیوی و ترکیه، به اندازه کافی بزرگ نیستند تا بتوانند کمبود عرضه چین را جبران کنند.
ولی به هرحال، راهکارهایی نیز جهت کاهش و مدیریت وابستگی به این مواد وجود دارد که آمریکایی‌ها مجبورند به این راهکارها بپردازند و روش‌های قبلی را تغییر دهند.
ابتدا برنامه تولید گالیوم با سرمایه‌گذاری در روش‌های استخراج آن است که می‌شود تولید را افزایش داد و در این خصوص شرکت ریو تینتو که یکی از بزرگترین شرکت‌های معدنی دنیاست، اعلام کرده که در حال بررسی این موضوع می‌باشد که این پروژه را در کانادا اجرا کند.
هند نیز فعلا تولید گالیوم کمی دارد ولی می‌تواند با توجه به تولید بالای آلومینیوم و داشتن رتبه دوم جهانی، به رشد تولید گالیوم دست یابد و وارد رقابت با چین شود.
دوم کاهش مصرف و افزایش بازیافت این مواد است که می‌شود ضایعات و باطله‌های معدنی را بازیافت و جداسازی کرد و برای این محدودیت‌های اعمال شده، تا حدی چاره‌اندیشی نمود.
کاری که هم‌اکنون هم شروع شده و طی قراردادی در جمهوری دموکراتیک کنگو، جداسازی ژرمانیوم از میان زباله‌های معدنی، آغاز شده است.
سوم یافتن منابع جدید است، همانطور که پس از اعمال محدودیت‌های چین در سال گذشته، دولت بایدن کارشناسانی را به بلژیک و کنگو فرستاد تا اشکال بسیار خالصی از ژرمانیوم را تامین کنند.
و چهارم ادامه خرید مواد از کشورهاییست که فلزات چینی و بویژه گالیوم را بازفرآوری و به مقصد آمریکا هدایت می‌کنند و اگر دولت چین سخت‌گیری‌های بیشتری اعمال نکند، می‌تواند هنوز هم راهکار باشد.
در مورد آنتیموان شرایط بهتر هست و آمریکا در یک منطقه متروکه معدن طلا در آیداهو، دارای ذخایر آنتیموان می‌باشد و وزارت دفاع ایالات‌متحده از شروع تولید این معدن، حمایت کرده است.
این معدن می‌تواند کمبود آنتیموان ایالات‌متحده را کاهش دهد و خواهد توانست بیش از ۳۰ درصد از نیازهای آمریکا را تامین کند.
ولی در هر حالت، مشکل این است که توسعه این روش‌ها و معادن، زمان‌بر هم هست و برای رفع کمبودهای جهانی، به منابع بیشتری نیاز می‌باشد.
و همچنین نگرانی‌هایی نیز وجود دارد که در صورت تشدید تنش‌ها، چین سایر مواد حیاتی را نیز هدف قرار دهد و این بحث وجود دارد که آیا چین واقعا می‌تواند مواد دیگر را نیز ممنوع کند و آیا کشوری که تامین‌کننده اصلی ده‌ها ماده معدنی مهم می‌باشد، می‌تواند شرایط بازار را به هم بریزد؟
ظاهرا نامزدهای احتمالی دیگری نیز برای تحربم معدنی آمریکا وجود دارند و ضربه‌زدن به صنایع دفاعی و تراشه‌سازی ایالات‌متحده، اهداف اصلی چین هستند.
اما باید در نظر داشت که با تمام نقش کلیدی چین در تامین مواد معدنی حیاتی آمریکا و سایر کشورهای صنعتی، چالش‌های بسیاری نیز در کمین چین هستند که می‌توانند این فرصت را به تهدیدهای بزرگی تبدیل کنند.
چین بیش از نیاز جهان و قبل از ممنوعیت‌های اعمال شده، گالیوم تولید کرده و اگر این تولیدات را صادر نکند، اشباع داخلی رخ خواهد داد و اگر محدودیت‌ها را کم کند، قیمت سقوط خواهد کرد و اگر راهکارهای ارائه شده طی مدت کمی به نتیجه برسند، فرصت گالیوم ساخت چین، تمام خواهد شد.
شرکت تراشه‌ساز آمریکایی اینتل نیز در این مورد اعلام کرده است که این ممنوعیت‌ها، تولید را به طور قابل‌توجهی که مطرح شده، تهدید نخواهد کرد.
آنتیموان چینی نیز طی سال‌های متمادی بیش از حد عرضه شده، اما در سال‌های اخیر و با کاهش ذخایر معدنی و افزایش قیمت، شرایط عرضه و تقاضای آن تغییر کرده است.
صادرات غیرقانونی هم معضلی دیگر هست و با همه نظارت و ممیزی های صورت گرفته، نشت مرزی هنوز هم وجود دارد و بیشتر از طریق مرز ویتنام، انجام می‌شود.
کشور ویتنام که خود دارای ذخایر خوبی از عناصر کمیاب است و روابط تجاری مناسبی هم با ایالات‌متحده دارد و می‌تواند رقیب چین در این کالاهای راهبردی هم باشد.
چینی که فرصت‌های زیادی برای خود ساخته و می‌خواهد از این فرصت هم استفاده کند، ولی هنوز نیاز فراوانی به آمریکا دارد و این ممنوعیت هم در مقابله با محدودیت صادرات تراشه‌های پیشرفته آمریکایی اجرا شده است.
آمریکایی که صاحب تکنولوژی‌های پیشرفته‌تری نسبت به چین است و صنایع چینی نیاز فراوانی به آنها دارند و با تمامی محدودیت‌ها، واردات چین از شرکت انویدیا به شدت افزایش داشته و شاید ارزش حضور این غول آمریکایی، فرصت‌های بیشتری نسبت به تحریم فوق داشته باشد.
زیرا حجم بازار گالیوم با تصاعد فعلی، از ۱.۸۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ به ۲.۳۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ رسیده و این درحالیست که فروش انویدیا به چین در فصل منتهی به سپتامبر ۲۰۲۴، بیش از ۵ میلیارد دلار بوده است.
اندازه بازار جهانی آنتیموان نیز در سال ۲۰۲۳، ۲.۱۷ میلیارد دلار بوده و تخمین زده می‌شود که افزایش داشته باشد و بازار جهانی ژرمانیوم ۲۶۶.۸ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲ بوده و برآورد می‌شود که به ۲۵۸.۷ میلیون دلار کاهش یابد.
یعنی کل حجم بازار این مواد تحریم شده، به میزان فروش سه‌ماهه انویدیا به چین نخواهد رسید و ارزش بازار شرکت انویدیا، بیش از ۶۰۰ برابر اندازه بازار گالیوم، آنتیموان و ژرمانیوم است. ولی در هر صورت نباید چنین برداشت کرد که این مواد اهمیت چندانی ندارند و یا اهمیت بسیار زیاد و بیشتری دارند.
همه تحلیل‌های فوق در راستای اهمیت و تاثیر همه موارد بوده و حالا باید دید که آیا مواد معدنی پیروز خواهد شد یا محصولات فناوری و آیا نیاز به نیمه‌رسانا و تراشه پیروز میدان می‌شود یا نیاز به گالیوم و ژرمانیوم !؟
