بورس در انتظار عرضه خودرو

بازار سهام با بخش عمده‌ای از جامعه به واسطه سهام عدالت یا بورس کالا درگیر است؛ همین درگیری باعث آشنایی بیشتر مردم با بورس شد. درحال حاضر بخش عمده‌ای از مردم با بورس درگیر هستند و عرضه خودرو در بورس کالا نیز باعث شد که مردم زیادی به این بازار علاقه‌مند شوند؛ اما مشکل اینجاست که عرضه خودرو در بورس متوقف شد و اکنون حواشی زیادی برای عرضه مجدد آن وجود دارد.

عرضه خودرو در بورس کالا برای اولین‌بار در سال ۱۳۹۶ مطرح شد اما به واسطه شرایط جامعه مدتی بعد از یاد رفت؛ اما سرانجام اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ بود که پس درگیر‌های بسیار زیاد خودرو وارد بورس کالا شد تا دست دلالان از این بازار کوتاه و خودرو با قیمت پایه و کارخانه به مشتریان ارایه شود.

عرضه خودرو در بورس کالا باعث شد که دست دلالان از این بازار کوتاه شود و حداقل برای چند ماه خودرو با قیمت منطقی به دست مردم برسد. اما تنها چند ماه بورس کالا میزبان خودرو بود و پس از آن اجازه عرضه خودرو در بورس کالا داده نشد!

عرضه خودرو در بورس اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ آغاز شد اما در نیمه بهمن ماه همان سال شورای رقابت، اطلاعیه‌ای مبنی بر توقف عرضه خودرو در بورس کالا منتشرنمود، اما تنها چند روز پس از این اطلاعیه شورای عالی بورس جهت تصمیم‌گیری پیرامون عرضه خودرو گردهم آمدند و به اتفاق آرا تصمیم بر آن شد که عرضه خودرو در بورس کالا همچنان ادامه یابد. بر همین اساس تنها چند روز عرضه محدود خودرو در بورس کالا صورت گرفت و پس از ۲۵ بهمن ۱۴۰۱ در حالی که در آیین‌نامه واردات خودروها تاکید شده بود که خودروهای وارداتی صرفاً در بورس کالا عرضه خواهند شد و فروش آنها از مسیر بورس کالا است؛ هیات دولت وقت، تصویب کرد که عبارت «خودروهای وارداتی صرفاً در بورس کالا عرضه می‌شود » از بند ٢ آیین‌نامه واردات حذف شود؛ بر این اساس احتمال فروش خودروهای وارداتی تنها از مسیر بورس کالا نخواهد بود؛ البته کلا پای خودروهای وارداتی به بورس کالا باز نشد.

پس از این موضوع عرضه خودروهای داخلی در بورس کالا نیز تا حدودی زیر سوال رفت و گمانه زنی در خصوص احتمال لغو آن مطرح شد که برخی از مسوولان عرضه خودرو در بورس کالا را بهترین گزینه برای ساماندهی این بازار بیان کردند.

پس از تجربه این شرایط و اظهارنظر افراد مختلف، نیمه اسفند ماه سال ۱۴۰۱ بود که نمایندگان مجلس شورای اسلامی با حذف بند مربوط به عرضه خودرو در بورس کالا از لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ موافقت کردند؛ بر این اساس این تصمیم، عرضه خودرو در بورس مجدد متوقف شده و دیگر تا پایان سال خودرویی در بورس عرضه نشد.

در نهایت مُهر آخر توقف عرضه خودرو در بورس را رییس وقت سازمان بورس (مجید عشقی) زد که به صراحت اعلام کرد «جای خودرو در بورس نیست»؛ تاکنون نیز هدف سازمان بورس از موافقت با عرضه خودرو در بورس کالا این بوده که حق سهام‌دار حفظ شود و از این جهت که خودروسازها از وضعیت زیان‌دهی خارج شوند، سازمان بورس پیشنهاد داد خودرو در بورس پذیرش شود؛ در غیر اینصورت چنانچه خودروسازها از محل فروش سود منطقی داشته باشند، سازمان بورس مخالفتی با عرضه محصولات خودرویی در بورس ندارد. بر این اساس، عرضه خودرو در بورس کالا در سال ۱۴۰۱ در بهمن ماه خاتمه یافت.

در ادامه مسیر با شروع سال ۱۴۰۲، انجمن خودروسازان ایران در نامه‌ای خطاب به وزیر وقت امور اقتصادی و دارایی (احسان خاندوزی) با اشاره به تبعات مثبت عرضه خودروها در بورس و زیان ۱۵۰ هزار میلیارد تومانی دو خودروساز بزرگ که عامل اصلی آن قیمت‌گذاری دستوری طی سال‌های اخیر است، خواستار تسهیل ضوابط عرضه و بازگشت عرضه خوردو به بورس کالا شد.

همین درخواست عاملی شد که مجدد عرضه خودرو در بورس از سر گرفته شود. در میانه خرداد ماه مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار از آغاز مذاکرات با یکی از خودروسازان و احتمال عرضه مجدد خودرو سواری در بورس کالا پس از وقفه چند ماهه خبر داد و پس از روز ۲۱ خرداد ماه در اطلاعیه‌ای اعلام شد که ۲۹ خرداد ماه همان سال ۶۰۰ دستگاه دیگنیتی پرستیژ سفید رنگ از سوی بهمن موتور در تالار خودروی بورس کالا عرضه خواهد شد.

اما پس از این اطلاعیه، شورای رقابت سریعا وارد عمل شد و به عنوان سیاست‌گذار صنعت خودرو کشور اعلام نمود «عرضه خودرو در بورس کالا باید متوقف شود» بنابراین عرضه خودرو از هر طریقی به غیر از سامانه یکپارچه فروش خودرو تخلف خواهد بود.

این سازمان در اطلاعیه‌ای به منظور تشریح موضوع اعلام کرد: «شورای رقابت بر اساس تکلیف خود که در قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساس تصریح شده است، اقدام به تصویب دستورالعمل تنظیم بازار خودروی سواری در جلسه ۵۴۳ مورخ ۱۱ بهمن ۱۴۰۱ کرد که بر اساس ماده (۲) این دستورالعمل، بازار خودروی سواری انحصاری تشخیص داده شد و بر اساس بند ۵ ماده (۵)، عرضه خودرو را از طریق سامانه یکپارچه فروش خودرو پیش بینی کرده است. با توجه به الزامی بودن مصوبه مذکور شورای رقابت، هر گونه اقدام بر خلاف این دستورالعمل، تخلف محسوب می‌شود. با در نظر گرفتن اینکه در شرایط کنونی ثبات نسبی در این بازار برقرار شده است، هرگونه اقدام مغایر با دستورالعمل مصوب این شورا، منجر به اخلال در بازار و تشویش افکار عمومی خواهد شد. لذا با توجه به اطلاعیه عرضه اخیر برخی از محصولات خودرویی در بورس کالا رویه مذکور باید متوقف شود.»

در ادامه مسیر نیز معاون وقت صنایع حمل‌ونقل وزارت صمت وقت در نامه‌ای خطاب به مدیرعامل گروه صنعتی بهمن‌موتور عرضه دیگنیتی‌ را لغو کرد و اعلام نمود که عرضه‌ خودرو تنها بایستی از مسیر سامانه یکپارچه فروش خودروها باشد.

پیگیری عرضه خودور در دولت جدید

حال پس از حدود یکسال و نیم مجدد خبر از عرضه خودرو در بورس کالا می‌آید. ۲۴ مهر ماه سال جاری حجت‌الله صیدی، رییس سازمان بورس و اوراق بهاداردر جریان بازدید از بورس کالای ایران و نخستین خزانه طلای بازار سرمایه، اعلام کرد: یکی از رسالت‌های اصلی بورس کالا، حذف واسطه‌های غیرضروری در بازارهاست، به هر میزان مبادلات کالاها در بستر بورس کالا انجام شود، نقش این واسطه‌ها در بازارها نیز کم‌رنگ‌تر می‌شود. از این رو طبیعی است که همواره بورس کالا مخالفان و منتقدانی سرسخت در حوزه‌های مختلف داشته باشد، ریشه این مخالفت‌ها به همان واسطه‌ها بازمی‌گردد.

وی با بیان اینکه هزینه مبادله، یک مبحث مهم در اقتصاد است و بورس کالا می‌تواند به کاهش هزینه‌های مبادله کمک کند، خاطرنشان کرد: زمانی که یک خودرو در کارخانه ۵۰۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد اما در بازار آزاد، برای مصرف‌کننده ۸۰۰ میلیون تومان تمام می‌شود، یعنی با یک هزینه واسطه‌گری و نه هزینه معاملاتی مواجه هستیم؛ در این بین کارکرد بورس کالا می‌تواند کمک‌کننده باشد تا تولیدکننده و مصرف‌کننده با یک قیمت منصفانه محصول را مبادله کنند.

رییس سازمان بورس و اوراق بهادار تاکید کرد: بر این اساس، با جدیت به دنبال عرضه خودروهای صفر کیلومتر داخلی و وارداتی در بورس کالا هستیم و در این خصوص رایزنی‌هایی نیز صورت گرفته است.

بر همین اساس به نظر می رسد که عرضه خودرو در دولت چهاردهم و با تغییر رییس سازمان بورس با جدیت قرار است دنبال شود و احتمالا تا سال جدید شاهد عرضه خودرو در بورس کالا باشیم.

نظر شورای رقابت تغییری نکرد

با وجود این اظهارنظر رییس سازمان بورس و عزم دولت برای عرضه خودرو در بورس کالا همچنان نظر شورای عالی بورس درخصوص عرضه خودرو در بورس کالا تغییر نکرده است.

آخرین روزهای مهر ماه و پس از اظهارنظر رییس سازمان بورس سپهر دادجوی توکلی- سخنگوی شورای رقابت- به ایسنا، اعلام کرد: بازار خودرو همچنان یک بازار انحصاری است؛ بنابراین دستورالعمل ۵۴٣ بایستی اجرایی شود، چون مُر قانون دارد. خارج از این چارچوب، چنانچه شورای رقابت تصمیمی نگیرد، خلاف قانون عمل کرده و این تخلف است؛ بنابراین با توجه به اینکه در حال حاضر بازار خودرو همچنان انحصاری است، دستورالعمل شورای رقابت لازم‌الاجراست و هیچ نکته اضافه‌ای مطرح نیست. تاکید شورا نیز بر اجرای قانون و دستورالعمل است.