فرصت طلایی برای بورسی‌ها
تالار شیشه‌ای معاملات بورس تهران تا حدودی تغییر روند داده و سرخ پوش شده است و با توجه به تغییر اعداد به نظر می‌رسد که این روند تا پایان هفته به صورت نوسانی ادامه داشته باشد. به عقیده بسیاری از کارشناسان علت این تغییر روند را می‌توان استراحت بازار و افزایش قیمت دلار در بازار آزاد دانست.
همانطور که در گزارش پیشین مطرح شد عوامل بسیاری روی بازار سهام تاثیرگذار هستند که یکی دیگر از عوامل را می‌توان نوسان نرخ دلار و چند نرخی بودن آن دانست. یکی از مهم‌ترین مشکلات اقتصاد ایران چند نرخی بودن دلار است که گاها باعث ایجاد رانت شده است که نتیجه این چند نرخی بودن و رانت تنها کوچک‌تر شدن سفره مردم است.
در اصل حذف ارز چند نرخی می‌تواند یک راهکار اساسی برای پایان به رانت و فساد در نظام اقتصادی کشور باشد. زمانی که یک کالا دارای چندین نرخ دولتی و آزاد باشد فضا برای سوء استفاده برخی از افراد ایجاد می‌شود و در نهایت رانت در حوزه همان کالا به وجود می‌آید. با حرکت به سمت ارز تک نرخی، شفافیت بیشتری در بازار ایجاد می‌شود، فرصت‌های برابر برای تمامی فعالان اقتصادی فراهم می‌گردد و بهره‌وری اقتصادی بهبود می‌یابد. این اقدام می‌تواند گامی موثر برای ایجاد یک اقتصاد پایدار و رقابت‌پذیر باشد.
در همین راستا احمد آریایی‌نژاد، نماینده مردم ملایر گفته بود: ارز چند نرخی باعث شده که بسیاری از بخش‌های اقتصادی کشور دچار مشکل شوند. سیستم چند نرخی به‌طور خاص در زمینه واردات و صادرات، مشکلات جدی ایجاد کرده و موجب افزایش رانت و فساد اقتصادی شده است. اگر می‌خواهیم اقتصاد کشور را به سمت شفافیت و پایداری هدایت کنیم، باید به تک‌نرخی کردن ارز توجه بیشتری داشته باشیم.
چند نرخی بودن ارز همواره مشکل اقتصاد است و دولت چهاردهم برای اینکه گامی درخصوص نرخ ارز بردارد و نرخ ارز بازار آزاد و نیما را به یکدیگر نزدیک کند، نرخ نیما را حذف و به جای آن نرخ ارز دولتی را جایگزین کرد. بنا بر اعلام بانک مرکزی، با راه‌اندازی بازار ارز معاملات تجاری، از روز شنبه ۲۴ آذر، صادرکنندگان در سامانه نیما می‌توانند با نرخ توافقی معاملات خود را انجام دهند. این تصمیم به معنی حذف نرخ ارز نیمایی از شنبه است.
پیش از این فرزین رییس‌کل بانک مرکزی با بیان اینکه بانک مرکزی به‌دنبال حذف تعدد نرخ‌ها در بازار ارز است؛ گفته بود: سیاست ارزی بانک مرکزی در زمان حاضر این است که نرخ ارز نیما متناسب با متغیرهای بنیادین اقتصادی تغییر کند. دلار نیما به بازار توافقی ارز خواهد رفت و نرخ ارز در بازار توافقی بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا شکل میگیرد و بانک مرکزی هم بخشی از ارز خود را در آنجا عرضه خواهد کرد و تلاش می‌کنیم نرخ در یک کانال حرکت کند.
در چند روز ابتدایی استقبال بسیاری از این طرح شد و حتی نرخ دلار جدید با نرخ دلار بازار در حال نزدیک شدن به یکدیگر بودند؛ اما در ادامه مسیر همه‌چیز تغییر کرد و شاهد جهش قابل توجه نرخ دلار در بازار آزاد بودیم که اگر نرخ دلار توافقی سوار بر جت شود می‌تواند به این نرخ نزدیک شود و همین فاصله باعث می‌شود که مجدد اقتصاد کشور دچار تنش شود.
بورس و حذف دلار نیمایی
به دلیل آنکه ارز حاصل از صادرات به صادرکننده تعلق دارد، تکلیف به بازگرداندن ارز، نشانه‌ای از ضعف حاکمیت در مدیریت بازار ارز است؛ فرض کنید به این قواعد موجود، یک شرط دیگر نیز اضافه شود مبنی بر اینکه صادرکنندگان بایستی ارز خود را با فرمول و قیمت مشخصی بازگردانند؛ بنابراین طبیعی است که در کسب وکار بسیاری از تولیدکنندگانی که تاب‌آوری پایین‌تری دارند تاثیرگذار خواهد بود. این قاعده در دوره‌های مختلف اصطلاحا همیشه دچار یک قبض و بسطی بوده و برخی اوقات به‌شدت انقباضی برخورد شده و گاها شرایط تسهیل شده است، اکنون به‌نظر می‌رسد وضعیت در حد متوسط است اما مساله به شکل کامل رفع نشده است.
زمانی که اختلاف نرخ ارز نیمایی با ارز آزاد تنها دو هزارتومان بود، تقریبا همه صادرکنندگان ارز خود را به سامانه نیما عرضه می‌کردند چرا که به‌طور طبیعی امن و شفاف بود و تمامی تراکنش‌ها در آن مستند بود. اما زمانی که یک بازار آزاد و یک بازار نیمایی تعریف می‌کنیم در حالی که تفاوت قیمت بین این دو بازار زیاد باشد و به برخی افراد اجازه می‌دهیم در بازار آزاد و به برخی دیگر در سامانه نیما ارز خود را بفروشند، طبیعتا مشکلاتی ایجاد خواهد شد؛ این اختلاف قیمتی، مانند تفاوت ۲۰ هزار تومانی نسبت به ارز آزاد ۵۰ هزار تومانی که نشان‌دهنده اختلاف ۴۰ درصدی است، می‌تواند باعث بروز مشکلات متعددی شود.
حذف دلار نیمایی و جایگزینی آن با دلار توافقی تاثیر بسزایی روی بورس دارد. به گفته کارشناسان حذف بازار نیما و تشکیل یک بازار جدید ارزی، می‌تواند قیمت دلار موثر بر شرکت‌ها را بالای ۶۰ هزارتومان تثبیت کند. با انتشار این خبر احتمالا شاخص‌کل بورس می‌تواند با قدرت و اطمینان بالاتری از سقف تاریخی عبور کند و بالای این محدوده تثبیت شود.
حذف سامانه نیما می‌تواند شرکت‌های صادرات محور و کل بازار سرمایه را در چند محور کلیدی تحت تأثیر قرار دهد زیرا با حذف دلار نیمایی نرخ ارزدر بازار رشد و شرکت‌های صادرات‌محور بازار جذاب‌تر می‌شوند. سرمایه‌گذاران معمولا در شرایط بی‌ثباتی اقتصادی و نرخ تورم بالا به دارایی‌های فیزیکی (مانند کالاها و طلا) یا سهام شرکت‌هایی با دارایی‌های ثابت ارزشمند گرایش پیدا می‌کنند. حذف دلار نیمایی به افزایش نرخ تورم منجر خواهد شد زیرا این موضوع باعث می‌شود، ارزش جایگزینی دارایی‌های شرکت‌ها (مانند زمین، ساختمان و تجهیزات) افزایش یابد و رشد تورم انتظاری، تقاضا برای سهام شرکت‌های دارای دارایی‌های ارزی یا وابسته به کالاهای اساسی را افزایش دهد. تصمیمات کلان اقتصادی مانند حذف دلار نیمایی معمولا با اثرات روانی شدید همراه است زیرا نوسانات نرخ ارز و تورم ممکن است باعث رفتارهای هیجانی شود که عملکرد بازار سرمایه به خصوص صندوق‌های سهامی و کالایی را تحت تأثیر قرارمی‌‌دهد.زیرا در شرایط بی‌ثباتی، برخی سرمایه‌گذاران ممکن است به سمت صندوق‌های کم‌ریسک‌تر مانند صندوق‌های با درآمد ثابت حرکت کنند که می‌تواند فشار مضاعفی به بازار سهام وارد کند.
حذف دلار نیمایی از نظام اقتصادی ایران، تأثیرات متعددی بر بازار بورس و شرکت‌های بورسی می‌تواند داشته باشد. این اقدام که به منظور یکسان‌سازی نرخ ارز و حرکت به سمت نرخ‌های واقعی‌تر ارزی صورت گرفته، سودآوری بسیاری از شرکت‌ها را دستخوش تغییراتی قابل‌توجه خواهد کرد.
از جمله صنایعی که به‌شدت تحت تأثیر این تغییر اقتصادی قرار می‌گیرند، صنعت پتروشیمی و فلزات است. این شرکت‌ها که بخشی از مواد اولیه خود را با دلار نیمایی تامین می‌کردند، اکنون باید با نرخ‌های بالاتر ارز خریدهای خود را انجام دهند. این می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌ها و در نهایت کاهش حاشیه سود شود. از سوی دیگر، شرکت‌های صادرکننده که درآمدهای ارزی خود را با نرخ آزاد تسعیر می‌کنند، ممکن است شاهد بهبود وضعیت سودآوری و جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران باشند. افزایش نرخ ارز معمولا به نفع این دسته از شرکت‌ها است، زیرا درآمد ریالی آنها با تبدیل درآمد ارزی افزایش می‌یابد.
به‌طور کلی، بازار بورس با تغییرات ناگهانی و غیرمنتظره در سیاست‌های ارزی، معمولا دچار نوسان می‌شود. سرمایه‌گذاران به دنبال ارزیابی مجدد ارزش سهام و تغییر استراتژی‌های خود خواهند بود تا با شرایط جدید اقتصادی تطبیق پیدا کنند. در کوتاه‌مدت، می‌توان انتظار داشت که بازار دچار تغییراتی در شاخص‌ها و ارزش سهام شرکت‌های مختلف شود، اما در بلندمدت، این تغییرات بستگی به ثبات سیاست‌ها و مدیریت اقتصادی کشور دارد.
