شیوه عرضه اولیه تغییر می‌کند؟
این روزها بحث عرضه اولیه سهام و شیوه عرضه آن به صورت عمومی و صندوق‌ها مطرح است که واکنش‌های بسیاری را در پی داشت. در ایران تب برخی صحبت‌ها و موضوعات در تمامی مسائل معمولا چند صباحی بالا می‌رود و گاه به مرحله بحرانی ۳۹ درجه نیز می‌رسد اما پس از مدتی به بوته فراموشی سپرده می‌شود.
شاید در کمتر کشوری به اندازه کشور ما وقت با ارزش بر سر مجادلات، برنامه‌ریزی و نظریه‌پردازی هدر می‌رود و علت اصلی آن هم مربوط به موازی‌کاری‌ها در سطح کلان است که سال‌ها است تکرار می‌شود.به عنوان مثال، این روزها بحث عرضه اولیه سهام در ایران گاهی به تب ۳۹ درجه مدیران بورسی بدل می‌شود ولی موانع موجود در این خصوص به حدی است که این تب تنها به لرز بازار منجر می‌شود.
در سالیان گذشته تجربه تخصیص عرضه‌های اولیه به مردم عادی موفق نبوده است. از تجربیات ادوار گذشته می‌توان به نبود آگاهی و دانش کافی در سال ۹۹ اشاره کرد که در نتیجه افرادی وارد بازار سرمایه شدند و بحران معروف بورس آغاز شد.
ناگفته نماند سال گذشته در زمان ریاست عشقی بر سازمان بورس و اوراق بهادار، فعالان بازار سرمایه خواستار توقف عرضه‌های اولیه در بورس و فرابورس ایران شدند که با دستور رییس وقت سازمان این اتفاق رقم خورد.
این در حالی است که حجت‌الله صیدی، که بیش از دوماه است که سکاندار سازمان بورس و اوراق بهادارشده است بر تداوم عرضه‌های اولیه تاکید دارد و آن را اقدام مناسبی می‌داند. وی در مصاحبه چند روز گذشته خود اعلام کرد: بورس و فرابورس، لیست خوبی از شرکت‌های آماده برای عرضه اولیه دارند. از مدیران بورس‌ها خواسته‌شد که عرضه‌ها را اولویت‌بندی کنند و طی یک زمان‌بندی، عرضه مستمری صورت بگیرد. بورس و فرابورس می‌بایست به‌طور متوسط هفته‌ای یک یا دو عرضه داشته باشند تا بازار بزرگ‌تر و ارزش واقعی شرکت‌ها روشن شود و ریسک کاهش یابد.
اما موضوعی که در عرضه‌های اولیه به چشم می‌خورد شیوه عرضه IPOها است که این روزها بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد به‌طوری که رحیم زارع، سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۴ نیز با آن در توییتر واکنش نشان داده و از گلایه مردم از سازمان بورس اشاره می‌کند و خواستار تغییر روش تخصیص عرضه‌های اولیه به صندوق‌ها شده است . به گفته وی سود عرضه‌های اولیه با قیمت مناسب باید نصیب مردم شود.
اما نکته قابل توجه در عرضه‌های اولیه این است که به صورت کلی روش عرضه اولیه به عموم و صندوق‌ها هرکدام دارای مزایا و معایبی است که می‌توان آن را مرتبط با نهاد ناظر و ارزندگی سهام قابل عرضه دانست. به عنوان مثال عرضه به عموم مردم می‌تواند وظایف نهاد ناظر و شرکت را بالا ببرد. چرا که در این روش تعداد بالای سهام به عموم عرضه می‌شود و نظارت بر آن کار دشواری خواهد بود.
آن سوی سکه بدان گونه است که در روش عرضه به صندوق‌ها، تعداد بالایی درگیر آن نمی‌شوند و نظارت و شفافیت دقیق‌تری در این روش صورت می‌گیرد. شاید دلیل اینکه شرکت‌ها تمایل به عرضه توسط صندوق‌ها دارند این است که جواب بهتری در آن نهفته است.
نهاد ناظر می‌تواند بسته به شرایط سهام و ارزندگی شرکت آن را عرضه کند. به عنوان مثال نهاد با ارزشگذاری سهام یک شرکت می‌تواند به این نتیجه برسد که سهم ارزنده است یا خیر. اگر سهم ارزنده بود آن را به صورت عمومی عرضه کند و اگر ارزندگی در آن وجود نداشت آن را به صندوق اختصاص دهد.
حال باید منتظر ماند و دید نگاه فعالان و سهامداران به تخصیص عرضه‌های اولیه به صندوق‌ها چگونه خواهد بود. این نکته حائز اهمیت است که نماد‌های عرضه شده از سال ۱۳۹۹ بازدهی نسبتا مناسبی را داشته و با این حال، کارشناسان حال و هوای بازار IPO را مثبت ارزیابی می‌کنند.
عرضه اولیه چیست؟
عرضه اولیه که ترجمه عبارت Initial Public Offering (IPO) است، به عرضه سهام یک شرکت برای اولین‌بار در بورس یا فرابورس گفتـه می‌شود. با عرضه اولیه سهام یک شرکت در بازار سرمایه، آن شرکت از حالت سهامی خاص خارج و به یک شرکت سهامی عام تبدیل می‌شود. پس از آن همه می‌توانند سهام آن شرکت را از طریق بورس معامله کنند. به اصطلاح سهام آن شرکت در بازار ثانویه معامله می‌شود.
یک شرکت برای عرضه اولیه سهام خود در بازار سرمایه می‌بایست مجوزهای لازم را از سازمان بورس و اوراق‌بهادار یا فرابورس ایران دریافت کند. پس از طی مراحل مشخص و ارایه مدارک از جمله گزارشات و صورت‌های مالی شرکت، اقدام به عرضه سهام خود در قیمت و تعداد مشخص می‌کند.
روش‌های گوناگونی برای خرید عرضه اولیه سهام وجود دارند. تا چند وقت پیش، عرضه‌های اولیه‌ای که در بورس انجام می‌شدند به روش حراج با اولویت زمان صورت می‌گرفتند. به این ترتیب که سهم‌ها طی فرآیندی که سرمایه‌گذاران حقیقی در آن نقشی نداشتند، ابتدا کشف قیمت می‌شد؛ یعنی قیمتی که سرمایه‌گذاران برای اولین‌بار می‌توانستند آن سهام را خریداری کنند، مشخص می‌گشت. سپس با توجه به تعداد سهام شرکت و تعداد سهامی که قرار بود عرضه شود، سهمیه هر فرد برای خرید سهام عرضه اولیه مشخص و ساعت سفارش‌گذاری تعیین می‌گردید. مثلا بورس اعلام می‌کرد که عرضه سهام شرکت «x» در ساعت ۳۰: ۱۱ آغاز می‌شود و هر سرمایه‌گذار می‌تواند ۲۰۰۰ سهم را در قیمت ۳۰۰ تومان سفارش بگذارد. پس در این روش، قیمت خرید، ساعت خرید و حداکثر حجم خرید از قبل کاملا مشخص می‌شد و تنها باید در ساعت مشخص شده سفارش در سیستم ثبت می‌گردید. اگر هم تعداد سهم‌های تقاضا شده از تعداد سهم‌های عرضه شده بیشتر می‌شد، اولویت با افرادی بود که سفارش خود را زودتر ثبت کرده بودند. اما مدتی است که روش خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ تغییر پیدا کرده است.
بهترین زمان فروش عرضه اولیه
نمی‌توان در مورد زمان مناسب برای فروش سهام اولین عرضه نظر قطعی داد. چون این موضوع به عوامل مختلفی مانند نیاز شما به نقدینگی حاصل از این عرضه، خرید اولین عرضه به صورت اعتباری از کارگزار و در نتیجه تسویه‌حساب با آن و مواردی از این دست، بستگی دارد. سهامداران می‌توانند از فردای روز عرضه، سهام خود را به فروش برسانند. اما برای دانستن بهترین زمان برای فروش سهم، باید برخی موارد مثل ارزیابی وضعیت فعلی و آینده شرکت عرضه شده در بازار بورس، توجه به میزان بزرگی و کوچکی شرکت عرضه شده در بازار بورس، مطالعه تحلیل بنیادی سهام عرضه اولیه در سایت‌های تحلیل‌گری و کانال‌های خبری کارگزاری‌ها، بررسی رفتار سهامداران عمده در ایام معاملات سهم پس از اولین عرضه، بررسی روند فعلی بازار بورس، را در نظر داشت.
