رها شدگی در ۱۳۴ روز
در کنار ابهامات و ریسکهای سیاسی، مهم‌ترین دلایل روند نزولی بورس تهران در چند روز گذشته ترس از« تداوم رها شدگی بازار سهام» توسط سیاستگذاران و رشد بدون وقفه بازارهای موازی ارزیابی می‌شود.این امر با ایجاد فشار فروش در همه گروه‌‌های سهامی و خروج نقدینگی به سوی بازارهای دیگر روند ناامید‌کننده و در عین حال عجیبی را برای بورس تهران رقم زده است. تالار سهام از هفتم مهرماه و همزمان با برافروخته شدن آتش جنگ در منطقه عملا با هیاهوی سهامداران برای خروج از بازار مواجه شد.
آمارها می‌گویند از هفتم مهرماه و بعد از ترور حسن نصرالله، بازارهای مالی در داخل ایران تغییر مسیر جدی را آغاز کردند. رشد توفانی در بازارهای سکه، طلای ۱۸ عیار و دلار آزاد در حالی طی این مدت به ثبت رسیده که بورس در همین بازه زمانی ۶.۸۶درصد کاهش ارتفاع داده است.سکه امامی طی این مدت ۱۷.۵۷درصد و دلار آزاد نیز ۵.۴۷درصد رشد را تجربه کردند .تا به این ترتیب بورس به طور واضح سیگنال خروج از رالی بازارها را مخابره کند. بازدهی منفی بورس طی این مدت در حالی صورت گرفته که بازار سهام در نخستین روز معاملاتی پس از ترور رهبر مقاومت به سرعت با کاهش دامنه نوسان کار خود را آغاز کرد.
بر اساس آنچه اکثر کارشناسان بازار سرمایه مطرح می‌کنند اگر این تصمیم گرفته نمی‌‌شد شاخص کل با سرعت بیشتری سطوح کنونی را از دست می‌‌داد.همان‌طور که قابل پیش‌بینی بود همه بازارها بعد از حمله تروریستی اسرائیل به جنوب لبنان وارد فاز جدیدی از واکنش و تغییر شدند.بورس ریخت، سکه طرح جدید رفاه در بورس‌کالا اکنون به میانه‌‌های کانال ۵۵میلیون تومان رسیده و دلار در بازار آزاد نیز تا این لحظه بیش از ۶۴هزار تومان معامله شده است. اما آنچه در تالار سهام گذشته نشان می‌دهد از ۱۸روز معاملاتی که از هفتم مهرماه گذشته، تنها یک روز ورود پول حقیقی صورت گرفته و در ۱۷ روز معاملاتی باقیمانده خروج پول با شدت بیشتری انجام گرفته است.
شاخص‌های برافروخته
در جریان معاملات روز دوشنبه بازار سهام در حدود ۱۳۱ میلیارد تومان پول حقیقی خارج شد. این وضعیت در حالی است که به نظر می‌‌رسید بعد از جلسه اخیر ستاد اقتصادی دولت و با توجه به برخی اظهارات در خصوص بازار سهام، معاملهگران امروز نمایش متفاوتی نسبت به روزهای گذشته نشان دهند.در جلسه ستاد اقتصادی دولت، حجت صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار گزارشی از چالش‌‌ها، انتظارات، پیشنهادها و برنامه‌‌های سازمان در حوزه اصلاح روندهای بازار سرمایه ارائه کرد. او با اشاره به ماموریت‌‌های بنیادین بازار سرمایه در تسهیل تشکیل سرمایه، صیانت از حقوق سرمایه‌گذاران، افزایش کارآیی بازار و ارتقای شفافیت، آماری از عملکرد بورس در حوزه تامین مالی ارائه داد. صیدی در این جلسه بر لزوم ارائه جدول زمان‌بندی عرضه اوراق دولتی در بازار سرمایه تاکید کرد.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، با برشمردن برخی مشکلات موجود در بازار سرمایه، پیشنهادهای هفت‌‌گانه‌‌ای از جمله توقف اختلال در بازارها و قیمت‌گذاری دستوری، نزدیک‌‌شدن تدریجی قیمت ارز نیمایی و نرخ ارز در بازار آزاد، ایجاد هماهنگی کامل بین سیاست‌‌های پولی و مالی و بازار سرمایه، به‌‌ویژه در حوزه نرخ سود سپرده‌‌ها و... را مطرح کرد.اما چرا بازار سهام در معاملات روز گذشته باز هم به سلسله ریزش‌‌های پاییزی خود پایبند بودند؟دلایل متفاوتی برای این پرسش از سوی کارشناسان بازار سرمایه مطرح می‌شود.با توجه به تحلیل‌گریزی بورس در مقطع کنونی، کارشناسان بازار سرمایه معتقدند؛اظهارات حمایتی و خبردرمانی نمی‌تواند در شرایط کنونی سبب تغییر مسیر استراتژی معاملهگران شود.به ویژه اینکه بعد از روی کار آمدن دولت پزشکیان هیچ‌کدام از وعده‌‌های بورسی تیم اقتصادی دولت رنگ واقعیت به خود نگرفت و حتی صحت اخبار منتشر شده در خصوص جلسه اخیر نیز همچنان مبهم است.بازدهی بورس تهران از ابتدای سال(۱۳۴روز معاملاتی) به منفی ۸.۵۶درصد رسیده این در حالی است که سکه تمام از ابتدای سال ۴۴.۵۴درصد جهش قیمت را تجربه کرده است. این بازدهی به نوبه خود یک پیام نهفته در بردارد.
چرا با وجود تب و تاب بورس در ریسکهای سیاسی و غیر‌سیاسی، سرمایه‌گذاران باید پول خود را وارد معاملات سهام کنند. آن هم در وضعیتی که سیاستگذار اقتصادی حتی نتوانسته التهابات قیمتی در بازارهای ارز و سکه را کنترل کند.با وجود آنکه بر اساس وعده‌‌های تیم اقتصادی دولت چهاردهم نشانه‌‌هایی مبنی بر عزم و اراده دولت بر کاهش نرخ بهره برای حمایت از بازار سرمایه احساس می‌‌شد اما اقداماتی در این خصوص انجام نشد. کما اینکه اهالی بازار سهام در شهریورماه تقریبا به این نتیجه رسیده بودند که سکاندار جدید وزارت اقتصاد، سیاست‌‌های مربوط به تغییر نرخ بهره را در ملاحظات بازار سرمایه لحاظ خواهد کرد.اما تصمیمی در این خصوص از سوی سیاستگذار اتخاذ نشده است.علاوه بر این موضوع افزایش نرخ دلار نیما که در زمره وعده‌‌های دولت بود با رشدی اندک در حال انجام است و از سوی دیگر نرخ دلار آزاد متاثر از ریسک جنگ، وارد سطوح جدیدی شده است.
در کنار این مسائل مباحث مرتبط با محدودیت‌های انرژی و صادراتی همچنان چالش‌‌های جدی را برای شرکت‌ها به وجود آورده است. به این ترتیب می‌توان دریافت که چرا بازارسرمایه نسبت به اخبار مثبت، کم واکنش و حتی منفعل عمل می‌کند. محقق نشدن وعده‌‌های دولت در بازار سهام اکنون به یکی از ریسکهای معاملهگران مبدل شده است.چراکه در پرتو این مسیر، بر بی‌‌اعتمادی‌‌های حاکم بر ورود پول افزوده می‌شود.بعد از سکانداری عبدالناصر همتی در وزارت اقتصاد، اخبار و وعده‌‌هایی مبنی بر «ضرورت حفظ نرخ مالیات شرکت‌های بورسی، مذاکرات برای عرضه خودرو در بورس کالا، رعایت نرخ سود بانکی، حذف معافیت افزایش سرمایه از محل سود انباشته و مخالفت با افزایش نرخ مالیات بر عملکرد شرکت‌ها از ۲۰ به ۲۵ درصد» را شاهد بودیم.در واقع همین وعده‌‌ها از اواسط شهریور تا هفته نخست مهرماه شرایط نسبتا مطلوبی را در صحنه داد و ستدهای بورسی رقم زد.
ریسکهای آبان ماه
در این میان پرسش مهمی مطرح می‌شود و آنکه این شرایط تا چه زمانی ادامه می‌‌یابد؟ امروز نخستین روز آبان است. آبان ماه نه تنها برای بورس‌بازان بلکه برای معاملهگران همه بازارهای جهانی از اهمیت بسیاری برخوردار است. تنها دو هفته تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و این تحول مهم علاوه باقی مانده است.کارشناسان بازار سرمایه این امر را ریسک جدیدی برای بازار مطرح می‌کنند.گروهی از کارشناسان بر این باورند ریزش‌‌های روزهای گذشته صرفا در جهت نزدیک شدن به انتخابات آمریکا بوده است.فارغ از آنکه بازار سهام چه تاثیراتی را از برد دموکرات‌ها یا جمهوری‌خواهان می‌‌پذیرد می‌توان این‌طور مطرح کرد که با توجه به نتیجه انتخابات آمریکا بر سرنوشت احیای برجام و رفع تحریم‌ها اثرات این مهم به نوبه خود بر روند بازارها غیر‌قابل انکار است.
تحول مهم در این میان می‌تواند به مساله صادرات نفت ایران بازگردد که تمام معادلات اقتصادی را متاثر می‌‌سازد. علاوه بر این، انتخاب ترامپ یا هریس هر کدام به نوبه خود با عنایت به بستر تلاطم کنونی تحولات منطقه می‌تواند کماکان سایه ریسک سیستماتیک را بر سر بورس تهران نگاه دارد.این در حالی است که کارشناسان بازار سرمایه نسبت به مباحث حاشیه‌‌ساز در بودجه ۱۴۰۴ نیز ابراز نگرانی می‌کنند.
