ماینرها؛ چالشی آشکار در بحران بی‌برقی کشور؟!
بحران کمبود برق به یکی از جدی‌ترین معضلات اقتصادی و اجتماعی ایران تبدیل شده است. خانوارها و صنایع، هر دو با قطعی‌های مکرر و بی‌برنامه روبه‌رو هستند که تأثیرات مخرب گسترده‌ای بر زندگی روزمره و فعالیت‌های اقتصادی دارد. در این میان، یکی از عوامل موثر در افزایش فشار بر شبکه برق کشور، فعالیت گسترده ماینرهای رمزارز است. این فعالیت، که اغلب بدون نظارت کافی انجام می‌شود، مصرف بالای برق را به همراه دارد و شرایط دشوار فعلی را پیچیده‌تر کرده است.
ماینرها با استفاده از تجهیزات قدرتمند برای استخراج رمزارزها، به مصرف برق سنگین نیاز دارند. مصرف برق هر دستگاه ماینینگ می‌تواند معادل برق چند خانوار در روز باشد. این در حالی است که بسیاری از ماینرهای غیرمجاز، با استفاده از برق یارانه‌ای و بدون پرداخت هزینه‌های واقعی، فشار بیشتری بر شبکه برق وارد می‌کنند و تعادل مصرف در کشور را بر هم می‌زنند.
در همین زمینه معاون انتقال و تجارت خارجی شرکت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر) گفت: صنعت برق به ازای گزارش هر دستگاه ماینر غیرمجاز، مبلغ یک میلیون تومان و برای گزارش مزارع بزرگ‌تر تا سقف ۵۰ میلیون تومان پاداش می‌دهد.
«محمد الله‌داد» در خصوص شناسایی استخراج‌کنندگان رمزارز خاطرنشان‌کرد: مزارع غیرمجاز هم از طریق داده‌کاوی مصرف برق مشترکان و نیز گزارش‌های مردمی و همکاران‌مان شناسایی می‌شوند. وی ادامه داد: هر ماینر حدود ۳.۵ کیلووات ساعت برق مصرف می‌کند، بنابراین مزرعه‌ای با ۸ دستگاه ماینر غیرمجاز، در ماه حدود ۲۰ هزار کیلووات ساعت برق مصرف می‌کند.
این مقام مسوول اضافه‌کرد: این در حالی است که الگوی مصرف ما در این فصل از سال ۲۰۰ کیلووات ساعت است، یعنی در یک مزرعه خانگی غیرمجاز با ۸ دستگاه ماینر معادل مصرف ۱۰۰ خانوار برق مصرف می‌شود. وی با اشاره به کشف اخیر یک مزرعه بر اساس گزارش یکی از مشترکان که از نوسان برق در منطقه شکایت داشت، افزود: افت ولتاژ، نوسان برق و آسیب دیدن وسایل برقی مشترکان، یکی از پیامدها و شواهد فعالیت غیرمجاز رمزارزها است.
الله داد با اشاره به اینکه در بسیاری از کشورها، استخراج رمزارز به علت مصرف زیاد انرژی ممنوع است، افزود: در ایران اما روش‌های مجاز و قانونی استخراج رمزارز هم وجود دارد و به‌تازگی نیز دستورالعملی برای تامین برق مراکز استخراج رمزدارایی از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر صادر شده است.
وی گفت: در کنار پرداخت مادی به گزارش‌دهندگان و حمایت از مزارع مجاز، جریمه‌های مالی و حتی برچیدن دائم انشعاب برق نیز برای متخلفان در نظر گرفته شده است. در همین راستا مهدی اسلامی، کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با «تعادل» اظهار داشت: «ماینرها با مصرف مستمر و متمرکز برق، یکی از عوامل اصلی ناپایداری شبکه برق به شمار می‌آیند. این مساله در مناطقی با زیرساخت محدودتر، مانند شهرهای کوچک و روستاها، نمود بیشتری پیدا می‌کند. کاهش کیفیت برق، افت ولتاژ و قطعی‌های مکرر، از جمله پیامدهای مستقیم فعالیت ماینرها در این مناطق است.»
وی افزود: «برای تأمین برق موردنیاز ماینرها، نیروگاه‌ها مجبور به افزایش تولید می‌شوند که این اقدام به مصرف بیشتر سوخت‌های فسیلی و افزایش هزینه‌های تولید منجر می‌شود. در نتیجه، نه‌تنها هزینه‌های اقتصادی افزایش می‌یابد، بلکه پیامدهای زیست‌محیطی ناشی از انتشار آلاینده‌ها نیز تشدید می‌شود.»
اسلامی همچنین به موضوع قیمت برق اشاره کرد و توضیح داد: «در ایران، برق به دلیل سیاست‌های یارانه‌ای، با قیمتی بسیار کمتر از قیمت واقعی تولید عرضه می‌شود. ماینرها با استفاده از این برق ارزان، سود کلانی به دست می‌آورند؛ در حالی که هزینه این مصرف بالا، بر دوش مردم و صنایع گذاشته می‌شود.»
یکی از ابعاد چالش‌برانگیز فعالیت ماینرها، گستردگی ماینینگ غیرقانونی است. این ماینرها، اغلب در مناطق دورافتاده، مراکز صنعتی یا حتی واحدهای کشاورزی و تجاری به‌صورت مخفیانه فعالیت می‌کنند. عباسی تأکید کرد: «شناسایی و مقابله با ماینرهای غیرقانونی به دلیل پراکندگی آنها بسیار دشوار است. این ماینرها با استفاده از برق یارانه‌ای و بدون نظارت، به شبکه برق آسیب می‌زنند و دسترسی سایر بخش‌ها به منابع انرژی را محدود می‌کنند.»
وی تصریح کرد که قوانین موجود برای مدیریت فعالیت ماینرها کافی نیست یا به درستی اجرا نمی‌شود. این ضعف در نظارت باعث شده که تأثیر منفی ماینرها بر شبکه برق و اقتصاد کشور همچنان ادامه یابد. قطع برق ناشی از فشار ماینرها بر شبکه، مشکلات زیادی برای خانوارها و صنایع ایجاد کرده است. عباسی در این رابطه گفت: «در حالی که ماینرها از برق یارانه‌ای برای تولید سود شخصی استفاده می‌کنند، بسیاری از خانواده‌ها و صنایع کوچک برای تأمین نیازهای اولیه خود با مشکل مواجه شده‌اند. این وضعیت، احساس بی‌عدالتی را در میان مردم افزایش داده و اعتماد عمومی به مدیریت منابع را کاهش داده است.»
وی همچنین به تأثیرات زیست‌محیطی فعالیت ماینرها اشاره کرد و افزود: «نیروگاه‌ها برای تأمین برق ماینرها ناچار به افزایش ظرفیت تولید هستند که این مساله باعث انتشار بیشتر گازهای گلخانه‌ای می‌شود. در شرایطی که جهان به سمت کاهش آلایندگی و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت می‌کند، فعالیت ماینرها در ایران کاملا برخلاف این روند جهانی است.»
وی تأکید کرد که اگرچه ماینینگ می‌تواند در شرایط مناسب به ابزاری برای ارزآوری و توسعه فناوری تبدیل شود، اما در وضعیت فعلی که زیرساخت‌های برق کشور با چالش‌های جدی مواجه است، ادامه فعالیت بدون نظارت و محدودیت، بحرانی‌تر شدن وضعیت شبکه برق را به دنبال خواهد داشت.
در پایان گفتنی است؛ فعالیت ماینرها به‌ویژه در شرایط بحرانی صنعت برق، نه‌تنها به نفع اقتصاد و فناوری کشور نیست، بلکه فشار زیادی بر زیرساخت‌های برق، محیط زیست و جامعه وارد می‌کند. این صنعت، اگرچه پتانسیل ارزآوری دارد، اما بدون نظارت و مدیریت صحیح، چیزی جز تشدید بحران بی‌برقی و نارضایتی عمومی به همراه نخواهد داشت. مقابله با این چالش نیازمند سیاست‌گذاری هوشمندانه و اجرای دقیق قوانین است تا منابع محدود برق به صورت عادلانه و پایدار در اختیار تمام بخش‌های جامعه قرار بگیرد.
