آمار مرگ کارگران در مس سرچشمه و آوار بی‌پایان اعتراض‌ها
آمار مرگ و مصدومیت کارگران در حوادث مجتمع مس سرچشمه وابسته به شرکت ملی مس ایران که قدمتی بیش از یک قرن دارد امسال بسیار واکنش برانگیز بوده به طوری که پرونده‌های قضایی نیز برای آنها تشکیل و بر ایجاد گروه عارضه‌یاب تاکید شده است.
حالا باید در ردیف سریال انتقادها از غول معدنی مس در کرمان طی سال‌های اخیر، بعد از گلایه‌های کارگری در پیمانکاری‌ها از وضعیت استخدامشان، کم‌توجهی به توسعه صنایع پایین‌دستی و خام فروشی، انتقال ندادن حساب‌های بانکی مادر خود از پایتخت، انتقال غیرقانونی دفتر مرکزی شرکت ملی مس به تهران، کم‌کاری در مسئولیت‌های اجتماعی، سهم بالای تولید و تخریب زیرساخت‌ها در کرمان اما هزینه‌کردهای بیشتر در دیگر استان‌ها، شدت آلایندگی‌ها و چندین مورد دیگر، ضعف ایمنی محیط کار را هم اضافه کرد و فریاد برآورد که شرکتی با این عظمت و سابقه چرا باید در حدود ۶ ماه چندین مورد مرگ و مصدومیت کارگران به شمار قابل توجه داشته باشد تا اینکه پای دستگاه قضا به آن باز شود؟.
مرگ راننده لیفتراک در اواخر اردیبهشت، مرگ راننده جوان یک ماشین معدنی در هشتم مرداد، مرگ کارگری جوان در ۱۹ مهر، و مصدومیت چند نفر در نیروگاه یا دیگر واحدهای مس سرچشمه در این مدت تنها بخشی از آمارهایی است که با گستره وسیع اطلاع رسانی شده اند و معلوم نیست آمار دقیق مصدومان و حوادث این مجتمع که خبری نشده اند چقدر است.
زبان گویای دستگاه قضا علیه مس
عمق فاجعه تا حدی بوده که غیر از اعلام تشکیل پرونده قضایی طی روزهای اخیر رییس دادگستری رفسنجان نیز در جلسه شورای پیشگیری از وقوع جرم دادگستری تصریح کرد: گروه عارضه‌یاب در مجموعه مس تشکیل شود و پیرامون اتفاقات رخ داده ( چند حادثه منجر به مرگ کارگران) در سرچشمه بررسی کند.
حسین رمضانی‌زاده اظهار کرد: پیرامون حوادثی که به تازگی در مجتمع مس اتفاق افتاده تشکیل پرونده‌های قضایی داشتیم و برای اجرای قوانین و مقررات در بحث حوادث ناشی از کار برخورد قضایی صورت گرفته و دادستانی به جد پیگیر این موضوع است.
این مسئول قضایی البته در این جلسه صرفنظر از موضوعات مربوط به ایمنی و مرگ کارگران، به نکات مهم دیگری نیز ورود کرد که نشان می دهد میزان رویکردهای مدیریتی در شرکت ملی مس و مجتمع مس سرچشمه چگونه است زیرا وی افزود: مس سرچشمه باید مسئولیت‌های اجتماعی با توجه به رسالت‌های قانونی که دارد را انجام دهد و قانون تکالیفی تعیین کرده که باید مورد توجه باشد.
رییس دادگستری شهرستان رفسنجان ادامه داد: انتقال حساب‌های بانکی از رفسنجان طی چند سال اخیر انجام شده که مورد گلایه مردم و مسئولان شهرستان است.
رمضانی‌زاده خاطر نشان کرد: حذف معاونت توسعه، تعیین تکلیف نشدن تصفیه‌خانه و کمپ ماده ۱۶ از مطالبات مردمی محسوب می شود.
وی با تاکید بر جذب نیروهای متخصص بومی گفت: در این زمینه اختیارات مدیر مجتمع رفسنجان بیشتر شود و در زمینه آلودگی‌ها نیز آمارها واقعی نیست که موجب مرگ پنهان شده و نیاز به گروه تحقیق و تفحص برای بررسی آلایندگی‌هاست.
رییس دادگستری رفسنجان با بیان اینکه بعضی شغل‌ها در مجتمع با تخصص همخوانی ندارند، افزود: ۶۰۰ نفر نیروی روزمزد داریم که باید تعیین‌تکلیف شوند.
وی با بیان اینکه آموزش و نحوه آن در مجتمع سرچشمه ضعیف است بیان کرد: آزمون‌ها کارشناسی شده نیست و استراتژی مشخصی برای جذب نیرو وجود ندارد.
رمضانی زاده اضافه کرد: فرایندی که باید نیروها جذب شوند به‌ویژه در خصوص شرکت‌های پیمانکاری به‌درستی طی نمی‌شود، بنابراین باید استانداردهای جذب نیرو رعایت شود.
وی بیان کرد: ناوگان حمل‌ونقل مجتمع مس وضعیت مناسبی ندارد، همچنین مشکلات و نواقص جاده‌ای بالاست.
این مسئول قضایی ایجاد دوربرگردان برای روستای مانی را مهم دانست و بیان کرد: نبود سیستم دیسپاچینگ به‌منظور کنترل‌های ایمنی جای تعجب دارد در حالیکه شرکت مس مشکل تأمین منابع مالی ندارد و این مشکلات سال‌ها مانده است.
این مقام قضایی تاکید کرد طی بررسی‌های انجام‌شده از حدود ۷۰ دستگاه سبک در محدوده معدن ۲۵ دستگاه باید تعویض شود و کمبود نیرو در بخش ایمنی و آتش‌نشانی نیز باید جبران شود.
وی با اشاره به فرسوده بودن دستگاه‌های امور پالایشگاه مجتمع مس سرچشمه تصریح کرد: هرچه سریع‌تر نسبت به ایجاد کارخانه جدید با فناوری روز اقدام شود.
رییس دادگستری رفسنجان با بیان اینکه حمل مواد خطرناک از مجتمع مس در شب ممنوع است، افزود: باید از بارگیری و حمل این مواد در ساعات تاریک خودداری شود.
وی تاکید کرد: در بحث جذب نیرو، آموزش و ایمنی تغییری ایجاد شود که اگر این وضعیت ادامه داشته باشد در آینده با حوادث بیشتر و تلفات جانی بالاتری مواجه خواهیم شد.
انتقادهای دادستان
دادستان رفسنجان نیز با اشاره به فقدان تخصص در برخی نیروها گفت: جاده دسترسی به مجتمع مس خطرناک است و با وقوع یک حادثه برای اتوبوسی جان ۴۰ نفر به خطر می‌افتد.
علیرضا محمدی تصریح کرد: اداره کار به جایگاه واقعی خودش در حوزه نظارت نرسیده و بعد از ۴۰ سال یک محیط پرخطر را پلمب کرده که اگر از اول این برخوردها بود این تلفات انسانی رقم نمی‌خورد.
بزرگ‌نمایی اقدامات و توضیحات مساله‌ساز
این انتقادهای مسئولان قضایی و غیرقضایی درحالی است که طی سال های اخیر همواره شرکت مس با بزرگ‌نمایی برخی اقدامات در اجرای مسئولیت‌های اجتماعی، آمارهای مختلفی از اقداماتی می‌دهد که از نگاه مسئولان استانی و شهرستانی، در برابر حجم تخریب‌ها و درآمدهایشان، بسیار ناچیز است؛ هرچند مسئولان و مردم استان این نقد را به سایر معادن بزرگ مثل گل گهر در سیرجان نیز وارد می دانند و آن نیز در جای خود قابل بررسی است.
همه این اقدامات در حالی است که نوع واکنش های مس در قبال حوادث نیز گاه خبرساز و مساله‌ساز است؛ به طور مثال گاها نوع موضع‌گیری پرسش‌برانگیز مجتمع مس در قبال این حوادث خود به محل مناقشه تبدیل می شود.
در آخرین حادثه مرگبار در حالی که گفته می‌شد به سبب استنشاق گاز، کارگری جوان فوت کرده، مسئولان مجتمع در همان ابتدا تاکید داشتند که ممکن است آن کارگر جوان سکته کرده باشد؛ آن هم زمانی که هنوز نتایج بررسی پزشکی قانونی اعلام نشده و حتی اگر هم آن احتمال درست باشد، این نوع ادبیات در آن زمان و به آن شکل، خود سبب تحریک احساسات عمومی کارگران و مردم منطقه می شود.
توضیح پرسش برانگیز اداره کل کار
باوجود آنکه آمار مرگ مصدومان در مجتمع مس سرچشمه در امسال گویای وضعیت این حوادث است و حتی یک حادثه مرگبار نیز زیاد است، مدیرکل کار، تعاون و رفاه اجتماعی استان کرمان اما در خلال چند مورد از این حوادث که پاسخگوی تماس تلفنی خبرنگار ایرنا بود تنها به بیان آمارهای کلی از حوادث در استان اشاره و تاکید کرد که در مقایسه با سال های اخیر، این حوادث رو به کاهش بوده است.
۲ ماه قبل، بعد از حادثه مرگ کارگری در مجتمع مس سرچشمه، خبرنگار ایرنا با مجتبی مصباح مدیرکل کار کرمان تماس گرفت که خبرنگار هر تعداد سئوال درباره حوادث مجتمع مس سرچشمه پرسید، وی آمار کلی استان را بیان کرد. در روزهای اخیر نیز خبرنگار ایرنا دوباره با وی تماس گرفت که به توضیحات زیر بسنده کرد: بررسی اداره کار برای حوادث ناشی از کار به دستور مرجع قضایی انجام می‌شود، یعنی باید دادگاه به ما اعلام کند که علت یک حادثه را دریابید.
وی افزود:در ابتدای حادثه اخیر نیز همکاران مجموعه اداره کار بر سر صحنه حضور پیدا کردند و ماجرای اتفاق پیش آمده را بررسی و گزارش اجمالی آن را تایید کردند البته مشخص کردن علت و میزان قصور در این حادثه باید با دستور قضایی انجام شود و به محض آماده شدن گزارش در اختیار رسانه‌ها قرار خواهد گرفت.
به گفته مصباح، بازرسی‌ها در مجتمع‌های تابعه مس حداقل هفته‌ای سه تا چهار روز در هفته بوده است، ضمن اینکه در این مجتمع‌ها کمیته حفاظت نیز فعال است که زیر نظر اداره کار، تعاون و رفاه اجتماعی فعالیت می‌کنند.
تلاش ایرنا برای مصاحبه با مسئولان مجتمع مس سرچشمه رفسنجان برای دریافت پاسخ آنان در قبال چرایی حوادث مکرر همچنان جریان دارد اما باتوجه به اظهارنظر مدیرکل کار استان، به نظر می رسد پرسش اساسی همچنان باقی است که باوجود بازرسی‌های مستمر چهار روز در هفته و فعال بودن کمیته حفاظت در این مجتمع، پس علت این حوادث مرگبار با آمار قابل تامل فوتی و مصدومیت کارگران چگونه قابل تحلیل است؟، مسأله‌ای که انتظار می رود مسئولان به ابهام ها و پرسش های مردم استان و شهرستان پاسخ اقناع کننده دهند.
