یخبندان بورس در انتظار انبساط دولت

سهامداران در ورطه ناامیدی و بلاتکلیفی به سر می برند؛ از سویی نمادها هر یک با وجود جمیع شرایط نابسامان اقتصادی باز هم پایین تر از ارزش شرکت های خود معامله می شوند و به عبارتی در ارزندگی به سر می برند، از سوی دیگر با وجود ارزندگی، مورد اقبال سرمایه گذاران نیستند و اصطلاحا بر زمین مانده اند. در این میان سوال “بخریم یا بفروشیم؟» هر روز بارها در ذهن فعالان بازار خطور می کند. سوالی که ممکن است هر روز تریدرهای بازارهای مالی از خود بپرسند و با تکیه بر مجموعه دلایل و ریسک های مترتب بر بازارها به آن پاسخ داده و برای هر کدام از این موقعیت ها تصمیم گیری کنند.

رامین عباسی؛ استاد دانشگاه و کارشناس بازار سرمایه در گفت و گو با روزنامه «روزگار معدن» در تشریح شرایط کنونی بورس گفت: ریسک های مختلف همواره بر سر بازارها بوده و هست؛ اما ریسک کنونی قدری متفاوت است و به جرات می‌توان گفت که تاکنون چنین ریسکی را در ایران نداشته ایم.

وی با اشاره به تجربه مشابه بازار در سال ۹۸ و  ترور سردار سلیمانی افزود: در آن زمان شرایط متفاوت بود؛ چون بازار در حال جذب نقدینگی بزرگی بود. نهاد ناظر نیز اقدامات سریع و موثر خود را نشان داد و به دلیل حضور نقدینگی ریسک غیرسیستماتیک بازار کمرنگ شد.

ریسک های کنونی بازار متفاوت است

عباسی با تاکید بر تمایز شرایط کنونی و وجود ریسک های دیگر بر بازار سرمایه خاطر نشان کرد: در حال حاضر علاوه بر ریسک درگیری های سیاسی، ریسک های دیگری اعم از ریسک نرخ بهره، عدم ثبات در تصمیمات دولت، کسری برق و گاز صنایع، و... نیز وجود دارد و به همین دلیل ریسک تلاطمات سیاسی بر بازار اثرگذارتر بوده است.

وی در پاسخ به این سوال که “کدام یک از ریسک های کنونی وزن بیشتری بر بورس دارد؟” گفت: همه این ریسک ها در کنار هم بر روی بازار وجود دارد و نمی توان گفت که کدام یک وزن بیشتری دارد. اما در شرایطی که سیاست انقباضی پول را داریم هر ریسک دیگری بر این ریسک اضافه شود، سهامداران را به سمت فروش می برد.

کارشناس بازار سرمایه در ارائه راهکارهای برون رفت از رکود کنونی بازار اظهار کرد: برای باز شدن گره رکود بورس، دولت و هر یک از نهادها وظایفی دارند؛ بانک مرکزی باید نرخ بهره را پایین بیاورد تا انقباض پول در بانکها از بین برود، همچنین باید نرخ ارز نیما را به نرخ ارز آزاد نزدیک کند تا شناسایی فروش و صادرات شرکت ها با نرخ واقعی ارز صورت گیرد. در این میان سازمان بورس هم باید با قدرت بیشتری با حقوقی ها جلسه بگذارد و آنها را نسبت به آینده بازار مطمئن و امیدوار کند.

حقوقی های دولتی پس رو هستند

استاد دانشگاه در خصوص نقش آفرینی حقوقی های دولتی در بازار ۹۹ و امکان تکرار این سیاست یادآور شد: در بازار ۹۹ دولت برنامه مشخصی را دنبال می کرد و حقوقی های خود را نیز با این برنامه همسو کرد، اما در شرایط عادی  حقوقی های دولتی همواره پس رو هستند و پیش رو نیستند؛ آنها بر اساس نظر دولت تصمیم گیری و معامله می کنند. تا زمانی که دولت در حد حرف ظاهر شود حقوقی های دولتی هم به میدان نمی آیند.

وی تصریح کرد: مهمترین مشکل ما سیاست انقباضی دولت است که باید تغییر کند. یعنی دولت علاوه بر سیاست کاهش تورم باید به دنبال افزایش رونق هم باشد. ضمن اینکه شورای عالی بورس هم نمی تواند کاری کند؛ چون باید اول از سمت دولت تصمیم بر تغییر سیاست ها از انقباضی به انبساطی گرفته شود و امکان مانور به شورای عالی بورس نیز داده شود تا از ظرفیت های خود برای تغییر روند بازار استفاده کند. بنابراین تا زمانی که دولت تغییر رویکرد ندهد، دست همه بسته است و نمی توان هیچ امیدی به رشد بورس داشت.

محدودیت نوسان؛ تنها راه پیش رو

کارشناس بازار سرمایه با تائید تصمیمات کنونی ناظر بازار سرمایه در ایجاد محدودیت دامنه نوسان گفت: با وجود ریسک ها و شرایط دور از اختیار نهاد ناظر، تنها راه ممکن و منطقی تغییر در دامنه نوسان بازار بوده است. اگر این سیاست اتخاذ نمی شد، اکنون سهام 10 تا 15 درصد پایین تر از قیمت کنونی بود.

وی افزود: در شرایطی این تصمیم گرفته شد که سازمان بورس نه می توانست نرخ بهره را پایین بیاورند، نه می توانست کسی را مجبور به آوردن پول کنند، نه نقشی در کاهش ریسک های سیاسی داشت، نه می دانست که این شرایط تا چه زمانی ادامه می یابد که بتواند برای تعطیلی بازار تصمیم گیری کند. بنابراین این راهکار بین تصمیم بد و و بدتر بود که به درستی و به موقع اتخاذ شد.

چراغ بودجه برای بورس روشن می شود؟

عباسی در خصوص بودجه 1404 و اثر آن بر شرایط بازار سرمایه گفت: معمولا در این زمان همه در انتظار بودجه بودند و میزان اثرگذاری فرازهای بودجه بر صنایع بازار را مورد بررسی قرار می دادند. اما امسال امیدی به تغییر وضعیت بورس با انتشار فرازهای بودجه 1404 هم نیست. مگر این که در بودجه سیاست های انبساطی در پیش گرفته شود و دولت دستش را از جیب شرکت ها بیرون آورد و به دنبال جبران کسری بودجه خود از شرکت ها نباشد؛ این مساله باید چه در بحث نرخ خوراک و انرژی، چه در بحث مالیات و چه در بحث انتشار اوراق در بازار سرمایه از سوی دولت بازنگری و رعایت شود.

کارشناس بازار با اشاره به وضعیت نامطلوب مسیرهای درآمدی دولت در شرایط کنونی خاطرنشان کرد: درآمد دولت محدود است؛ با شرایط سخت تحریم کمی نفت می فروشد، تلاش می کند مالیات بگیرد و یا در نهایت دارایی های سرمایه ای خود را می فروشد. تا وقتی که سیاست های خارجی بر مبنای تحریم و قطع رابطه با کشورهای دیگر باشد، دولت امکان افزایش منابع خود را ندارد. وی تصریح کرد: دولت مصارف را هم نمی تواند کم کند و چون منابع و مصارف دولت با هم نمی خواند، کشور رو به مستهلک شدن می رود. البته سالهاست نرخ هزینه استهلاک کشور از نرخ سرمایه گذاری بیشتر شده است و کشور ما شبیه به کارخانه ای شده که به سمت مستهلک شدن می رود؛ چون سرمایه گذاری جدید انجام نشده است.

بلوکه 6 میلیاردی؛ هیاهو برای هیچ

رامین عباسی کنترل نرخ ارز آزاد با خبر باز شدن بلوکه 6 میلیارد دلاری را راهکاری تبلیغاتی و رسانه ای دانست و گفت: باز شدن این بلوکه نیز تاثیر خاصی بر بازار نمی گذارد؛ عدد 6 میلیارد دلار بسیار کوچک است و فقط بُعد خبری دارد. اگر آزاد هم شود می تواند تاثیر چند روزه بگذارد و بیشتر از این نمی تواند اثرگذار باشد. ضمن این که تاثیر آن در چند سال اخیر بارها پیش خور شده است.

وی افزود: در سالهای اخیر بارها با خبر آزاد شدن 6 میلیارد دلار و دستکاری بازارساز موفق به اقدامات موقت و کم اثر در بازار ارز شده اند، اما به صورت واقعی این میزان کمتر از آن است که بتواند اثرگذاری واقعی در بازار و اقتصاد ایران داشته باشد. ضمن این که با وجود محدود کردن تقاضا باز هم هر ماه 2 تا سه میلیارد دلار کسری تراز تجاری داریم؛ یعنی صادرات ما به این میزان کمتر از واردات است و این 6 میلیارد دلار تنها به اندازه 2 ماه کسری تجاری ماست.

اثر ژانویه علمی نیست

کارشناس بازار سرمایه نزدیک شدن به پایان سال میلادی و افزایش خرید کامودیتی ها و امکان اثرگذاری این مساله بر بورس ایران را همیشگی ندانست و گفت: این مساله که با نام «اثر ژانویه» در بازار معروف است، چندان علمی و ثابت شده نیست که بتوانیم آن را همیشگی بدانیم و بیشتر اثر رفتاری است. بازار جهانی بیشتر به داده های اقتصادی نگاه می کنند؛ این داده ها ممکن است در زمستان یا در تابستان تحلیلگران را به سمت خرید بیشتر هدایت کند، بنابراین روی این قضیه چندان نمی توان حساب کرد.وی به نرخ بهره آمریکا و تاثیر آن بر بازارهای جهانی اشاره کرد و افزود: با توجه به انتظارات بازار مبنی بر کاهش نرخ بهره در آمریکا، اتفاق محسوسی در بازار جهانی نمی افتد و بیشتر انتظار ثبات می رود.

بورس تا نوروز به کجا می رود؟

عباسی با تاکید بر عدم وجود چشم انداز مثبت در بورس گفت: تلاطمات بازار سرمایه در سال جاری بیشتر تحت تاثیر تصمیمات سیاسی بوده است؛ بنابراین اگر تصمیمات سیاسی به سمت صلح و ثبات برود می تواند شرایط بازار بهتر شود. اما در حال حاضر سایه جنگ بر سر کشور و بورس است. از سوی دیگر مساله توافقات منطقه ای و فرامنطقه ای و بحث انتخابات آمریکا مطرح است. وی یادآور شد: در حال حاضر اتفاقات سیاسی بازارهای اقتصادی را تحت تاثیر قرار می دهد. وزن این اتفاقات بر روی بازار سرمایه ما بسیار زیاد است. حتی بودجه نیز به تحولات سیاسی نگاه می کند و اگر حل شود به سمت انبساطی شدن می رود و اگر تغییری در شرایط حاصل نشود، همچنان به سیاست و رویکرد انقباضی خود ادامه می دهد که این مساله به نفع بورس نیست.