جذب سرمایه، اصلی‌ترین موضوع دولت چهاردهم
لحظه‌شمار تایید صلاحیت وزرا در مجلس روشن شده و آن‌طور که شنیده می‌شود، برخی نمایندگان مجلس بنا دارند به دلایل سیاسی و نه کارشناسی، به برخی وزرای پیشنهادی پزشکیان رای ندهند. در همین خصوص، مهدی کرباسیان، اقتصاددان و معاون وزیر صمت دولت روحانی در گفت‌وگو با خبرگزاری با اشاره به ترمزی که در مقابل اصلاحات دولت قرار دارد، می‌گوید: «اگر مجلس این ناهماهنگی را از اول نشان دهد و به تعدادی از وزرا رای ندهد که به اکثرا هم به دلیل سیاسی می‌خواهد رای ندهد، موجب خواهد شد که در جهت خلاف وفاق ملی حرکت کند.» به گفته او، «مردم در این مورد آگاه هستند و این نشان می‌دهد که مشکلات کشور به راحتی حل نمی‌شود و نارضایتی و ناراحتی مردم را به دنبال دارد.» آنچه در ادامه می‌خوانید، مشروح گفت‌وگو با مهدی کرباسیان است.
با توجه به این‌که در آستانه تشکیل کابینه دولت چهاردهم قرار داریم، به نظر شما تیم اقتصادی پزشکیان، اقتصاد ایران را در چه وضعیتی تحویل خواهد گرفت؟
پزشکیان در دورانی مسوولیت را قبول کرده که مشکلات کشور بسیار سنگین است؛ به خصوص تحریم سنگینی که علیه ایران وجود دارد و هر روز هم سخت‌تر می‌شود. تحریم‌ها موجب شده که اقتصاد کشور در بعضی از بخش‌ها حتی تا مرز فلج شدن برود و ناکارایی‌ها را در مجموعه اقتصادی کشور تشدید کند.
تورم بیش از ۴۰ درصد، ناترازی انرژی، مسایل و مشکلات تولید و صادرات و همه این موارد، بخش زیادی مربوط به تحریم‌هاست. در کنار آنها، ناکارایی چرخ بروکراسی دولت و راهکارهای غیرکارشناسی که برای برون‌رفت از شرایط کنونی اتخاذ شده، بعضا بن‌بست‌هایی که در کشور در حوزه اقتصاد دیده می‌شود و در کنار آنها، معاش مردم را دچار مشکل کرده است. طبق آمار سازمان‌های حمایتی، نزدیک به ۲۶ میلیون نفر و حتی بیشتر تحت پوشش یارانه‌ها قرار دارند؛ در صورتی که اگر بخواهیم به طور واقعی جامعه را تحت پوشش را قرار دهیم، حتما این تعداد بیشتر خواهد شد و تا دهک ۶ باید یارانه دریافت کنند.
در این میان، ارتباط با اتحادیه اروپا نزدیک به ۲ سال است که بسیار سنگین شده و این نشان‌دهنده ارتباط نامناسب است. عدم حضور روسای‌جمهور یا نخست‌وزیران کشورهای شاخص اروپایی در مراسم تحلیف، نمونه‌ای از همین بحث بود. خود این هم تحریم را تشدید کرده است. دشمنی اسرائیل و توطئه‌های اخیری که انجام داده، نشان می‌دهد که تلاش می‌کند ایران را به سمت بحران بیشتر سوق دهد و در نهایت حمایت‌های ویژه‌ای که دولت آمریکا از اسرائیل می‌کند و جنایت‌های اسرائیلی‌ها در غزه یا حتی اقدام تروریستی در ایران، درست همزمان با انتخاب آقای پزشکیان به عنوان رییس دولت چهاردهم بوده است.
در کنار این‌ها، بدقولی دولت چین با ایران مبنی بر اجرای توافق‌نامه ۲۵ ساله و سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری در ایران را شاه بودیم. چینی‌ها هنوز یک دلار هم اقدامی نکرده و در نهایت فقط خرید نفت ارزان و فروش کالا به ایران را در دستور کار دارد و ما همکاری بیشتری، حداقل از دولت چین در مورد منافع ایران ندیدیم. ناترازی‌ها در حوزه اقتصاد و انرژی، تعطیلی تا حد ۴ ماهه کارخانه‌های انرژی‌بر برای تامین برق و گاز و ناترازی در آب را نیز در مقابل داریم. مساله معاش مردم هم در اولویت است.
البته نکات مثبتی که در این شرایط باید عنوان کرد، حضور ۵۰ درصد مردم در انتخاب ریاست‌جمهوری است؛ آن هم با همه گرفتاری و نارضایتی‌ها. اصرار رییس‌جمهور بر وفاق، همدلی و قولی که به مردم بر شفاف‌سازی و صداقت مردم را دادند، حمایت رهبری از رییس‌جمهور و همچنین استقبال همسایگان از دولت جدید، اهمیت دارد. قول آقای رییس‌جمهور درباره قبول نظرات کارشناسی و تلاش ایشان برای بالا بردن سرمایه اجتماعی که متاسفانه ظرف چند ساله اخیر افت خیلی جدی داشته، نکات دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد.
شما به بخشی از مخاطرات و چالش‌های اقتصاد ایران اشاره کردید. به نظر شما نظام حکمرانی برای حل مشکلات اقتصادی ایران چه می‌تواند انجام دهد؟
نکته بسیار مهمی که به نظر می‌رسد باید در نظر گرفت، وفاق و همدلی است که باید بین سه قوه مجریه، مقننه و قضاییه برقرار شود. خوشبختانه برخوردهای ریاست مجلس و ریاست قوه‌قضاییه در حمایت از رییس‌جمهور، نشانه‌های مثبتی است و امیدواریم با همین قوت ادامه پیدا کند. در عین حال، نهادهای نظامی و امنیتی در حمایت از دولت بیانیه دادند و امید است این بیانیه‌ها واقعی باشد و در عمل این مساله دیده شود. نهایتا حمایتی که مردم، نهادهای مختلف از دولت به عمل خواهند آورد، مهم است. در این میان، با توجه به رابطه‌ای که رییس‌جمهور با رهبری دارند، باید بتوانند حمایت رهبری را بیش از پیش بتوانند جلب کنند. همچنین همدلی بیشتر مردم اتفاق بیفتد. ما باید بتوانیم مشکلات اساسی کشور در رابطه با تعاملات بین‌المللی، تحریم‌ها، ناهماهنگی‌های داخلی، کنترل شرکت‌ها و سازمان‌های خصولتی حل کنیم تا کشور از مسیر قبلی خود خارج شود و در مسیر درست قرار گیرد. الان شاخص‌ها نشان‌دهنده این است که از مسیر درست اقتصاد دور افتاده‌ایم.
آیا می‌توان در نگاه خوشبینانه، نقشه راهی پیشنهاد داد؟
برای کشوری مانند ایران که نعمت خدادادی نفت، گاز، معدن، جایگاه استراتژیک و دسترسی به دریای آزاد دارد، واقعیت این است که در شان مردم نیست که نصف حداقل ۵۰ درصد مردم گرفتار مشکلات زندگی و معاش باشند و شاید بشود گفت که تا دهک ۶ باید یارانه بگیرند. این نشان‌دهنده این است که باید یک تصمیمات جسورانه و اساسی برای برون‌رفت از این وضعیت بگیریم. کشور ما بیش از ۴۰ سال است که تجربه اداره حکومت و کشورداری دارد و کشور باید با یک بازنگری و بازدید از اقدامات گذشته، اصلاحات اساسی جسورانه به عمل آورد تا بتواند کشور را از این بحران خارج کند. ما باید بپذیریم که وفاق ملی بین همه ارگان‌ها و مردم اتفاق بیفتد.
به نظر شما کابینه پزشکیان، اصلاحات اقتصادی را باید از کجا شروع کند؟
بحث جذب سرمایه، از اصلی‌ترین نکاتی است که این دولت باید در دستور کار خود به عنوان اولویت قرار دهد. بدون سرمایه‌گذاری، نمی‌توان بر مشکلات فایق آمد. ممکن است بشود درآمد ارزی نفتی و یا درآمدهای دیگر را در دوره‌ای بین مردم توزیع کرد، ولی در نهایت کشور موفق نخواهد شد و به رفاه نمی‌رسد و از مشکلات بیرون نمی‌آید. برای جذب سرمایه‌گذاری باید بپذیریم که بخش خصوصی بیشتر به کار گرفته شود و نیز مقررات دست و پاگیر و بروکراسی اداری را برداریم. دولت نیز همان‌گونه که جزو سیاست‌ها و شعارهایش بوده است، حرکت کند و به سمت جذب سرمایه و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در حوزه‌های مختلف برود. جذب سرمایه‌گذاری خارجی به ویژه ایرانیان خارج از کشور باید در اولویت ویژه قرار گیرد. الان ایرانیان خارج از کشور میلیاردها دلار سرمایه دارند و جزو سرمایه‌گذاران و سرمایه‌داران بزرگ دنیا هستند. اگر درصدی از این سرمایه‌ها به ایران بیاید، می‌تواند تحول ایجاد کند. من به خاطر دارم که در ابتدای دهه ۸۰، ایرانیان خارج از کشور شروع به آوردن وجوهی به داخل ایران کردند. اگر تک‌نرخی شدن ارز در سال ۱۳۸۱ و ۱۳۸۲ اتفاق افتاد و کشور توانست در بهترین رشد اقتصادی در این دو سه سال قرار گیرد، جدا از شعارهای اصلی دولت در همگامی و همدلی مردم و تعاملات خوب بین‌المللی، بحث جذب سرمایه توسط ایرانیان نیز بسیار مهم بود.
جدای از آن، در دوره برجام، یک سال تحول جدی در حوزه اقتصادی را شاهد بودیم. تا آمد سرمایه‌گذاری انجام شود، دولت جمهوری‌خواه آمریکا روی کار آمد و زیر میز برجام زدند. پس از آن هم، تصمیمات غلط و غیرکارشناسی در داخل کشور گرفته شد. به‌هرحال جذب سرمایه خیلی مهم است. یکی از نکاتی که وجود دارد، این است که حداقل توافق‌نامه ایران و چین هر چه سریع‌تر باید عملیاتی شود که خود این می‌تواند تحولی در زیرساخت کشور و مسایل صنعت نفت و گاز را رقم بزند. همگامی و همکاری با هند، ژاپن و کشورهای این‌گونه نیز بسیار مهم است؛ ضمن این‌که رابطه ایران و اتحادیه اروپا بسیار سرد است و این را باید هر چه سریع‌تر اصلاح کرد و به سمت جذب سرمایه برویم. در نهایت نیز با رفع مقررات دست و پاگیر، کشور را در حوزه تولید به حرکت انداخت.
بدیهی است که در سایر هزینه‌ها و مشکلاتی که مردم به خصوص در حوزه درمان دارند، امید است که شعار رهبری که در اوایل دهه ۷۰ دادند که هر فردی که مریض دارد، فقط باید نگران مریض‌داری باشد، نه نگران دارو و درمان، این را محقق کنند. این جزو شعارهای آقای پزشکیان بوده است. الان مردم دچار گرفتاری هستند؛ حتی کسانی که بیمه دارند. ناهماهنگی بین دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و همچنین بخش خصوصی درمان، پزشکان و بیمارستان و سازمان‌های بیمه‌گر موجب شده بخش خصوصی بیمه‌ها را قبول نمی‌کنند. در بخش بیمارستان‌ها هم به دلیل این‌که پولشان چند ماه از بیمه‌ها عقب می‌افتد و در عین حال، تعرفه‌ها با واقعیت تطبیق پیدا نمی‌کند و بودجه محدودی دارند، مردم مجبور هستند که تا نزدیک ۶۰ درصد و گاها بیشتر، هزینه‌ها را از جیب‌شان پرداخت کنند و این‌ها موجب نارضایتی و همان کاهش سرمایه اجتماعی شده است. البته همه ما باید کمک کنیم که دولت بتواند از این بحران‌ها به سلامت خارج شود و کشور را در جاده توسعه و رفاه قرار گیرد.
برخی معتقدند که یکی از موانع پیش پای پزشکیان، سدی است که مجلس پیش پای او می‌گذارد؛ به خصوص در زمان تایید صلاحیت وزرا. فکر می‌کنید چند درصد وزرای پیشنهادی پزشکیان در مجلس رای می‌آورند؟
نکته بسیار مهمی که باید گفته شود، این است که به هر صورت بین بینش آقای پزشکیان و نکاتی که در دوره انتخابات و بحث‌های انتخاباتی مطرح کردند، با اکثریت مجلس همخوانی وجود ندارد، چون رقبای ایشان که در مقابل او در ایام انتخابات قرار داشتند، نظرات‌شان اکثرا منطبق بر اکثریت مجلس بود. خود این متاسفانه اگر حل نشود، موجب می‌شود که ترمزی برای اصلاحات دولت باشد. اما با توجه به صحبت‌های آقای پزشکیان که اصرار بر کار کارشناسی و وفاق ملی داشتند، این افراد را به مجلس پیشنهاد داده‌اند. به نظر می‌رسد تلاش ایشان این بوده که این وفاق را در آن‌جا نشان دهند. این در حالی است که تعدادی از وزرایی که معرفی شدند، موجب گله برخی از طرفداران جوان ایشان و حتی بعضا طرفداران دیگر ایشان قرار شده و برخی از وزرای پیشنهادی، از جناح‌هایی بوده‌اند که به ایشان رای ندادند.
پیشنهادی که من به عنوان یک فرد ایرانی دلسوز جمهوری اسلامی ایران دارم، این است که مجلس، یک‌جا به همه وزرای پیشنهادی ایشان رای دهد. به هر صورت رهبری نیز تاکید کردند که مجلس همراه باشد. آقای قالیباف، رییس مجلس نیز این را گفتند. اگر این اتفاق بیفتد، به نظرم مجلس برنده است. چرا؟ زیرا موجب می‌شود که از فردای روز کاری دولت، مجلس می‌تواند راحت سوال کند و بگوید من به آقای رییس‌جمهور راحت اعتماد کردم و رای دادم و بعد هم می‌تواند با پیگیری، سوال و نهایتا برنامه‌هایی که وزرا داده‌اند، آنها را مورد سوال قرار دهند. ولی اگر مجلس این ناهماهنگی را از اول نشان دهد و به تعدادی از وزرا رای ندهد که به اکثرا هم به دلیل سیاسی می‌خواهد رای ندهد، موجب خواهد شد که در جهت خلاف وفاق ملی حرکت کند. مردم در این مورد آگاه هستند و این نشان می‌دهد که مشکلات کشور به راحتی حل نمی‌شود و نارضایتی و ناراحتی مردم را به دنبال دارد. امید است با این رای مثبتی که مجلس خواهد داد، دولت هر چه زودتر مستقر شود و با حمایتی که از سایر قوا و کل مردم دارد، بتواند به سمت حل مشکلات مردم حرکت کند.
