هزار توی مشکلات
بخش معدن در سال 1401 با فراز و نشیب‌هایی مواجه شد و بخش‌های مختلف معدنی کشور با مجموعه سیاست‌ها و تصمیماتی که درباره آن‌ها از قطعی برق‌گرفته تا قیمت‌گذاری دستوری اعمال شد، ضرر کردند. کمبود برق در تابستان و گاز در زمستان یکی از موانع اساسی تولید به خصوص در صنعت فولاد در کشور به شمار می‌رود. بر اساس برآوردها قطع برق روزانه بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیارد تومان برای صنعت فولاد هزینه به همراه دارد و قطعی برق در تابستان سال گذشته بالغ‌بر ۶ میلیارد دلار برای واحدهای فولادسازی خسارت به بار آورده است. میزان تولید فولاد به‌صورت ماهانه حدود ۲.۵ میلیون تن و روزانه حدود ۱۰۰ هزار تن در روز برآورد می‌شود که با قطع برق و گاز این میزان در سال گذشته کاهش قابل‌ملاحظه‌ای داشته و منجر به کاهش درآمد شرکت‌های تولید‌کننده فولاد و افزایش قیمت در بازار شد. البته تعطیلی تولیدکنندگان صنعت فولاد درواقع به تعطیلی بسیاری از صنایع و حوزه‌های بالا‌دستی و پایین‌دستی این صنعت نیز منجر می‌شود. برای نمونه در صنعت فولاد تعطیلی و کاهش شدید تولید، به تعطیلی و کاهش شدید تولید صدها واحد تولیدی کوچک که تأمین‌کننده مواد اولیه و قطعات موردنیاز صنعت فولاد
هستند، می‌انجامد. با تعطیلی و کاهش تولید صنعت فولاد به دلیل قطع برق و گاز، هزاران شغل غیرمستقیم که به‌واسطه فعالیت فولادسازان شکل‌گرفته نیز به تعطیلی کشیده شده و واحدهای پایین‌دست با آسیب جدی و خطر تعطیلی همراه می‌شوند.
محمد فیروزی محلاتی، فعال معدن در گفت‌وگو با روزگار معدن در مورد موضوع یادشده اظهار کرد: در ایران، بسیاری از مواد معدنی باقیمت بالا و باارزش افزوده بالا استخراج می‌شوند، اما همچنان مشکلاتی در زمینه صادرات این مواد وجود دارد که می‌تواند تأثیر مخربی بر دست آوردهای صادراتی کشور داشته باشد. برخی از مشکلاتی که می‌توان در این زمینه ذکر کرد عبارت‌اند از محدودیت‌های ارزی این مسئله برای بسیاری از شرکت‌های صادرکننده مواد معدنی، ازجمله شرکت‌های بزرگ، مشکل‌ساز است. همچنین، نوسانات نرخ ارز نیز می‌تواند تأثیر بسیاری بر روی سودآوری و صادرات این شرکت‌ها داشته باشد.
وی ادامه داد: مشکل دیگر مربوط به توافقات با خارج از کشور است. ممکن است در برخی موارد، توافقات با خارج از کشور برای صادرات مواد معدنی مشکل‌ساز شود.این مشکلات ممکن است از تفاوت در نظرات و تفاهمات مربوط به شرایط قرارداد و محدودیت‌هایی که توسط کشور خارجی تحمیل می‌شود ناشی شود. یکی از مشکلات دیگر درزمینهٔ صادرات مواد معدنی، مشکلات مربوط به حمل‌ونقل مواد است. نیاز به ابزار و تجهیزات خاص برای حمل‌ونقل مواد معدنی ممکن است هزینه‌بر باشد و در بعضی موارد ممکن است تأخیر در تحویل کالا را به دنبال داشته باشد.
فیروزی محلاتی ادامه داد: در برخی موارد، قوانین و مقررات مربوط به صادرات مواد معدنی در ایران ممکن است به‌صورت مبهم یا پیچیده باشند که می‌تواند برای شرکت‌های صادرکننده مشکل‌ساز شود. درنهایت، رقابت با شرکت‌های خارجی که درزمینه استخراج و صادرات مواد معدنی فعالیت می‌کنند، می‌تواند برای شرکت‌های ایرانی مشکل‌ساز باشد. این شرکت‌ها معمولاً دارای سرمایه بالا و فنّاوری پیشرفته هستند و می‌توانند با ارائه قیمت‌های رقابتی و با کیفیت بالا، بازار صادراتی را از شرکت‌های ایرانی کوچک‌تر برداشته و تأثیر منفی بر روی صادرات مواد معدنی ایران داشته باشند.
این فعال معدنی اظهار کرد: البته می‌توان به مشکلاتی دیگری نیز اشاره کرد که ممکن است درزمینه صادرات مواد معدنی در ایران مطرح شوند. به‌عنوان مثال: محدودیت‌های مربوط به محصولات خاص، مشکلات مالی و اعتباری، مشکلات مربوط به امنیت و مشکلات مربوط به بازاریابی اشاره کرد.
راهکاری برای حل مشکلات
وی در پاسخ به این سؤال که برای حل مشکلات صادرات مواد معدنی در ایران چه راهکاری می‌توان ارائه کرد، اظهار کرد: یکی از اصلی‌ترین راهکارها برای حل مشکلات صادرات مواد معدنی در ایران، اصلاح قوانین و مقررات مربوط به این حوزه است. بهبود و وضوح در قوانین و مقررات می‌تواند به شرکت‌های صادرکننده کمک کند تا به‌راحتی با توافقات خارجی هماهنگ شوند و مشکلات مربوط به اجرای قوانین را کاهش دهند.
همچنین ایجاد شرایط مالی و اعتباری مناسب از دیگر عوامل تأثیرگذار است. برای کاهش مشکلات مالی و اعتباری، بانک‌ها می‌توانند خطوط اعتباری مناسب و بازاریابی بهبودیافته برای صادرکنندگان مواد معدنی ارائه دهند. ضمن اینکه توسعه صادرات به بازارهای جدید، باعث افزایش درآمد و افزایش رقابت‌پذیری شرکت‌های صادرکننده می‌شود. برای این منظور، می‌توان برنامه‌های بازاریابی و تبلیغاتی مناسب برای بازارهای هدف تدوین کرد.
فیروزی محلاتی ادامه داد: دیگر عامل تأثیرگذار برای حل مشکل صادرات، بهبود روش‌های استخراج و ارتقای فناوری است که می‌تواند به شرکت‌های صادرکننده کمک کند تا با رقابت‌پذیری بالا و کاهش هزینه‌ها، مواد معدنی را در سریع‌ترین زمان ممکن به بازار بین‌المللی عرضه کنند. همچنین تحلیل بازار به شرکت‌های صادرکننده می‌تواند در تعیین نیازهای بازار و تعیین قیمت‌های مناسب برای محصولات کمک کند. به‌این‌ترتیب، شرکت‌ها می‌توانند با توجه به نیاز بازار، محصولات خود را به بهترین شکل بازاریابی کنند و بازار صادراتی خود را گسترش دهند.
این فعال معدنی ادامه داد: در کل، برای حل مشکلات صادرات مواد معدنی در ایران، باید بهبود در قوانین و مقررات، شرایط مالی و اعتباری مناسب، توسعه بازارهای جدید، ارتقای فناوری و بهبود روش‌های استخراج و حمل و نقل و تحلیل بازار انجام شود. همچنین، ایجاد تعامل بین شرکت‌های صادرکننده و دولت و همکاری در ارتقای صادرات می‌تواند به حل مشکلات این حوزه کمک کند.
لزوم شناسایی بازارهای جدید
فیروزی محلاتی در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان بازارهای جدید را شناسایی کرد، اظهار کرد:مهم‌ترین موضوع تحلیل بازار بامطالعه نیازهای بازار و نوسانات قیمت‌ها است که می‌تواند به شرکت‌های صادرکننده کمک کند تا بازارهای جدید را شناسایی کرده و به‌سرعت به آن‌ها وارد شوند. ضمن اینکه شناسایی رقبا و شرکت‌هایی که در بازارهای جدید فعالیت می‌کنند، می‌تواند به شرکت‌های صادرکننده کمک کند تا بازارهای جدید را شناسایی کرده و با استفاده از تجربیات آن‌ها، به راحتی وارد بازار شوند.
البته نباید شرکت در نمایشگاه‌ها و نشست‌های تجاری را هم فراموش کرد.این امر می‌تواند به شرکت‌های صادرکننده کمک کند تا با توجه به نیازهای بازارهای جدید، بازار خود را گسترش دهند و با مشتریان جدید ارتباط برقرار کنند. همچنین بازدید از بازارهای جدید و شناسایی آن‌ها به شرکت‌های صادرکننده کمک می‌کند تا با شناخت عمیق‌تر از نیازهای بازار، بازار خود را گسترش دهند و با مشتریان جدید ارتباط برقرار کنند.
وی ادامه داد: در آخر می‌توان به استفاده از روش‌های دیجیتالی اشاره کرد. این موضوع می‌تواند به شرکت‌های صادرکننده کمک کند تا بازارهای جدید را شناسایی کنند. به‌عنوان مثال، می‌توان با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و وب سایت‌های مرتبط، بازارهای جدید را پیدا کرد و با مشتریان جدید ارتباط برقرار کرد. در کل، شناسایی بازارهای جدید برای صادرات مواد معدنی در ایران، می‌تواند به شرکت‌های صادرکننده کمک کند تا با افزایش درآمد و افزایش رقابت‌پذیری، بهبود یابند.
فیروزی محلاتی با اشاره به نقش معدن در توسعه اقتصادی اظهار کرد: زمانی که فعالیت معادن را بررسی می‌کنیم به گمان اکثر مردم در حال بررسی یک فعالیت تجاری که صرفاً باعث افزایش تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی می‌شود، هستیم البته باید توجه داشته باشیم که معادن سهمی معناداری در ایجاد فرصت‌های شغلی خواهند داشت که پس توسعه معادن علاوه برافزایش تولید ناخالص داخلی در واقع به‌عنوان یک کاتالیست رشد اقتصادی در جوامع مطرح می‌شود. فعالیت بخش معدن می‌تواند انگیزه اقتصادی را در بخش‌های دیگر ایجاد کند و جامعه را به سمت پویایی بیشتر تحریک کند.
وی افزود: بر اساس آمارهای بین‌المللی منتشر شده که به‌صورت مرتب به‌روزرسانی می‌شود ایران در شمار ۱۰ کشور نخست جهان و نخستین کشور خاورمیانه ازلحاظ برخورداری از ذخایر معدنی قرار دارد. بر اساس گزارشات واصله حدود هفت درصد ذخایر معدنی جهان در ایران قرار دارد.
این فعال معدنی با اشاره به اینکه وجود منابع غنی معدنی یکی از ویژگی‌های بسیار جذاب ایران است، خاطرنشان می‌کند: بررسی‌ها حاکی از این است که بیش از ۶۸ نوع ماده معدنی در ایران ازلحاظ ذخایر شناسایی‌شده‌اند و قابل‌استخراج هستند. ذخایر اثبات‌شده سنگ‌آهک ایران چیزی در حدود ۰.۸ درصد از کل ذخایر جهانی این ماده است. ذخایر سنگ معدن مس نزدیک به سه میلیارد تن است و حدود چهار درصد ذخایر جهانی را به خود اختصاص داده است. توقف تولید مس سرچشمه در یک بازه زمانی باعث افزایش چشم‌گیر قیمت مس در جهان شد و این موضوع نشان می‌دهد که ایران تا چه میزان در تغییرات قیمت جهانی مس نقش دارد. در ایران نزدیک به ۱۱ میلیون تن روی تعیین ذخیره‌شده داریم که این عدد بیانگر وجود حدود چهار درصد ذخایر جهانی این ماده در ایران اسلامی است. ذخایر اثبات‌شده معادن ایران حدود ۶ میلیارد تن برآورد کرده‌اند که عدد نسبتاً بزرگی است.
وی تصریح می‌کند: بر اساس گزارش‌هایی که نشانگر نقش معدن در اقتصاد ملی است حدود ۱.۱ درصد سهم تولید جهانی متعلق به ایران است ولی دانستن این نکته نیز حائز اهمیت است که ایران اسلامی پتانسیل داشتن سهم بسیار بزرگ‌تری را نیز در این موضوع دارد. ایران ازلحاظ ارزش تولیدات معدنی در بین کشورهای جهان جایگاه پانزدهم را به خود اختصاص داده است و ترکیه جایگاه شانزدهم را بعد از ایران در اختیار دارد، اما ازلحاظ دامنه ذخایر معدنی اصلاً قابل‌مقایسه با ایران نیست. طبق جدیدترین رتبه‌بندی منتشرشده ایران ازلحاظ ذخایر معدنی رتبه دهم آهن، رتبه سیزدهم مس، رتبه دهم باریت، رتبه هفتم بنتونیت، رتبه چهاردهم کرومیت، رتبه دهم روی، رتبه شانزدهم سرب و رتبه بیست و دوم آلومینا را در جهان به خود اختصاص داده است.
فیروزی محلاتی با اشاره به اینکه نزدیک به ۱۰ هزار معدن (معادنی که قابلیت بررسی دارد) در کل کشور وجود دارد که نزدیک به نصف این معادن فعال هستند و مابقی به هر علتی تعطیل یا نیمه تعطیل هستند، می‌افزاید: عوامل بسیار مهمی منجر به تعطیلی معادن می‌شود؛ بخشی از این تعطیلی‌ها به معارضین محلی بازمی‌گردد در گام بعدی بازاریابی و مشکلات نبود بازار فروش محصولات مطرح می‌شود.
سخن پایانی:
با توجه به عدم یکپارچگی و همبستگی در نهادهای مرتبط با بخش معدن در کنار کمبود شدید ماشین‌آلات معدنی که بسیاری از بخش‌های زنجیره معدن و صنایع معدنی را دچار مشکل کرده، پیش‌بینی می‌شود که سال1402 سال سختی برای بخش معدن کشور باشــد.
در بخش انرژی برق و گاز و آب صنایع معدنی مشکلاتی خواهند داشت. سیاست خاموشی در صنایع بزرگ، شاید آسان‌ترین و راحت‌ترین راه برای مدیریت بحران برق و گاز در شرایط اضطرار باشد، اما در این حال پرهزینه‌ترین راه نیز هست؛ چراکه این اقدام آسیب‌های سنگینی به اقتصاد کشور زده و قیمت محصولات مهمی همچون میلگرد، ورق، آهن، سیمان و… را افزایش می‌دهد و درنتیجه آن افزایش تورم را به دنبال خواهد داشت.
شاید بتوان صنعت فولاد را مهم‌ترین صنعتی دانست که با قطعی برق و محدودیت مصرف گاز دچار زیان‌های جدی می‌شود. این صنعت پس از صنعت پتروشیمی، دومین صنعتی است که بخش مهمی از ارزش بازار بورس کشور را در شامل می‌شود اما همچنان در مشکل است؛ امیدی به آیند دارد و ترسی در دل؛ هزار وعده که هر بار گفته‌شده و نتیجه‌ای در پی نداشته است.
