تسلط اندونزی بر بازار نیکل بار دیگر افزایش یافت
به نظر می‌رسد یک کشور جنوب شرق آسیا همه برگ‌های برنده بازار نیکل را در دست دارد. صعود چشمگیر اندونزی به عنوان یک تأمین‌کننده اصلی، شگفت‌انگیز بوده است – اما همانطور که اندی تانکلیف کشف کرده، این خبر همیشه هم خوشایند نیست.
پس از خروج از حکومت دیکتاتوری در سال ۱۹۹۸، دموکراسی در اندونزی همچنان شکننده باقی مانده است. اما چیزی که اصلاً شکننده نیست، تسلط این کشور بر بازار جهانی نیکل است.
به عنوان بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین کشور جنوب شرق آسیا، منطقی است که اندونزی یک قدرت اقتصادی منطقه‌ای باشد. اما پرورش دقیق – و در عین حال تهاجمی – بازار نیکل طی سال‌ها، اکنون این کشور را به یک بازیگر بزرگ جهانی تبدیل کرده است. برآوردها متفاوت است، اما گفته می‌شود اندونزی بیش از ۴۲٪ ذخایر نیکل جهان را در اختیار دارد.
معدن‌کاری نیکل در جزیره ودا، اندونزی
دیوید کرتز، تحلیلگر شرکت گلوبال دیتا، این بخش را دارای «رشد چشمگیر» توصیف کرده و می‌گوید سهم اندونزی از تولید نیکل معدنی از ۱۶٪ در سال ۲۰۱۷ به حدود ۵۰٪ در سال ۲۰۲۳ رسیده است. رشد تولید نیکل اندونزی از ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۳ از ۱۶٪ به ۵۰٪ رسیده است.
جی پِه، متخصص مالی انرژی در مؤسسه تحلیل اقتصاد و مالی انرژی (IEEFA)، نیز آمارهای قابل توجهی ارائه می‌دهد: «در سال ۲۰۱۹، اندونزی ۸۵۳ هزار تن نیکل تولید کرد؛ این رقم در سال ۲۰۲۴ به ۲.۲ میلیون تن رسید – افزایشی ۱۵۸ درصدی طی پنج سال.» او اضافه می‌کند که برخی برآوردها نشان می‌دهد تا پایان این دهه، تولید سالانه نیکل اندونزی به بیش از ۳ میلیون تن خواهد رسید، یعنی ۶۵٪ از عرضه جهانی.
اما در کنار این موفقیت چشمگیر، مشکلاتی نیز وجود دارد. در سال ۲۰۱۴، دولت اندونزی با هدف تقویت ظرفیت فرآوری داخلی، صادرات سنگ نیکل را ممنوع کرد. این تصمیم موجب نگرانی‌هایی شد و اتحادیه اروپا شکایتی را به سازمان تجارت جهانی برد و این اقدام را نوعی حمایت‌گرایی اقتصادی دانست که توافق‌های تجاری را نقض و عرضه نیکل را تهدید می‌کند.
با این وجود، این ممنوعیت، علی‌رغم تأثیرات منفی اقتصادی داخلی، موفق شد زیرساخت‌های فرآوری و بازارهای داخلی را توسعه دهد؛ امری که اکنون به اندونزی اجازه می‌دهد علاوه بر استخراج سنگ، مواد فرآوری شده نیکل را نیز صادر کند.
کرتز می‌گوید: «صادرات محصولات مشتق از نیکل اندونزی به طور چشمگیری افزایش یافته و در سال ۲۰۲۴ به ۳۸ تا ۴۰ میلیارد دلار رسیده است، در حالی که این رقم در سال ۲۰۲۰، تنها ۱۱.۹ میلیارد دلار بود.» او می‌افزاید از سال ۲۰۱۶، تعداد کارخانه‌های ذوب نیکل در کشور از دو به بیش از ۶۰ رسیده است.
نفوذ روزافزون چین در صنعت نیکل اندونزی
بزرگ‌ترین تأسیسات فرآوری نیکل در پارک صنعتی مورووالی اندونزی (IMIP) در جزیره سولاوسی واقع شده که تقریباً به صنعت نیکل این کشور اختصاص دارد. اما این تأسیسات موضوع دیگری را برجسته می‌کند که در محیط ژئوپولیتیکی امروز ممکن است نگران‌کننده باشد.
پِه می‌گوید: «رشد تولید نیکل اندونزی به لطف سرمایه‌گذاری چین ممکن شده است.» IMIP یک سرمایه‌گذاری مشترک میان گروه تسینگشان چین (از طریق گروه سرمایه‌گذاری شانگهای دِسنت)، شرکت بینگتانگ دلاپان و شرکت PT Sulawesi Mining Investment است.
بر اساس آمار دولتی چین، سرمایه‌گذاری مستقیم سالانه چین در اندونزی در سال ۲۰۲۱ حدود ۴.۴ میلیارد دلار و در سال ۲۰۲۲ حدود ۴.۵ میلیارد دلار بوده است. در اوت ۲۰۲۴، گزارش‌هایی حاکی از این بود که مجموع سرمایه‌گذاری چین در بخش نیکل اندونزی به ۳۰ میلیارد دلار رسیده است.
از جمله دستاوردهای چشمگیر این همکاری، ساخت کارخانه HPAL (استخراج اسید فشار بالا) در سال ۲۰۱۸ در IMIP بود – پروژه‌ای ۷۰۰ میلیون دلاری که با حمایت چین عملی شد، در حالی که شرکت‌های غربی بارها در اجرای موفق این فناوری شکست خورده بودند. این کارخانه در سال ۲۰۲۱ به بهره‌برداری رسید.
نگرانی‌های زیست‌محیطی
یکی از نگرانی‌های عمده درباره صنعت نیکل اندونزی، تأثیرات زیست‌محیطی است. پِه به مسائلی چون «تصاحب زمین»، فعالیت‌های عملیاتی و وابستگی شدید به نیروگاه‌های زغال‌سنگ برای تأمین انرژی کارخانه‌ها اشاره می‌کند.
مثلاً پارک صنعتی ودا بی (IWIP) دارای ۳.۴ گیگاوات ظرفیت برق زغال‌سنگ از ۹ واحد است و پارک صنعتی مورووالی (IMIP) نیز ۲.۶ گیگاوات ظرفیت دارد. این دو منطقه مجموعاً ۱۲٪ از ظرفیت کل نیروگاه‌های زغال‌سنگ اندونزی را به خود اختصاص داده‌اند.
مارک میستری، مدیر سیاست عمومی و پایداری در مؤسسه نیکل (NI)، می‌گوید نگرانی‌های محیط زیستی گزارش‌شده شامل کاهش منابع آب، تهدید تنوع زیستی و کاهش حاصلخیزی خاک است که جوامع محلی را به طور مستقیم تحت تأثیر قرار می‌دهد. او افزود: «اطلاعات کافی و شفافی درباره میزان مواجهه مردم با نیکل و اثرات زیست‌محیطی آن در اندونزی وجود ندارد.»
با این حال، NI امیدوار است که با پر کردن شکاف‌های دانشی، درک بهتری از خطرات زیست‌محیطی حاصل شود. میستری همچنین به ابتکارات جهانی و منطقه‌ای برای شناسایی و مدیریت این خطرات اشاره می‌کند.
اندونزی به طور کلی متعهد شده که طی فرآیند انتقال انرژی، تا سال ۲۰۳۵ به اوج انتشار کربن برسد و تا سال ۲۰۶۰ به خالص صفر برسد. نیکل‌کاران نیز در حال بررسی گزینه‌هایی مانند ساخت نیروگاه‌های بادی و خورشیدی هستند.
نمونه‌هایی از اقدامات انجام شده شامل نیروگاه‌های برق‌آبی شرکت واله اندونزی با ظرفیت ۳۶۵ مگاوات است. همچنین شرکت Harita Nickel در حال ساخت یک نیروگاه خورشیدی ۳۰۰ مگاواتی در جزیره اوبی است. با وجود این تلاش‌ها، NI تأکید می‌کند که به دلیل سلطه اندونزی بر بازار جهانی نیکل، این کشور همچنان در کانون توجه خواهد بود.
سرمایه‌گذاری اندونزی در خودروهای برقی و کاهش قیمت نیکل
پِه معتقد است که اندونزی همچنان به دنبال بهره‌گیری از فرصت‌های ناشی از انتقال انرژی است. «دولت اندونزی روی زنجیره تأمین خودروهای برقی (EV) تمرکز کرده و سرمایه‌گذاری‌های بزرگی جذب کرده است.»
در ژوئیه ۲۰۲۴، اولین کارخانه تولید باتری خودروهای برقی اندونزی افتتاح شد. این کارخانه بخشی از مشارکت مشترک میان ال‌جی انرژی و هیوندای موتور با ارزشی نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار است. رئیس هیئت مدیره هیوندای در مراسم افتتاحیه گفت: «منابع معدنی این کشور مانند آهن و نیکل، اجزای کلیدی باتری‌هایی هستند که میلیون‌ها خودرو برقی را در سراسر جهان به حرکت درمی‌آورند.»
اما رونق استخراج و فرآوری نیکل، پیامدهای منفی نیز داشته است. رشد تولید و کاهش نسبی تقاضای خودروهای برقی باعث افت شدید قیمت نیکل و فشار بر رقبا شده است.
برخی از تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند دولت اندونزی برای مقابله با کاهش قیمت‌ها، سهمیه تولید شرکت‌های معدنی را کاهش دهد – شاید تا ۴۰ میلیون تن – که باعث افزایش قیمت‌ها خواهد شد.
همچنین دولت احتمالاً حق امتیاز بهره‌برداری از سنگ نیکل را از ۱۰٪ به ۱۴٪ تا ۱۹٪ افزایش خواهد داد تا درآمد خود را حفظ کند. پِه اضافه می‌کند که افت قیمت نیکل نشان‌دهنده چالش‌های حفظ تعادل میان رشد تولید و ثبات قیمتی است.
چند روز پس از مصاحبه با نویسندگان این مقاله، قیمت نیکل با پیش‌بینی کاهش عرضه جهانی به بالاترین سطح سه ماهه خود رسید؛ هرچند برخی ناظران نسبت به صحت آمار موجودی چین ابراز تردید کرده‌اند، نکته‌ای که در محیط ژئوپولیتیکی پرتنش امروز، می‌تواند زنگ خطر دیگری باشد.
