نبرد ناتمام با خاموشی
ایران، کشوری که به منابع غنی نفت و گاز شهرت دارد، اکنون با چالشی جدی در مدیریت انرژی روبه‌رو است. ناترازی انرژی، به معنای عدم تعادل بین عرضه و تقاضا، نه‌تنها سایه سنگینی بر صنایع کشور انداخته بلکه تأثیرات اقتصادی - اجتماعی گسترده‌ای را به همراه داشته است.
افزایش جمعیت، رشد بی‌رویه مصرف، زیرساخت‌های فرسوده و تأثیرات تغییرات اقلیمی، ناترازی انرژی را به چالشی جدی بدل کرده‌اند. از سوی دیگر، قیمت‌های پایین و یارانه‌های سنگین انرژی، انگیزه بهینه‌سازی مصرف را از میان برده و الگوی مصرف نامناسب را تشدید کرده‌اند. یکی از اساسی‌ترین مشکلات، فرسودگی شبکه‌های انتقال و تولید انرژی است. نیروگاه‌های قدیمی و ناکارآمد، به‌جای پاسخگویی به تقاضای روزافزون، هدررفت عظیمی را به شبکه تحمیل می‌کنند. این مشکل در فصول پیک مصرف، مانند تابستان‌های داغ یا زمستان‌های سرد، خود را با قطعی مکرر برق و گاز نشان می‌دهد. محمد نظری، کارشناس حوزه انرژی، در گفت‌وگو با «تعادل» به این نکته اشاره کرد: «با وجود ذخایر غنی انرژی، بخش برق کشور درگیر بحرانی جدی است. نیروگاه‌ها اغلب با ظرفیت پایین کار می‌کنند و فشار مضاعف بر شبکه، خاموشی‌های پی‌درپی را رقم می‌زند.» وی عنوان کرد: ایران سال‌ها بر منابع نفت و گاز خود تکیه کرده است.
این وابستگی، علاوه بر آسیب‌پذیری در برابر تحریم‌ها و اختلالات فنی، مانعی بر سر راه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر بوده است. با وجود پتانسیل‌های عظیم در زمینه انرژی خورشیدی و بادی، این منابع همچنان سهم ناچیزی در تأمین انرژی کشور دارند. نظری تأکید کرد: «ایران با داشتن بزرگ‌ترین ذخایر گازی جهان، در فصول سرد با بحران گاز مواجه می‌شود. این موضوع ناشی از رشد بی‌رویه مصرف خانگی و صنعتی و کمبود زیرساخت‌های مناسب است.»
وی ادامه داد: یکی از دلایل اصلی ناترازی انرژی، الگوی مصرف نادرست است. قیمت پایین انرژی در کشور، کاربران را از رعایت اصول مصرف بهینه بی‌نیاز کرده است. به عنوان مثال، بخش حمل‌ونقل با خودروهای فرسوده و ناکارآمد، سهم بزرگی در هدررفت انرژی دارد. این کارشناس معتقد است: اصلاح الگوی مصرف باید از طریق آموزش و فرهنگسازی انجام شود. سیاست‌های تشویقی و تنبیهی در کنار آگاهی‌بخشی عمومی می‌تواند به کاهش تقاضا و افزایش بهره‌وری منجر شود.
وی در ادامه گفت: برای رفع این بحران، راهکارهایی جامع و بلندمدت مورد نیاز است. از توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در مناطق آفتاب‌خیز گرفته تا استفاده از فناوری‌های هوشمند برای کاهش هدررفت انرژی، می‌توانند گام‌های موثری در این مسیر باشند. وی تصریح کرد: استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر نظیر باد و خورشید، نه‌تنها وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش می‌دهد، بلکه به حفظ محیط زیست نیز کمک می‌کند. همچنین، بهینه‌سازی مصرف در صنایع و ساختمان‌ها می‌تواند فشار وارده بر شبکه انرژی را کاهش دهد. وی بیان داشت: بحران ناترازی انرژی، نتیجه دهه‌ها غفلت در توسعه زیرساخت‌ها و مدیریت منابع است. اما ایران با منابع طبیعی و انسانی خود، فرصت بی‌نظیری برای عبور از این بحران دارد. مسیرهایی نظیر سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، نوسازی شبکه‌ها و فرهنگسازی در مصرف انرژی، می‌توانند به حل این معضل کمک کنند.
