چرا بورس از سایر بازارها عقب ماند؟
فرهنگ حسینی کارشناس بازار سرمایه
بازار سرمایه ایران در سال‌های اخیر درگیر چالش‌ها و موضوعات پیچیده‌‌‌‌‌‌‌ای است که از سوی دولت به شرکت‌ها، بنگاه‌ها و صنایع تحمیل شده‌است. این مشکلات، چالش‌ها و مسائل به کاهش سود واقعی شرکت‌ها منجر شده و به‌طور واقعی، سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه و شرکت‌ها نتوانسته است سبب حفظ ارزش سرمایه سرمایه‌گذاران شود. شرکت‌هایی که خارج از بورس هستند و در بازار سرمایه عرضه نشده‌‌‌‌‌‌‌اند، وضعیت مشابهی مانند سایر شرکت‌های عرضه‌شده داشته‌‌‌‌‌‌‌اند، اما وضعیت برای بازارهای موازی مانند بازار طلا و بازار ارز، بازدهی معقولی را به‌ثبت رسانده‌اند و درمیان رالی بازارها جزو برندگان بودند. همچنین شرکت‌ها و بنگاه‌های بورسی که در قیمت‌های پایین، نیاز ارزی خود را جهت پاسخگویی به مشکلات و تامین موارد اولیه یا محصولات موردنیاز تامین کردند، درمیان بنگاه‌ها و کسب‌وکارها گوی رقابت را ربودند.
سازمان بورس و اوراق‌بهادار، از یک‌سو زیرمجموعه وزارت امور اقتصادی و دارایی است و از سوی دیگر باید حافظ منافع سهامداران، سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه باشد و از جایگاه و هویت این بازار دفاع کند، از این‌رو رئیس سازمان بورس و اوراق‌بهادار، همانند آنچه که وزیر امور اقتصادی و دارایی، عبدالناصر همتی در روز معارفه گفت؛ پیگیر حقوق سرمایه‌گذاران بوده و تلاش‌های خوبی جهت مرتفع‌ساختن مسائل از جمله قیمت‌گذاری دستوری انجام‌شده و به عموم سرمایه‌گذاران ارائه‌کرده که تا حدی اثربخش بوده‌است، اما باید دانست که انتظارات فعالان بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران و سهامداران بیش از آن چیزی که رخ می‌دهد، است. به‌عنوان مثال، یکی از مسائل مهم که هزینه تامین مالی را برای بنگاه‌ها گران‌کرده، ریشه در کسری‌بودجه دارد. افزایش نرخ بهره که به پاشنه آشیل بازار سرمایه تبدیل‌شده، اکنون نتوانسته است تورم را هم کنترل کند.
نظام ارز چند نرخی، یکی دیگر از مصائب اقتصاد کشور است که مورد انتقاد عبدالناصر همتی، وزیر امور اقتصادی و دارایی و سایر نهادها مانند سازمان بورس و اوراق بهادار است. این سیستم، سود بسیاری از شرکت‌ها را کاهش داده‌است. بسیاری از شرکت‌های صادرات‌‌‌‌‌‌‌محور، باید ارزی که از محل درآمد ارزی و صادراتی به‌دست آورده‌اند را در سامانه ارزی نیما عرضه کنند و به نرخی که بانک‌مرکزی پیشنهاد می‌دهد، به‌فروش برسانند. به این‌ترتیب، این امر به کاهش درآمد و بالطبع به کاهش سودآوری شرکت‌ها و صنایع می‌‌‌‌‌‌‌انجامد.
رونق‌گرفتن بازار سرمایه بدون رونق‌گرفتن معاملات، افزایش ارزش و حجم معاملات امکان‌پذیر نیست. افزایش حجم و ارزش معاملات نیازمند اصلاح ریزساختارها در بازار سرمایه، توسعه معاملات الگوریتمی و پربسامد، کاهش مداخلات در معاملات، کاهش کارمزدهای معاملاتی و مالیات خرید و فروش نماد است. متاسفانه در این موارد، در سال‌های اخیر، تلاشی برای برطرف‌شدن و مرتفع‌شدن مسائل نشده که نیازمند توجه و تسریع در حل آن است. یکی از دغدغههای سهامداران و سرمایه‌گذاران، کارآیی اطلاعاتی است. روند افشای اطلاعات نیازمند بازبینی و اصلاح است، باید افشای اطلاعات بااهمیت از شکلی به ماهوی تغییر یابد. همچنین بهبود کارآیی نیازمند بهبود کارآیی عملیاتی است که اصلاح ریزساختارهاو عدالت در معاملات پس از افشای اطلاعات بااهمیت نیز اهمیت بالایی دارد.
همچنین روز گذشته رئیس سازمان بورس و اوراق‌بهادار در همایش سالانه کیش اینوکس و در پنل «بررسی رابطه اصلاحات اقتصادی و رونق بازار سرمایه» در مورد وظایف سازمان بورس و اوراق‌بهادار در مورد حفظ کیان و جایگاه بازار سرمایه و دفاع از حقوق فعالان بورسی اظهاراتی را مطرح کرد. وی وظیفه سازمان بورس و اوراق‌بهادار را در راستای رونق‌گرفتن آن دانست و گفت سازمان باید تمام تلاش خود را جهت رونق‌گرفتن این بازار انجام دهد.
انجام وظایف و مسوولیت‌های سازمان بورس و اوراق‌بهادار به نحواحسن، نیازمند اصلاح درون ساختاری و برون‌ساختاری در اقتصاد و بازار سرمایه است. بخشی از مشکلات بازار سرمایه مربوط به سایر نهادهای بالادستی است که سازمان بورس می‌تواند در جهت مرتفع ساختن آن، اقدامات لازم را در دستور کار قرار دهد، اما مشکلات و مسائلی که در درون بازار سرمایه هستند نیز از اهمیت بالایی برخوردارند.
