راشا؛ نماد خودباوری و مرجع توسعه فناوری در صنعت فولاد
معدن و صنایع معدنی از اهمیت بسزایی در توسعه و رشد اقتصادی کشور برخوردار بوده و بر همین اساس جایگزینی اقتصاد معدن به جای نفت، مورد تاکید مسئولان قرار گرفته است. در حالی که اقتصاد کشور تا چند دهه گذشته، تا حد زیادی به درآمدهای حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی وابسته بود اما هم‌زمان با توسعه بخش معدن و صنایع معدنی به ویژه صنعت استراتژیک فولاد، ارزش‌آفرینی و توسعه صنعتی از این طریق محور برنامه‌های کلان بلندمدت اقتصادی کشور قرار گرفت.
در حال حاضر ایران در میان ۱۰ تولیدکننده برتر فولاد جهان قرار دارد و تولیدکنندگان فولاد کشور در کنار شرکت‌های دانش‌بنیان، در مسیر توسعه فناوری و نوآوری گام برداشته‌اند و به نتایج قابل‌توجهی نیز در این زمینه دست یافته‌اند.
با هدف بررسی دستاوردها، چالش‌ها و برنامه‌های پیش روی شرکت دانش‌بنیان کاوشگران صنایع معدنی راشا به عنوان یکی از مطرح‌ترین و برجسته‌ترین شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در صنعت فولاد کشور، گفت‌وگویی با مقداد ملکی، مدیرعامل این مجموعه دانش‌بنیان تدارک دیده شده که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:
در خصوص اهم دستاوردها و موفقیت‌های شرکت دانش‌بنیان کاوشگران صنایع معدنی راشا در سال ۱۴۰۲ و چهار ماهه ابتدایی سال جاری توضیحاتی ارائه بفرمایید.شرکت دانش‌بنیان کاوشگران صنایع معدنی راشا بر اساس ماموریت خود در کاوش فرصت‌ها و چالش‌های فناورانه صنایع معدنی و فولادی و ارائه راه‌حل‌های نوآورانه و فناورانه در حوزه‌های مختلف زنجیره تولید آهن و فولاد در جهت خلق ارزش افزوده از طریق پروژه‌های دانش‌بنیان اقدام کرده است. حوزه‌های اصلی مجموعه که با تیم‌های تخصصی خود اقدام به ارائه راهکار جهت حل چالش‌های صنایع معدنی و فولادسازی کرده است، شامل اقتصاد چرخشی و مدیریت پسماند، هوشمندسازی و توسعه فناوری‌های نوین، بهینه‌سازی نوآورانه خطوط تولید، خدمات مهندسی و ساخت تجهیزات فناورانه و همچنین محیط زیست و انرژی می‌شود.
در اقتصاد چرخشی و مدیریت پسماند، ما طرح مدیریت جامع پسماندهای مراحل مختلف تولید از معدن تا پایین‌دست را اجرا کرده‌ایم که از نمونه‌های شاخص نتایج این طرح، می‌توان به ارائه راه‌حل نوآورانه فرآوری سرباره کوره قوس الکتریکی و تولید بریکت از پسماندهای واحد احیا اشاره کرد. در هوشمندسازی و توسعه فناوری‌های نوین، هدف ما از ابتدا استفاده عملیاتی از هوش مصنوعی در افزایش بهره‌وری فرایندها بوده و محصولات متنوعی در این راستا از هوشمندسازی آسیای گلوله‌ای تا تجهیزات هوشمند آزمایشگاهی توسعه داده شده است اما بزرگ‌ترین دستاورد دانش‌بنیان شرکت راشا در این حوزه، بهره‌برداری عملیاتی از نرم‌افزار هوشمند کنترل کوره احیا مستقیم (DRI) در یکی از واحدهای تولیدی آهن اسفنجی بوده است. این نرم‌افزار با استفاده از هوش مصنوعی، پارامترهای کلیدی کوره احیا مانند کیفیت آهن اسفنجی، آنبالانسی دما، کلاسترینگ کوره و سایر شاخص‌های مهم را تخمین زده و پیش‌بینی می‌کند. در ادامه برای توسعه این پروژه، توسعه دوقلوی دیجیتال کوره احیا مستقیم در چهار ماهه ابتدایی امسال را آغاز کرده‌ایم و به نتایج امیدوارکننده‌ای دست یافته‌ایم. در حوزه محیط زیست و انرژی، پروژه‌های تولید فولاد سبز با پایش مقدار انتشار «CO2» در فرایندهای مختلف، بررسی راه‌های کاهش، کسب دانش فنی و توسعه تکنولوژی جذب کربن و همچنین ارزیابی فنی و اقتصادی کاربردهای جذب کربن را انجام داده‌ایم. همچنین ارزیابی فنی و اقتصادی تامین گاز واحدهای فولادی با رویکرد تصمیم‌سازی در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت انجام شده است. در بحث بهینه‌سازی خطوط تولید نیز با دارا بودن یک تیم تخصصی از نخبگان دانشگاهی و خبرگان صنعتی، توانسته‌ایم خطوط تولید فرآوری، گندله‌سازی، احیا و ذوب را با موفقیت بهینه‌سازی کنیم و موجب افزایش ظرفیت تولید، بهبود کیفیت مواد و کاهش توفقات تجهیزات شویم.
این شرکت چه اهداف و پروژه‌هایی را در ادامه سال ۱۴۰۳ در دستور کار خود قرار داده است؟
شرکت دانش‌بنیان کاوشگران صنایع معدنی راشا با برنامه‌ریزی استراتژیک بلندمدت همواره به توسعه دانش فنی و تکنولوژی ادامه می‌دهد. در همین راستا از مهم‌ترین برنامه‌های مجموعه برای سال جاری می‌توان به احداث خط فناورانه اقتصادی فرآوری سرباره کوره قوس الکتریکی، توسعه تکنولوژی فرآوری گرم سرباره با هدف بهسازی خواص شیمیایی و فیزیکی سرباره و افزایش مقدار آهن فلزی موجود در آن جهت استفاده در صنعت، توسعه دوقلوی دیجیتال کوره احیا مستقیم، هوشمندسازی کوره قوس الکتریکی و توسعه تکنولوژی سامانه آنلاین تشخیص خودکار سرباره در هنگام تخلیه مذاب پاتیل، توسعه تکنولوژی جذب کربن برای واحدهای تولید آهن اسفنجی و بهره‌برداری عملیاتی از آن، طراحی و ساخت سیستم صنعتی زدایش کربن دی‌اکسید از آب در واحد احیا مستقیم و همچنین سرمایه‌گذاری و حمایت از طرح‌های نوآورانه در راستای حل چالش‌های صنایع معدنی و فولادی اشاره کرد.
شرکت راشا به طور مشخص با چه چالش‌هایی در مسیر توسعه و اجرای پروژه‌های خود مواجه بوده است و راهکارهای پیشنهادی شما جهت رفع این مشکلات چیست؟
توسعه طرح‌های دانش‌بنیان و نوآورانه نیازمند صرف هزینه و زمان زیادی است که باید مورد توجه قرار گیرد. یکی دیگر از معضلاتی که ما با آن مواجه هستیم، جذب و نگهداشت نیروی انسانی متخصص، کارآمد و خلاق است که در این خصوص، همراهی صنعت و دولت با نگاه حمایتی و بلندمدت از جمله خرید تضمینی فناوری می‌تواند به رفع این چالش‌ها کمک کند. ما معتقدیم دولت و نهادهای مربوطه با آماده‌سازی بستر توسعه نوآوری و وضع قوانین تسهیل‌کننده، از نقش کلیدی در زیست‌بوم نوآوری کشور برخوردارند. بر همین اساس دولت با وضع قوانین مربوطه برای صنایع می‌تواند صنعت را به استفاده از نوآوری و محصولات دانش‌بنیان تشویق کند؛ ضمن اینکه دولت با اقدامات حمایتی از شرکت‌های دانش‌بنیان مانند ارائه تسهیلات و تضمین بازار، نقش مهمی در تکمیل زیست‌بوم نوآوری کشور ایفا می‌کند که امیدواریم این مهم در آینده تحقق بیشتری پیدا کند.
با توجه به شرایط حاکم بر بازارهای داخلی و خارجی فولاد، تحلیل جنابعالی از آینده این صنعت در ایران و جهان چیست و توسعه متوازن زنجیره ارزش فولاد کشور را مستلزم چه مواردی می‌دانید؟
با توجه به روند فعلی و پیش‌بینی‌ها نسبت به صنعت فولاد در جهان، نرخ استفاده از این فلز همچنان افزایشی است. از طرفی با کاهش منابع پرعیار و افزایش قراضه، رویکرد اقتصاد چرخشی و توسعه تکنولوژی برای استفاده از منابع کم‌عیار باید در دستور کار قرار گیرد. صنعت فولاد در ایران نیز با چالش کاهش منابع مگنتیتی، افزایش هزینه‌های تولید، چالش دسترسی به انرژی و نیاز به افزایش بهره‌وری روبه‌رو است. از این رو با توجه به چشم‌انداز تولید سالیانه ۵۰ میلیون تن فولاد در کشور، صنایع فولادی نیازمند استفاده از منابع کم‌عیار هستند. در حال حاضر محدودیت‌های انرژی صنایع را ناچار به افزایش بهره‌وری کرده است؛ همچنین با توجه به افزایش هزینه تولید، صنایع مجبور به افزایش کیفیت تولید و خلق ارزش افزوده حداکثری برای ماندن در بازار رقابتی شده‌اند. بر همین اساس برای دستیابی به این اهداف، صنعت فولاد ایران باید نگاه بلندمدتی برای استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، اقتصاد چرخشی، مدیریت باطله و پسماند، توسعه تکنولوژی‌های جدید و استفاده از منابع کم‌عیار داشته باشد.
به طور کلی شرکت راشا چه دورنمایی برای خود در حوزه‌های مختلف اعم از هوشمندسازی، بومی‌سازی فناوری و… در بخش معدن و صنایع معدنی به ویژه فولاد متصور است؟
دورنمای شرکت دانش‌بنیان کاوشگران صنایع معدنی راشا مرجع توسعه فناوری‌های نوین در معدن و صنایع معدنی با تمرکز بر زنجیره تولید آهن و فولاد کشور است. ما با تدوین نقشه راه بلندمدت در حوزه‌های مختلف از جمله هوشمندسازی و توسعه فناوری‌های نوین در نظر داریم طی چند سال آینده بتوانیم نسل جدید نرم‌افزارهای هوشمند کنترل فرایند تولید بر پایه دوقلوی دیجیتال را توسعه دهیم. همچنین در راستای بومی‌سازی و توسعه فناوری با توجه به چالش‌های پیش‌روی صنایع فولادی، گام‌های بسیار مهمی برای توسعه تکنولوژی استفاده از منابع هماتیتی و کم‌عیار و همچنین افزایش بهره‌وری تولید و بهینه‌سازی مصرف انرژی با توسعه فناوری‌های روز دنیا در طول زنجیره فولاد برداشته‌ایم و به دنبال توسعه اقدامات خود در آینده نزدیک هستیم.
