چالش‌های متعدد در صنایع مفتول و سیم و کابل مسی
صنعت سیم و کابل در ایران از سابقه‌ای بالغ بر نیم قرن برخوردار است و بخش عمده نیاز کشور به انواع سیم و کابل توسط شرکت‌های داخلی تامین می‌شود. با این وجود، در حالی شاهد رشد و شکوفایی تولید در صنعت سیم و کابل طی سالیان اخیر بودهایم که متناسب با آن، معضلات و چالش‌های موجود در این صنعت، در هر دو حوزه داخلی و بینالمللی افزایش یافته و تولیدکنندگان را با خسارت‌های سنگینی مواجه کرده است.
از جمله این مشکلات که ریشه در مسائل اقتصادی، تکنولوژیکی و بینالمللی داشته و تاثیر قابل‌توجهی بر تولید، کیفیت، قیمت و صادرات این صنایع گذاشته‌اند، می‌توان به نوسانات قیمت مواد اولیه، کمبود تکنولوژی و تجهیزات مدرن، عدم دسترسی به تکنولوژی‌های جدید، مشکلات زیست‌محیطی و استانداردهای بینالمللی، مشکلات نقدینگی و تامین مالی، کمبود نیروی متخصص و مشکلات بازار داخلی اشاره کرد. با این وجود، تولیدکنندگان سیم و کابل در کشور تمام توان خود را در راستای رفع معضلات مذکور به کار گرفته و در مسیر توسعه و تولید محصولات جدید و استاندارد گام نهاده‌اند.
اگرچه رفع چالش‌های کنونی این صنعت نیازمند سرمایه‌گذاری در فناوری و تجهیزات مدرن، بهبود مدیریت مالی و اقتصادی، توسعه صادرات و ورود به بازارهای جدید، بهبود شرایط قانونی و حمایت‌های دولتی، آموزش و توسعه نیروی انسانی متخصص و پایداری و بهبود زنجیره تامین است و این مسئله، یک رویکرد چند‌جانبه شامل حمایت‌های دولتی، سرمایه‌گذاری در تکنولوژی، بهبود مدیریت و استراتژی‌های تجاری را می‌طلبد. پایگاه خبری فلزات‌آنلاین گفت‌وگویی با محمد باقری، رئیس هیئت مدیره شرکت صنایع مس کابل آریا تدارک دیده است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:
در حال حاضر وضعیت تولید مفتول مسی در داخل کشور را چگونه ارزیابی میکنید؟
میزان تولید مفتول مس در ایران بسته به سال و شرایط اقتصادی و صنعتی متغیر است اما بر اساس گزارش‌های مختلف، ایران به عنوان یکی از تولیدکنندگان بزرگ مس در منطقه، تولید قابل‌توجهی از مفتول مسی را در اختیار دارد. شرکت ملی صنایع مس ایران که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مس در کشور به شمار می‌آید، به همراه برخی شرکت‌های دیگر، سالانه هزاران تن مس را استخراج و فرآوری می‌کند که بخش زیادی از آن به تولید کاتد و مفتول مسی اختصاص دارد. ایران در جایگاه یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مس در سطح منطقه، با بهره‌گیری از معادن مس بزرگ مانند معدن سرچشمه و میدوک، سهم عمده‌ای در تولید مس خام و محصولات جانبی مانند مفتول مسی دارد؛ به نحوی که سالانه ده‌ها هزار تن مفتول مسی در کشور، تولید و بخشی از آن به بازارهای داخلی و خارجی عرضه می‌شود.
مشکلات موجود در صنایع مفتول و سیم و کابل مسی ایران چیست و فعالان این صنایع با چه چالش‌های عمده‌ای روبه‌رو هستند؟
صنایع مفتول مس و سیم و کابل در ایران با مشکلات متعددی روبه‌رو هستند که برخی از آن‌ها ریشه در مسائل اقتصادی، تکنولوژیکی و بینالمللی داشته و این مشکلات، تاثیر قابل‌توجهی بر تولید، کیفیت، قیمت و صادرات این صنایع گذاشته‌اند. برخی از مهم‌ترین چالش‌ها و مشکلات این صنایع شامل نوسانات قیمت مواد اولیه، کمبود تکنولوژی و تجهیزات مدرن، عدم دسترسی به تکنولوژی‌های جدید، مشکلات زیست‌محیطی و استانداردهای بینالمللی، مشکلات نقدینگی و تامین مالی، کمبود نیروی متخصص و مشکلات بازار داخلی است. در حال حاضر مس به عنوان ماده اولیه اصلی در تولید مفتول و سیم و کابل، به شدت تحت تاثیر نوسانات قیمت جهانی قرار دارد و هرگونه افزایش قیمت مس، می‌تواند هزینه‌های تولید را به طور چشمگیری افزایش دهد؛ در حالی که کاهش قیمت به نفع صنایع پایین‌دستی است اما عدم پیش‌بینی دقیق نوسانات، تولیدکنندگان را با مشکلات تولید و فروش مواجه می‌کند (وابستگی به قیمت جهانی مس). از طرفی، بسیاری از کارخانه‌های تولید سیم و کابل در ایران از تجهیزات قدیمی و فناوری‌های منسوخ استفاده می‌کنند که باعث کاهش بهره‌وری و افزایش مصرف انرژی می‌شود. این مشکل نه تنها هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد بلکه بر کیفیت نهایی محصولات نیز تاثیر منفی می‌گذارد (فرسودگی تجهیزات). متاسفانه تحریم‌های بینالمللی و محدودیت‌های تجاری، دسترسی ایران به تکنولوژی‌های پیشرفته و ماشین‌آلات مدرن در این صنعت را محدود کرده است و این موضوع باعث شده تولیدکنندگان داخلی نسبت به رقبا در سطح جهانی دچار ضعف تکنولوژیکی باشند.
لازم به ذکر است که فرایندهای استخراج و تولید مس می‌توانند اثرات زیست‌محیطی شدیدی به همراه داشته باشند. از این رو با افزایش فشارهای بینالمللی و قوانین سخت‌گیرانه زیست‌محیطی، تولیدکنندگان باید هزینه‌های بیشتری را برای رعایت استانداردها و کاهش آلاینده‌ها صرف کنند (چالش‌های محیط زیستی)؛ ضمن اینکه برخی از تولیدات داخلی مانند کاتدهای لیچینگی به دلیل ناتوانی در رعایت استانداردهای بینالمللی و کیفیت پایین محصولات، توان رقابت با محصولات خارجی و حتی محصولات شرکت ملی مس ایران را ندارند (پایین بودن استانداردهای کیفیت). امروزه به دلیل وضعیت اقتصادی ناپایدار و عدم اطمینان از آینده بازار، بسیاری از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از سرمایه‌گذاری در این صنعت اجتناب می‌کنند؛ همچنین مشکلات نقدینگی و نبود حمایت‌های مالی از سوی بانک‌ها و دولت نیز تولیدکنندگان را در تنگنا قرار داده است (کاهش سرمایه‌گذاری‌ها). از سوی دیگر، افزایش قیمت مواد اولیه و انرژی در کنار عدم دسترسی به منابع مالی ارزان، فشار زیادی بر تولیدکنندگان وارد می‌کند و بسیاری از آن‌ها با مشکلات نقدینگی روبه‌رو هستند (هزینه‌های بالای تولید). در حالی که توسعه صنایع سیم و کابل و مفتول مسی نیازمند نیروی کار متخصص و آموزش دیده است اما به دلیل کمبود آموزش‌های فنی مناسب و عدم دسترسی به دانش نوین، این صنایع با کمبود نیروی انسانی ماهر مواجه شده‌اند (نیاز به آموزش‌های فنی پیشرفته). در برخی مواقع نیز تولیدات داخلی به دلیل کاهش تقاضای داخلی و رکود در صنعت ساختمان و زیرساخت‌ها، بیش از حد مورد نیاز بازار بوده که منجر به افت قیمت‌ها و حاشیه کم سود و حتی زیان برای تولیدکنندگان می‌شود (تولید بیش از تقاضا در برخی موارد). ما معتقدیم که رفع این مشکلات نیازمند حمایت‌های دولتی، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و بهبود زیرساخت‌ها برای افزایش رقابت‌پذیری و بهبود وضعیت تولیدکنندگان سیم و کابل و مفتول مسی در ایران است.
راهکارهای پیشنهادی جنابعالی برای حل مشکلات موجود در صنایع مفتول و سیم و کابل مسی ایران چیست؟
برای حل مشکلات موجود در صنایع مفتول مس و سیم و کابل کشور، باید به یک رویکرد چند‌جانبه توجه کرد که شامل حمایت‌های دولتی، سرمایه‌گذاری در تکنولوژی، بهبود مدیریت و استراتژی‌های تجاری است. راهکارهای اساسی موجود در این راستا شامل سرمایه‌گذاری در فناوری و تجهیزات مدرن، بهبود مدیریت مالی و اقتصادی، توسعه صادرات و ورود به بازارهای جدید، بهبود شرایط قانونی و حمایت‌های دولتی، آموزش و توسعه نیروی انسانی متخصص و پایداری و بهبود زنجیره تامین می‌شود.
استفاده از تجهیزات و فناوری‌های پیشرفته به تولیدکنندگان کمک می‌کند که بهره‌وری خود را افزایش و مصرف انرژی را کاهش دهند؛ این نوسازی می‌تواند از طریق سرمایه‌گذاری داخلی یا جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی صورت گیرد (نوسازی تجهیزات و ماشین‌آلات). از طرفی، ایجاد همکاری‌های بینالمللی با شرکت‌های خارجی می‌تواند به انتقال تکنولوژی‌های پیشرفته به ایران کمک کند؛ اگرچه تحریم‌ها یک مانع بزرگ است اما همکاری با کشورهایی که روابط دوستانه‌تری با ایران دارند، می‌تواند در این مسیر موثر باشد (انتقال تکنولوژی). در شرایط کنونی، دولت می‌تواند با ارائه تسهیلات مالی و وام‌های کم‌بهره به تولیدکنندگان، به آن‌ها کمک کند تا سرمایه لازم برای نوسازی تجهیزات و تامین مواد اولیه را به دست آورند؛ همچنین، حمایت‌های مالی می‌تواند نقدینگی شرکت‌ها را تقویت کند (حمایت از تولیدکنندگان داخلی).
در حال حاضر به دلیل نوسانات نرخ ارز و قیمت مس در بازار جهانی، نیاز به سیاست‌های حمایتی از سوی دولت برای تنظیم قیمت مس داخلی احساس می‌شود. در واقع این سیاست‌ها می‌تواند شامل مشوقات صادراتی یا حمایت از تولیدکنندگان در خرید مواد اولیه باشد (تنظیم قیمت‌گذاری عادلانه). به علاوه، افزایش صادرات می‌تواند راه‌حلی برای حل مشکلات نقدینگی و کمبود تقاضای داخلی باشد. با بهره‌گیری از مزیت‌های نسبی مانند نیروی کار ارزان و منابع غنی مس، ایران می‌تواند با هدف‌گذاری بر بازارهای منطقه‌ای و بینالمللی، سهم بیشتری از بازار جهانی مفتول و سیم و کابل مسی به دست آورد (توسعه بازارهای صادراتی).
باید در نظر داشت برای رقابت در بازارهای جهانی، ارتقای استانداردهای کیفی محصولات و مطابقت با استانداردهای بینالمللی امری ضروری است. این موضوع می‌تواند با تمرکز بر کیفیت مواد اولیه، فناوری‌های تولید و همچنین تست و ارزیابی محصولات حاصل شود (ارتقای کیفیت محصولات). در این بین کاهش زمان و بروکراسی‌های مربوط به صدور مجوزهای تولید، واردات و صادرات می‌تواند به افزایش کارایی در بخش تولید کمک کند و از این رو دولت باید فضای کسب‌و‌کار را برای تولیدکنندگان این صنعت ساده‌تر و رقابتی‌تر سازد (تسریع در صدور مجوزهای صنعتی). اصلاح تعرفه‌های گمرکی برای واردات تجهیزات و ماشین‌آلات پیشرفته به منظور کاهش هزینه‌های واردات و همچنین ارائه تخفیف‌های مالیاتی به تولیدکنندگان می‌تواند به توسعه صنعت کمک کند (اصلاح قوانین و تعرفه‌ها).
لازم به ذکر است که ارائه مشوق‌ها و تسهیلات به صنایع پایین‌دستی مانند تولیدکنندگان سیم و کابل که از مفتول مسی به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنند، می‌تواند تقاضا برای مفتول مسی را افزایش دهد و تولیدکنندگان بالادستی را تقویت کند (حمایت از صنایع پایین‌دستی). افزایش سطح دانش و مهارت‌های نیروی کار از طریق آموزش‌های فنی و تخصصی در زمینه‌های مختلف صنعت مفتول مس و سیم و کابل می‌تواند به بهبود کیفیت محصولات و افزایش بهره‌وری کمک کند (برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی)؛ ضمن اینکه تقویت همکاری بین دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و صنایع می‌تواند منجر به توسعه تحقیقات نوآورانه و بهبود فرایندهای تولید و کاهش هزینه‌ها شود (همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی). در دنیای امروز با توجه به توسعه فرایندهای بازیافت مس مانند شرکت‌های مفتول‌سازی به روش آپکست «UPCAST»، می‌توان از این فلز به طور کارآمدتر استفاده کرد و هزینه‌های تولید را کاهش داد. این رویکرد همچنین باعث کاهش وابستگی به استخراج مس جدید و حفظ منابع طبیعی می‌شود.
در این بین، تقویت همکاری میان تولیدکنندگان مس، تامین‌کنندگان مواد اولیه و صنایع پایین‌دستی به ایجاد یک زنجیره تامین پایدار کمک می‌کند و این همکاری‌ها می‌تواند موجب کاهش نوسانات قیمت و افزایش بهره‌وری شود (توسعه زنجیره تامین داخلی). باید توجه داشت بهبود مدیریت مواد اولیه و موجودی از طریق استفاده از سیستم‌های مدرن و هوشمند نیز می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی در تولید یاری رساند (مدیریت موجودی و مواد اولیه). در یک نگاه کلی، اجرای این راهکارها می‌تواند باعث بهبود شرایط صنایع مفتول مس و سیم و کابل کشور شود و به رقابت‌پذیری بیشتر در سطح منطقه‌ای و جهانی کمک کند.
با توجه به اینکه بازار داخلی مملو از انواع سیم و کابل است، چه عوامل و فاکتورهایی می‌توانند به وجه تمایز سیم و کابل مسی استاندارد تبدیل شوند؟
در بازاری که از انواع سیم و کابل اشباع شده، تمایز سیم و کابل مسی از سایر محصولات نیازمند تمرکز بر کیفیت، کارایی و ارزش‌های افزوده‌ای است که بتوانند تولیدکنندگان را از رقبا متمایز کنند. سیم و کابل‌های مسی که مطابق با استانداردهای بینالمللی مانند (IEC) یا (BSI) تولید شوند، به عنوان محصولاتی با کیفیت بالا شناخته می‌شوند. تطابق با این استانداردها تضمین می‌کند که محصول از نظر عملکرد، ایمنی، و دوام، بهترین کیفیت را ارائه می‌دهد (رعایت استانداردهای بینالمللی). استفاده از مس با خلوص بالا و بدون ناخالصی‌های اضافه، می‌تواند رسانایی بهتری را فراهم کند که به طور مستقیم بر کارایی و طول عمر کابل تاثیرگذار است. مصرف‌کنندگان و خریداران حرفه‌ای به دنبال کابل‌هایی هستند که کارایی الکتریکی بهینه و اتلاف انرژی کمتری داشته باشند (کیفیت مواد اولیه). تولید کابل‌هایی با مقاومت بالا در برابر شرایط سخت مکانیکی و حرارتی «مانند کابل‌های مقاوم در برابر دماهای بالا یا تحت فشارهای مکانیکی سنگین» می‌تواند وجه تمایزی مهم برای کاربردهای صنعتی یا زیرساختی باشد (مقاومت مکانیکی و حرارتی).
تولید کابل‌هایی با عایق‌های خاص که در برابر حرارت، آتش، آب و مواد شیمیایی مقاوم هستند، به ویژه برای پروژه‌های صنعتی یا ساختمانی با نیازهای خاص، می‌تواند یک وجه تمایز کلیدی باشد (استفاده از عایق‌های پیشرفته). سیم و کابل‌های مسی با گارانتی‌های بلند مدت و مطمئن، اعتماد مشتریان را جلب می‌کنند. این امر به مشتریان اطمینان می‌دهد که محصول از کیفیت بالایی برخوردار است و در صورت بروز هرگونه مشکل، خدمات مناسبی ارائه خواهد شد (ارائه گارانتی بلند مدت). ارائه خدمات پشتیبانی فنی و مشاوره به مشتریان برای انتخاب بهترین نوع کابل و سیم متناسب با نیازهای پروژه‌های خاص نیز می‌تواند یک مزیت رقابتی مهم باشد (پشتیبانی فنی و مشاوره). توانایی تولید کابل‌ها و سیم‌های مسی در انواع مختلف و متناسب با نیازهای خاص پروژه‌های ساختمانی، صنعتی، مخابراتی و زیرساختی می‌تواند تقاضای بازار را به خوبی پاسخ دهد. همچنین ارائه محصولات مطابق با نیازهای خاص بازارهای صادراتی با رعایت استانداردهای بینالمللی می‌تواند مزیتی برای توسعه صادرات باشد (سفارشی‌سازی و تنوع در محصولات).
قیمت‌گذاری رقابتی بدون کاهش کیفیت، یکی از کلیدی‌ترین عوامل موفقیت است. ارائه سیم و کابل‌های مسی با کیفیت بالا و قیمت مناسب می‌تواند تولیدکنندگان را از سایر رقبا متمایز کند. همچنین، ارائه محصولات در دسته‌های قیمتی مختلف برای برآوردن نیازهای متنوع مشتریان، اهمیت دارد (قیمت‌گذاری رقابتی با حفظ کیفیت). ایجاد یک برند معتبر و قابل اعتماد که با کیفیت، دوام و خدمات پس از فروش قوی شناخته شود، می‌تواند باعث ایجاد تفاوت در بازاری شود که ممکن است محصولات مشابه بسیاری در آن وجود داشته باشد (برندینگ و اعتمادسازی). استفاده از تبلیغات هدفمند و بازاریابی موثر که مزایای سیم و کابل‌های مسی را به درستی به مشتریان منتقل کند، می‌تواند به تمایز محصولات کمک کند (تبلیغات هدفمند و بازاریابی موثر).
بسته‌بندی مقاوم که از محصول در برابر آسیب‌های حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی محافظت کند، یک عامل مهم در تمایز محصولات است؛ همچنین، بسته‌بندی‌هایی که اطلاعات فنی دقیق و مورد نیاز مشتریان را به طور شفاف ارائه دهند، در تصمیم‌گیری سریع‌تر و بهتر مشتریان موثر خواهد بود (خلاقیت در بسته‌بندی مقاوم و باکیفیت). استفاده از سیستم‌های کنترل کیفیت جامع (TQM) و تست‌های دقیق در هر مرحله از تولید می‌تواند به بهبود کیفیت و کاهش خرابی‌ها یاری رساند و تولید کابل‌هایی با حداقل نقص و خرابی، به اعتمادسازی و رضایت بیشتر مشتریان کمک خواهد کرد (بهبود فرایندهای تولید و کنترل کیفیت). بنابراین می‌توان گفت که با تمرکز بر این عوامل و فاکتورها، تولیدکنندگان سیم و کابل مسی می‌توانند خود را از رقبا متمایز و جایگاه خود را در بازار تقویت کنند.
