چشم‌انداز نویدبخش
چالش‌های صنعت فولاد در دو بُعد داخلی و بازار جهانی قابل بررسی است و تعریف چشم‌انداز صنعت فولاد در سال ۱۴۰۳ تنها از رهگذر تبیین این ابعاد قابل ترسیم است. به علت تنوع سبد محصولات فولادی کشور، سیاست‌گذاری‌ها، اتفاقات تعیین‌کننده و برنامه‌ریزی‌ها در بخش‌های مختلفِ سبد محصولات از جمله تعیین قیمت میلگرد، تیرآهن، ورق و سایر محصولات نهایی فولادی به شکل‌های گوناگون می‌تواند موثر باشد.
به عنوان نمونه، افزایش نرخ دلار می‌تواند بر رکود قیمت داخلی و کاهش تقاضا موثر باشد و از سویی در یک شرایط باثبات موجب رقابتی شدن قیمت محصولات ایرانی و افزایش فروش در بازار جهانی شود. سال ۱۴۰۳ در صورتی که قوانینی مثل عوارض صادراتی گریبان‌گیر تولیدکنندگان نشود، می‌تواند برای صنعت فولاد ایران در حوزه صادرات سال خوبی باشد. در مورد عوامل داخلی موثر بر چشم‌انداز صنعت فولاد هم موضوع ابعاد مختلفی دارد؛ و تصمیمات اقتصادی داخلی، در حالی که آمارها حاکی از ظرفیت حدود ۳۰ میلیون‌تنی تولید فولاد کشور است، بر آن موثر است. به عنوان نمونه موضوع نرخ ارز که در سال ۱۴۰۲ تا حدود زیادی کنترل شده بود و از پاییز روند صعودی خود را شروع کرد، بر قیمت تمام‌شده محصولات فولادی اثرگذار است، هرچند برای چشم‌انداز صنعت فولاد در سال ۱۴۰۳ ، نرخ ارز مبادله‌ای مهم‌تر ارزیابی می‌شود.
وضعیت رونق تقاضا یا رکود بازار هم از مولفه‌های تعیین‌کننده کفه‌های عرضه و تقاضا و حاشیه سود فولادسازان است. اگر وعده پروژه‌های ملی ساخت‌و‌ساز مسکن محقق شود، امیدها برای بهبود وضعیت بالا می‌رود. بودجه عمرانی دولت و اجرای پروژه‌های ملی و استانی هم در صورتی که روند افزایشی نداشته باشد، خبر خوبی برای چشم‌انداز صنعت فولاد نخواهد بود.
سیاست‌گذاری و برنامه صنعت فولاد کشور تابع اهداف بلندمدتی است که به عنوان چشم‌انداز آن در نظر گرفته شده است. وجود ذخایر قابل توجه منابع سنگ آهن و مزیت‌هایی نظیر نیروی انسانی متخصص و منابع انرژی باعث شده چشم‌انداز تولید سالانه فولاد ایران روی تناژ ۵۵ میلیون تن هدف‌گذاری شود. اما در سال‌های اخیر تولیدکنندگان فولاد با چالش‌هایی نظیر نامتوازن بودن زنجیره تولید، تامین مواد اولیه و انرژی مواجه بوده‌اند. با این همه شرکت «مجتمع فولاد خراسان» با مدیریت «طهمورث جوان‌بخت» سال کم‌نظیری را پشت سر گذاشت و کسب رتبه اول رشد تولید و رشد فروش در میان فولادسازان کشور، نام آن را بر سر زبان‌ها انداخت. این گفتوگو فرصتی را فراهم می‌کند تا دلیل این کامیابی‌ها و احتمال تداوم آن را از زبان سکاندار بزرگ‌ترین فولادساز شرق کشور جویا شویم.
بررسی آمار تولید و فروش فولاد خراسان در سال مالی اخیر نشان از عملکرد خوب این شرکت در بحث فروش و درآمدزایی دارد. رشد ۷۴درصدی این متغیر را ناشی از چه عاملی می‌دانید؟
فروش فولاد خراسان در سال گذشته هم در بازار داخلی و هم در حوزه صادرات رشد چشم‌گیری داشت. افزایش تولید در کنار برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری هدفمند در حوزه فروش، رصد بازار (اعم از داخلی و صادراتی)، فروش و عرضه به‌موقع، تنوع سبد محصول، کیفیت تولید و برند و اعتبار شرکت همه و همه از عواملی است که دست‌به‌دست هم داده تا فولاد خراسان رتبه اول رشد تولید و فروش را در بین فولادسازان داخلی به خود اختصاص دهد.
عملکرد پیش‌روی صنعت فولاد به‌خصوص شرکت فولاد خراسان را در سال جاری چطور ارزیابی می‌کنید؟ به نظر شما مهم‌ترین چالش صنعت فولاد در سال جاری چیست و چه موانعی باید از سوی سیاست‌گذار مرتفع شود؟
سیاست‌گذاری و برنامه صنعت فولاد کشور تابع اهداف بلندمدتی است که به عنوان چشم‌انداز آن در نظر گرفته شده است. وجود ذخایر قابل توجه منابع سنگ آهن و مزیت‌هایی نظیر نیروی انسانی متخصص و منابع انرژی باعث شده که چشم‌انداز تولید سالانه فولاد ایران روی تناژ ۵۵ میلیون تن هدف‌گذاری شود. اما در سال‌های اخیر تولیدکنندگان فولاد با چالش‌هایی نظیر نامتوازن بودن زنجیره تولید، تامین مواد اولیه و انرژی مواجه بوده‌اند. چالش‌های صنعت فولاد در دو بُعد داخلی و بازار جهانی قابل بررسی است و تعریف چشم‌انداز صنعت فولاد در سال ۱۴۰۳ تنها از رهگذر تبیین این ابعاد قابل ترسیم است. به علت تنوع سبد محصولات فولادی کشور، سیاست‌گذاری‌ها، اتفاقات تعیین‌کننده و برنامه‌ریزی‌ها در بخش‌های مختلفِ سبد محصولات از جمله تعیین قیمت میلگرد، تیرآهن، ورق و سایر محصولات نهایی فولادی به شکل‌های گوناگون می‌تواند موثر باشد. به عنوان نمونه، افزایش نرخ دلار می‌تواند بر رکود قیمت داخلی و کاهش تقاضا موثر باشد و از سویی در یک شرایط باثبات موجب رقابتی شدن قیمت محصولات ایرانی و افزایش فروش در بازار جهانی شود. سال ۱۴۰۳ در صورتی که قوانینی مثل عوارض صادراتی گریبان‌گیر تولیدکنندگان نشود، می‌تواند برای صنعت فولاد ایران در حوزه صادرات سال خوبی باشد.
در مورد عوامل داخلی موثر بر چشم‌انداز صنعت فولاد هم موضوع ابعاد مختلفی دارد؛ و تصمیمات اقتصادی داخلی، در حالی که آمارها حاکی از ظرفیت حدود ۳۰ میلیون‌تنی تولید فولاد کشور است، بر آن موثر است. به عنوان نمونه موضوع نرخ ارز که در سال ۱۴۰۲ تا حدود زیادی کنترل شده بود و از پاییز روند صعودی خود را شروع کرد، بر قیمت تمام‌شده محصولات فولادی اثرگذار است، هرچند برای چشم‌انداز صنعت فولاد در سال ۱۴۰۳ ، نرخ ارز مبادله‌ای مهم‌تر ارزیابی می‌شود. وضعیت رونق تقاضا یا رکود بازار هم از مولفه‌های تعیین‌کننده کفه‌های عرضه و تقاضا و حاشیه سود فولادسازان است. اگر وعده پروژه‌های ملی ساخت‌و‌ساز مسکن محقق شود، امیدها برای بهبود وضعیت بالا می‌رود. بودجه عمرانی دولت و اجرای پروژه‌های ملی و استانی هم در صورتی که روند افزایشی نداشته باشد، خبر خوبی برای چشم‌انداز صنعت فولاد نخواهد بود.
فولاد خراسان به تازگی در راستای تامین پایدار منابع آبی مورد نیاز و همچنین توجه به مسائل زیست‌محیطی در محیط فعالیت خود از سرمایه‌گذاری عظیم در احداث ۵۰ درصد از سیستم فاضلاب شهر نیشابور و همچنین تصفیه‌خانه آن خبر داد. به نظر شما فواید این طرح برای نیشابور و فولاد خراسان چیست؟
برخلاف تصور اولیه، از آنجا که بخش کشاورزی مصرف‌کننده بیش از ۹۰ درصد آب مصرفی سالانه در منطقه دشت نیشابور است، توسعه صنایع اشتغال‌زا نظیر فولاد، در چنین دشتی می‌تواند گامی هوشمندانه برای حفظ این حوزه تمدنی باشد. چرا که باید به این نکته بسیار بااهمیت توجه شود که با رشد فناوری امروزه بخش اندکی از حجم آب مورد نیاز فولادسازی، در فرآیند تولید به صورت «یک‌بار‌مصرف» استفاده شده و بیشتر آن به چرخه تولید بازگردانده می‌شود. در مورد مسئله تامین آب چند نکته اساسی وجود دارد که مستلزم شفاف‌سازی بیشتر است، از جمله، توجه دادن به چند نکته، ضروری است:
- اول اینکه شرکت «مجتمع فولاد خراسان» به عنوان قطب صنعت شرق کشور، با ایجاد پنج هزار نفر اشتغال مستقیم و حدود ۲۰ هزار شغل غیرمستقیم در حال حاضر تنها نزدیک به یک درصد آب مصرفی سالانه شهرستان نیشابور را به خود اختصاص داده است.
- دومین نکته حائز اهمیت این است که در سال‌های گذشته با صدها میلیارد تومان سرمایه‌گذاری که ارزش آن امروز شاید به بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان بالغ شود، شرکت فولاد خراسان برای کاهش برداشت از ذخایر زیرزمینی، در احداث سد مخزنی «بار» مشارکت داشته که در سال‌های پربارش، از محل حق‌آبه شرکت از مخزن این سد، می‌تواند آب مورد نیاز خود را تامین کند.
- اما سومین نکته و در واقع مهم‌ترین موضوع در این مورد این است که با در نظر گرفتن احتمال خشکسالی‌ها و نیز «مسئولیت اجتماعی» شرکت در زمینه کمک به حفظ منابع زیستی دشت نیشابور بزرگ و پایداری توسعه، بدون الزام قانونی، درصدد ایجاد منابع تامین آب از محل آب‌های نامتعارف، از جمله بازچرخانی پساب است و طرح «تکمیل شبکه جمع‌آوری فاضلاب شهری و احداث تصفیه‌خانه» نیشابور با لحاظ کردن این مسئولیت اجتماعی در قبال آیندگان برنامه‌ریزی شده است.
با اجرای این طرح بزرگ، که اَبَرپروژه فولاد خراسان در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی است، در واقع نه‌تنها روزانه ۴۰ هزار مترمکعب فاضلاب، به آب قابل استفاده در صنعت و کشاورزی تبدیل می‌شود، بلکه سالانه نزدیک به ۱۵ میلیون مترمکعب آب به چرخه مصرف بازمی‌گردد و این موضوع می‌تواند مسئله تامین آب مورد نیاز صنعت را بدون دست بردن در منابع سرزمینی، امکان‌پذیر کند. با در نظر داشتن همین نکات، فولاد خراسان در سال ۱۴۰۰ برای احداث و بهره‌برداری فاضلاب شهری نیشابور اقدام به انعقاد قرارداد مشارکت با شرکت آب و فاضلاب استان خراسان رضوی به عنوان سرمایه‌پذیر کرده است.
به موجب این قرارداد بیع متقابل، شرکت مجتمع فولاد خراسان پروژه‌های زیر را در یک بازه زمانی چهارساله به سرانجام رسانده و در مقابل، پساب را جایگزین آب مصرفی خود خواهد کرد.
۱- احداث ۲۸۰ کیلومتر شبکه فاضلاب شهری به ارزش ۱۲۰۰ میلیارد تومان
۲- احداث تصفیه‌خانه فاضلاب شهری به ظرفیت تصفیه سالانه ۱۴ میلیون مترمکعب به ارزش ۱۵۰۰ میلیارد تومان
۳- احداث ایستگاه پمپاژ و خط انتقال پساب تصفیه‌شده به طول ۴۰ کیلومتر به محل مجتمع فولاد خراسان به ارزش ۸۰۰ میلیارد تومان
۴- بهره‌برداری از تاسیسات احداث‌شده به مدت ۲۵ سال.
از ثمرات این مشارکت سودمند برای طرفین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: تکمیل چرخه بازیافت فاضلاب به عنوان یکی از نشانه‌های پیشرفت زیرساخت‌های شهری / جلوگیری از ورود فاضلاب آلوده به محیط زیست / توسعه پایدار صنعت فولاد در منطقه / ایجاد هزار نفر اشتغال مستقیم و پنج هزار نفر غیرمستقیم / توسعه سایر صنایع با بهره‌گیری از پساب حاصله که مازاد بر نیاز تولید فولاد است.
این بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری عام‌المنفعه تاریخ نیشابور بزرگ، شامل سه بخش است که:
- هم‌اکنون پروژه تکمیل «شبکه فاضلاب شهری» به عنوان اولین بخش آن، شامل ۱۳ قطعه همزمان از سوی پیمانکاران مجرب در حال احداث است.
- پروژه احداث «تصفیه‌خانه» نیز با راهنمایی‌های ارزشمند سرمایه‌پذیر و نیز استخدام مشاوران خبره، مطالعات مهندسی طرح تکمیل و پس از انجام مراحل ارزیابی و شناسایی پیمانکاران و برگزاری مناقصه، پیمانکار طرح انتخاب شده که در برنامه‌ای ۳۰ماهه اقدام به ساخت و راه‌اندازی تصفیه‌خانه خواهد کرد.
- پروژه خط لوله انتقال پساب که از اهمیت ویژه‌ای به جهت طول و معارضان مسیر برخوردار است در مرحله تکمیل مطالعات و نیازمند همکاری ارگان‌های ذی‌ربط است و پس از نهایی‌سازی مسیر با خرید و اجرای خط انتقال به قطر ۷۰۰ میلی‌متر، تکمیل می‌شود.
به نظر می‌رسد مسئولیت‌پذیری مدیران و حسن نیت و احساس مسئولیت هیات‌مدیره و سهامداران عمده شرکت مجتمع فولاد خراسان، می‌رود که با همراهی مردم و مسئولان منطقه به‌ویژه متولیان مجرب و دلسوز حوزه آب و فاضلاب و کارکنان فولاد خراسان، مسیری سبز را طی کند و شاهد شکل‌گیری تجربه‌ای مشترک بر اساس مفاهمه‌ای صحیح در تدوین کتابی پرافتخار باشیم که برای نسل‌های آینده به یادگار خواهد ماند.
در سال گذشته فولاد خراسان موفق شد بیشترین رشد تولید را در بین شرکت‌های فولادی کشور به ثبت برساند. این موفقیت را چگونه ارزیابی می‌کنید و به نظر شما تا چه حد در سال جاری می‌توانیم شاهد تکرار این رکوردها باشیم؟
در مقوله رشد تولید که شاهد چندین رکوردشکنی در سال گذشته بوده و نهایتاً موفق به ثبت بالاترین رشد تولید در بین فولادسازان شده‌ایم، عزم و انگیزه نیروی انسانی، تامین به‌موقع ملزومات و نهاده‌های تولید، تامین موثر و بهنگام مواد اولیه و آماده‌به‌کاری بالای تجهیزات، کاهش قطع حامل‌های انرژی و... از عوامل افزایش تولید بوده است و امیدواریم با تداوم این عوامل سال جاری نیز شاهد وضعیت مطلوبی در این عرصه باشیم.
بررسی گزارش‌های ماهانه شرکت در سال مالی ۱۴۰۲ حکایت از رشد ۱۵۰درصدی فروش صادراتی فولاد خراسان در مقایسه با سال قبل از آن دارد. آیا برنامه خاصی برای افزایش فروش صادراتی در سال جاری دارید؟
تحقق اهداف صادراتی و رشد چشم‌گیر آن در سال ۱۴۰۲ ناشی از تولید رقابتی و باکیفیت، حفظ مشتریان قدیمی و مطالعه بازار و ایجاد بازارهای جدید بوده است. چنانچه مقررات تسهیل‌کننده صادرات و رفع موانع صادراتی بیش از پیش مورد اهتمام کارگزاران دولت باشد، رشد صادرات و افزایش میزان آن حتی نسبت به سال گذشته در سال ۱۴۰۳ دور از دسترس نخواهد بود. پاسخ من به بخش آخر سوال شما مثبت است؛ در برنامه فولاد خراسان نیز در این زمینه، هدف‌گذاری افزایش نسبی صادرات شمش و مقاطع فولادی را مدنظر قرار داده‌ایم.
در بازار جهانی هم اعلام خبر کاهش نرخ بهره در ابتدای سال ۲۰۲۴ میلادی، می‌تواند به کاهش رکود و تورم و بهبود وضعیت اقتصاد جهانی کمک کند. به همین دلیل، فعالان صنعت فولاد در سطح جهان امیدوارند امسال با رونق صنعت و بازار فولاد همراه باشد. این خوش‌بینی، می‌تواند تاثیر مثبت خود را بر اقتصاد ایران و چشم‌انداز صنعت فولاد هم بگذارد و وضعیت کشور را در بازارهای صادراتی بهبود دهد. تداوم تقاضای چین برای فولاد نیز نشانه مثبتی برای بازار جهانی و البته صنعت فولاد ایران است؛ شاخص‌های اقتصادی چین هم حاوی خبرهایی هستند که برای چشم‌انداز صنعت فولاد ایران در سال ۱۴۰۳ مثبت است.
