ارزش‌آفرینی از دل خاک و آتش
یک تولیدکننده صنایع دستی مسی گفت: ایران هم از نظر ذخایر معدنی و هم از نظر تلفیق هنر و صنعت، یکی از کشورهای غنی و دارای صاحب سبک است. به طوری که صنایع دستی داخلی یکی از محصولات شناخته شده در بازار محسوب می‌شود که نشان از ذوق و هنر ایرانی و تلاش و پشتکار صنعتگران برای استخراج و تولید فلزات و تبدیل آن به محصولی کاربردی دارد. با این وجود، شرایط بازار مصرف صنایع دستی مسی چندان مناسب نیست و به دلیل افزایش قیمت فلز سرخ، شاهد افت تقاضای مشتریان هستیم. در نتیجه برای خروج از این وضعیت باید قیمت‌ها کنترل شده و همگام با توسعه صادرات صنایع دستی، صنعت گردشگری نیز رونق یابد.
براتعلی محمدی مغانی با بیان اینکه شرایط بازار مصرف صنایع دستی مسی در پنج ماهه نخست سال جاری نامناسب است، عنوان کرد: متاسفانه باید گفت بازار این محصولات رو به افول بوده و مواردی از قبیل نوسان قیمت‌ها در بازارهای داخلی و خارجی، تغییرات نرخ ارز، کشش پایین بازار برای خرید تولیدات، هزینه‌های بالای تولید، محدودیت مصرف انرژی و… دست به دست یکدیگر داده‌اند و تولیدکننده در وضعیت خوبی قرار ندارد.
وی با اشاره به سال‌هایی که میزان فروش و تقاضای مشتریان برای صنایع دستی مسی مناسب بود، ابراز کرد: برخلاف سایر صنایع که در دوران همه‌گیری ویروس کرونا با رکود و افت تقاضای مشتریان مواجه شدند، میزان فروش صنایع دستی مس در این زمان و طی سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ مناسب بود که علت این امر را می‌توان به قیمت مناسب فلز مس و توان بالای خریداران نسبت داد. به طوری که در گذشته شاهد بودیم صنایع دستی مسی به دلیل دوام و ماندگاری و ارزش افزوده‌ای که در گذر زمان شامل آن‌ها می‌شد (مس یکی از فلزات ارزشمند به شمار می‌آید)، یکی از گزینه‌های مناسب برای هدید دادن و سرمایه‌گذاری بودند. در حالی که در سال ۱۴۰۳ اوضاع کاملا تغییر کرد و رکود شدیدی بر بازار حاکم شد زیرا با رشد چشمگیر قیمت‌ها، کاهش قدرت خرید مشتریان و افزایش هزینه‌های زندگی، تمرکز مصرف‌کنندگان به تامین مایحتاج اولیه و رفع نیازهای ضروری معطوف شده است. البته باید توجه داشت که شرایط فعلی تنها مختص به صنایع پایین‌‌دستی مس نیست و سایر صنایع فلزی کشور نیز با چالش رکود بازار و افت تقاضای مشتریان مواجه هستند و خریداران به دلیل شرایط نامعلوم آینده و مسیر حرکت بازار دست نگه داشته‌اند.
تقاضا تعیین‌کننده میزان تولید است
این فعال صنعت مس در رابطه با قیمت فلز سرخ در بازار، تصریح کرد: آخرین بار حدود ۱۰ تا ۱۵ روز پیش که این مجموعه مواد اولیه (شمش مس) مورد نیاز خود را خریداری کرد، بهای مس حدود ۵۱۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم بود که نسبت به سالهای گذشته با رشد قابل‌توجهی همراه شده است. لازم به ذکر است که علی‌رغم افت بهای این فلز در بورس فلزات لندن و فتح مجدد کانال هشت هزار دلاری در تاریخ اول آگوست ۲۰۲۴، قیمت‌های داخلی عمدتا از نوسان نرخ ارز تاثیر می‌پذیرند؛ به طوری که در اوایل تیر ماه سال جاری قیمت دلار به ۵۶ تا ۵۷ دلار رسید اما اکنون بهای آن به ۶۱ هزار تومان رسیده است و قیمت مس همگام با این روند رشد پیدا کرد.
این تولیدکننده صنایع دستی مسی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه در حال حاضر میزان سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته و تعداد واحدهای تولیدکننده صنایع دستی به چه میزان است، یادآور شد: این مجموعه در استان زنجان واقع شده است و می‌توان گفت که این استان یکی از مراکز اصلی تولید محصولات مسی و صنایع دستی است. البته پاسخ این سوال بسته به شرایط بازار مصرف دارد زیرا در صورت رونق آن و افزایش تقاضای مشتریان، حتی ممکن است این میزان از تولیدکنندگانی که اکنون فعال هستند توانایی رفع نیاز مصرف‌کنندگان را نداشته باشند اما در شرایط رکود و افت شدید درخواست‌ها، می‌توان گفت که تعداد تولیدکنندگان بالاست.
محمدی مغانی با اشاره به دلایل احداث و راه‌اندازی گسترده کارگاه‌های تولید صنایع دستی مسی در استان زنجان، بیان کرد: با توجه به کشش بازار و تقاضا برای تولید محصولات مسی و انگیزه بالای افراد برای راه‌اندازی واحدهای تولیدی و اشتغال‌زایی، استان زنجان به یکی از مراکز تولید محصولات مسی تبدیل شد. به طوری که میزان اشتغال‌زایی این صنعت حتی در شرایط رکود بازار به حدود پنج هزار نفر رسید و این موضوع نشان از پتانسیل بالای صنایع دستی مسی برای ایجاد فرصت‌های شغلی دارد.
وی در ادامه در خصوص حاشیه سود تولید و فروش صنایع دستی مسی نسبت به میزان سرمایه‌گذاری و هزینه‌های صرف شده، اذعان کرد: همان‌‌طور که پیش‌تر به آن اشاره شد، در حال حاضر بازار مصرف دچار رکود شدیدی است که همین مسئله سبب شده تا حاشیه سود تولیدکنندگان محدود و بازار بسیار رقابتی شود. همچنین باید گفت که اکنون تولیدکنندگان امکان پرداخت هزینه‌های بیشتر را ندارند و تنها در صورت خرابی و تعویض قطعات نسبت به انجام این کار اقدام می‌کنند. در حالی که در گذشته این مجموعه برای بیش از ۱۵ نفر به صورت مستقیم و ۲۰ تا ۳۰ نفر به صورت غیرمستقیم زمینه اشتغال را فراهم کرده بود و اکنون به ناچار برخی از نیرو‌های خود را تعدیل کرده‌ایم. لازم به ذکر است که بهای خرید یک تن فلز مس حدود ۵۰۰ میلیون تومان است اما تا این فلز به محصول نهایی تبدیل شده و سرمایه ما از طریق فروش آن‌ها به مجموعه بازگردد، حداقل سه ماه زمان می‌برد زیرا فروش تولیدات به صورت اعتباری صورت می‌گیرد؛ در نتیجه وجود این مشکلات باعث می‌شود تا تولیدکننده از جوانب مختلف تحت فشار قرار بگیرد. به طوری که برخی از تولیدکنندگان تحت تاثیر رکود شدید بازار ناچارند یا نیروی‌های خود را کاهش داده و یا تجهیزات و دستگاه‌های کارگاه خود را به فروش برسانند.
این فعال صنعت مس در رابطه با صادرات صنایع دستی مسی، اظهار داشت: به تازگی اقداماتی در این زمینه انجام شده است تا روند صادرات صنایع دستی به سایر کشورها شکل بگیرد. البته تولیدکنندگان خارجی همانند صنعتگران کشور ترکیه به ماشین‌آلات و دستگاه‌های به‌روز دسترسی دارند و ممکن است از نظر قیمت قدرت رقابت‌پذیری کمتری داشته باشیم؛ با این وجود نباید از تجربه و مهارت بالای استادکاران و طراحان ایرانی و کیفیت مناسب تولیدات داخلی نسبت به نمونه مشابه خارجی غافل شد.این تولیدکننده صنایع دستی مسی درخواست‌های خود از نهادهای بالادستی و مسئولان کشور را اعلام کرد و افزود: برای اینکه شاهد روند نزولی قیمت تمام شده محصولات و به تبعیت از آن افزایش قدرت رقابت‌پذیری در بازارهای صادراتی باشیم، امیدواریم که نوسانات نرخ ارز کنترل و کاهش باید. علاوه‌براین، با توجه به اشتغال‌زایی بالای این صنعت به خصوص در استان زنجان، مسئولان کشور نیز باید از طرق مختلف از تولیدکنندگان حمایت‌های لازم را به عمل آورند؛ به عنوان مثال، کاتد مس با قیمت پایه مناسبی در بورس کالای ایران عرض شود تا قیمت‌های تعیین شده در بازار آزاد نیز از این جریان پیروی کند و مواد اولیه با نرخ‌های بسیار بالایی در اختیار تولیدکننده قرار نگیرد. همچنین این حمایت شامل مسائلی نظیر مالیات و ارزش افزود نیز شود زیرا با احتساب مالیات بر ارزش افروده، بهای تمام شده محصول رشد یافته و در بازار رقابتی امروز امکان فروش با قیمت بالا و جذب مشتریان وجود ندارد.
راه‌حل‌های بهبود شرایط بازار
محمدی مغانی در پاسخ به این سوال که حداکثر میزان تولید ماهانه این کارگاه صنعتی چقدر است، گفت: میزان تولید محصولات هر ماه با توجه به شرایط بازار و تقاضای مشتریان متغیر بوده و مقدار ثابتی ندارد. به عبارت دیگر در برخی از برهه‌های زمانی به دلیل کشش بازار مصرف برای تولید و خرید صنایع دستی، میزان تولیدات خود را افزایش می‌دهیم و یا در برخی از مواقع، تولید مجموعه با افت فروش محصولات روند نزولی به خود می‌گیرد. اگرچه ممکن است در روزهای پایانی سال تا حدودی شاهد بهبود شرایط بازارها باشیم اما باز هم این مسئله تاثیر چشمگیری بر میزان فروش واحدهای تولیدکننده صنایع دستی ندارد و مولفه اصلی و تاثیرگذار روی وضعیت بازار این محصولات، بهای مس است.
وی با اشاره به راهکارهایی که می‌تواند منجر به رونق بازار صنایع دستی در ایران شود، تاکید کرد: رونق صنعت گردشگری یکی از راه‌حل‌هایی است که مستقیما روی میزان فروش صنایع دستی تاثیر می‌گذارد زیرا بخش عمده‌ای از محصولات مسی استان اصفهان از استان زنجان تامین می‌شود که در صورت افزایش ورود گردشگران به این استان‌ها و سایر مناطق کشور که دارای جاذبه‌های گردشگری هستند، میزان تولید و فروش صنایع دستی ارتقا می‌یابد.این فعال صنعت مس در خصوص فرایند تولید صنایع دستی مسی توضیحات بیشتری ارائه داد و گفت: فرایند اولیه تولید محصول همچون ریخته‌گری و نورد ورق مس توسط ماشین‌آلات صورت می‌گیرد اما مابقی مراحل تولید (چکش‌کاری، طراحی و رنگ‌آمیزی) بر عهده نیروی انسانی و افراد باتجربه است. در این میان باید به یکی از چالش‌های اصلی که میان اکثر تولیدکنندگان مشترک است، یعنی معضل کمبود نیروی انسانی اشاره کنم که به دلیل حجم و سختی کار مراحل اولیه تولید، باید برای جذب نیروی کار مورد نیاز خود با آن‌ها توافق کرده و حقوق بالایی را پرداخت کنیم؛ اگرچه پرداخت این هزینه با وجود مشکلات ذکر شده برای ما دشوار است اما چاره دیگری برای حفظ نیروی انسانی و ادامه روند تولید نداریم زیرا در مواقعی با ارائه پیشنهادهای بالاتر، این افراد به مجموعه‌های دیگری مراجعه می‌کنند.
