تولید کاتد مس کشور در سال ۱۴۰۱، حدود ۳۰۰ هزار تن برآورد شده و برنامه‌ریزی‌های لازم جهت افزایش تولید آن به یک میلیون تن تا پایان سال ۱۴۰۶ انجام شده است. با این وجود، نوسانات نرخ ارز، الزام به عرضه داخلی با نرخ ارز نیمایی و سوء استفاده‌های برخی افراد از این شرایط به منظور کسب سود بیشتر، سبب شده است تا عرضه کافی کاتد مس در بازار داخلی با مشکلاتی مواجه باشد؛ در حالی که اگر بتوانند کاتد مورد نیاز خود را تامین کنند، می‌توان به افزایش تولید و صادرات محصولات مسی و ایجاد ارزش افزوده بیشتر برای کشور امیدوار بود. در همین زمینه  با احسان رحمانی، فعال صنایع معدنی به شرح زیر است.

در خصوص شرایط تولید محصولات مسی توضیح دهید؟

نوسان نرخ ارز در سال گذشته باعث شد نرخ مس که در روزهای ابتدایی سال حدود ۲۰۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم بود، به حدود ۵۰۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم در روزهای پایانی سال افزایش پیدا کند. این مسئله تاثیر مستقیم بر میزان نقدینگی شرکت‌های تولیدکننده محصولات مسی گذاشت و عملکرد آنها را تحت تاثیر قرار داد. رفع تعهد ارزی، معضل مهم دیگری بود که تمامی صادرکنندگان در سال ۱۴۰۱ با آن مواجه شدند و سیاست‌های نادرست و سختگیری‌های بیش از حد دولت و بانک مرکزی در این زمینه، بازارهای صادراتی را با چالش همراه کرد. متاسفانه سیاست مشخصی در خصوص بازگشت ارز حاصل از صادرات توسط قانونگذار تبیین نشده و برای مثال کاتد مس چندی پیش در بورس کالا با نرخ دلار ۴۹ هزار تومانی معامله شده است. در شرایطی که صادرکننده محصولات مسی موظف است ۱۰۰ درصد ارز حاصل از صادرات خود را در سامانه نیمایی عرضه کند، حضور در بازارهای صادراتی به هیچ وجه صرفه اقتصادی ندارد. قطعی هم‌زمان برق و گاز در فصل زمستان، یکی دیگر از معضلاتی بود که عملکرد واحدهای تولیدی در سال گذشته را تحت تاثیر قرار داد. در حالی که پیش از این با چالش قطعی برق در روزهای گرم سال و قطعی گاز در روزهای سرد سال مواجه بودیم اما در زمستان سال ۱۴۰۱، هم برق و هم گاز کارخانه قطع شد و مشکلات تولید را دوچندان کرد. برای مثال، ما ناچار به استفاده از ژنراتورهای برق برای روشن نگه داشتن کوره‌ها در زمان قطعی برق و گاز هستیم و به همین منظور از سوخت گازوئیل در کارخانه استفاده می‌کنیم. نرخ گازوئیل در زمستان سال گذشته به هشت هزار تومان به ازای هر لیتر رسید؛ در حالی که نرخ بنزین غیرسهمیه‌ای سه هزار تومان به ازای هر لیتر است! کمبود نیروی انسانی متخصص، از دیگر مشکلاتی است که بیشتر شرکت‌های فعال در صنعت مس با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. حدود هفت تا هشت سال است که متاسفانه تعدادی از نیروهای انسانی متخصص به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند و مهاجرت نخبگان و متخصصان به سایر کشورها به ویژه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به سرعت در حال افزایش است. به دنبال افزایش تورم و هزینه‌های تولید طی سالیان اخیر، شرایط به نحوی شده است که افزایش حقوق و دستمزد نه برای کارفرمایان و نه برای نیروهای انسانی مقرون به صرفه نیست. بنابراین اگر دولت اقدامات اساسی جهت کنترل تورم انجام ندهد و شرایط تولید و صادرات واحدهای تولیدی را بهبود نبخشد، طی یک تا دو سال آینده به بن بستی خواهیم رسید که خروج از آن نیز به راحتی میسر نخواهد نبود.

با توجه به اهمیت کاتد در تولید انواع محصولات مسی، تحلیل شما از ابطال برخی معاملات کاتد در بورس کالای ایران طی سال گذشته چیست؟

برخی از معاملات کاتد در بورس کالای ایران در سال پیش، به دلیل بلاتکلیفی در تعیین نرخ ارز باطل اعلام شد؛ مادامی که نرخ ارز ثابت و مشخصی در این زمینه در نظر گرفته نشود، این مشکل نه تنها رفع نخواهد شد بلکه همچنان ادامه خواهد یافت. تنها راه برون‌رفت از این معضل، عرضه کاتد با نرخ ارز ثابت به غیر از نرخ ارز نیمایی است. زمانی که کاتد مس با نرخ ارز آزاد روانه بازارهای صادراتی شده ولی در بازار داخلی با نرخ ارز نیمایی عرضه می‌شود، اختلاف نرخ بین نرخ ارز آزاد و نیمایی به قدری است که صادرات کاتد مس سودآوری بیشتری دارد.

چه تمهیداتی برای حضور هرچه موفق‌تر در بازارهای صادراتی می‌توان در پیش گرفت؟

نوسان نرخ مس در بازارهای جهانی و عدم عرضه مناسب کاتد در بورس در سال ۱۴۰۱، عملکرد صادراتی شرکت‌ها را به شدت تحت تاثیر قرار داد. به دنبال ایجاد رقابت کاذب در تالار صنعتی بورس، در تامین مواد اولیه با مشکل مواجه شدیم و همچنین نتوانستیم سفارشات مشتریان خارجی خود را به موقع تحویل آنها دهیم؛ حضور موفق در بازارهای صادراتی، مستلزم تحویل به موقع کالا است و اگر نتوانیم کاتد مورد نیاز خود را در زمان مشخص تامین کنیم، در نهایت بازارهای صادراتی را هم از دست خواهیم داد. لازم به ذکر است که در حدود دو تا سه سال پیش، سه هزار تن کاتد طی یک هفته در بورس عرضه می‌شد که این میزان درحال‌حاضر به چهار هزار تن افزایش یافته است اما برای کشوری مانند ایران که جزو پنج کشور برتر دارنده ذخایر مس جهان قرار دارد، این حجم از عرضه کاتد بسیار ناچیز است و اگر می‌خواهیم حضور موفقی در بازارهای صادراتی داشته باشیم، باید کاتد کافی در اختیار تولیدکنندگان محصولات مسی قرار بگیرد. در همین راستا، باید تمهیدات لازم جهت افزایش عرضه کاتد به پنج هزار تا ۶ هزار تن در هفته اندیشیده شده و عرضه منظم کاتد در بورس در دستور کار قرار بگیرد. از سوی دیگر، به جرات می‌توان گفت وعده‌های مسئولان در خصوص حمایت از بخش تولید در حد شعار است. دولت باید از صادرات بی‎رویه مواد اولیه مورد نیاز تولیدکنندگان جلوگیری کند و بانک‌ها و موسسات مالی باید تسهیلات مناسب با بهره اندک را در اختیار واحدهای تولیدی قرار دهند تا شاهد رونق تولید و صادرات در بخش صنعت و معدن کشور باشیم.

محصولات تولیدی از چه مزایایی نسبت به نمونه‌های مشابه داخلی و خارجی برخوردار است؟

کیفیت، مهم‌ترین مزیت محصولات شرکت تولیدی چه در بازار داخلی و چه در بازار صادراتی است. از لحاظ کیفی، در حدود چهار تا پنج سال پیش یک انقلاب صنعتی در مجموعه‌ای که فعالیت می‌کنم رخ داد و این تحول، زمانی به وقوع پیوست که علاوه بر تامین نیاز بازار داخلی و همچنین بازارهای صادراتی کشورهای عراق و سوریه، صادرات محصولات خود به کشورهای حوزه خلیج‌فارس یعنی امارات متحده عربی و عمان را گسترش دادیم. نزدیکی ایران به کشورهای حوزه خلیج‌فارس، یک مزیت بزرگ برای تولیدکنندگان داخلی به شمار می‎‌‌آید و برای مثال، در حالی که تا چند سال پیش تسمه مسی مورد نیاز این کشورها از چین و تایلند وارد می‌شد، ما موفق شدیم بازار این محصول را در دست بگیریم. از سوی دیگر، با توجه به اینکه هزینه‌های حمل پس از شیوع کرونا به شدت افزایش پیدا کرده است، نزدیکی ایران به این کشورها سبب شده بتوانیم حضور پررنگ‌تری در بازارهای صادراتی داشته باشیم.