مهراد عباد، عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران: در کتب فیزیک، انرژی را به‌عنوان توانایی انجام کار تعریف می‌کنند. اصل بقای انرژی که یکی از مهم‌ترین اصول فیزیک است، در سال 1850 تعریف شد و تا سال 1826 هنوز مفهومی به‌عنوان انرژی وجود نداشت؛ اما در تحقیقات به‌عمل‌آمده مشخص شد بیش از 400 هزار سال پیش در غار واندر رک در آفریقای شمالی انسان از آتش به‌عنوان یکی از اولین انواع انرژی استفاده می‌کرده است.

با تکامل و پیشرفت انسان و علم، تمایل به استفاده بیشتر از انرژی‌های مختلف فوران کرد و اوج آن را در انقلاب صنعتی شاهد هستیم که سوخت زغال‌سنگ مورد استفاده قرار گرفت و سوخت‌های فسیلی ارزان کشف و استفاده شد.

استفاده از سوخت‌های فسیلی و چوب درختان از طرف بشر باعث توسعه و رشد کشورها شد؛ اما دریغ که تا مدت‌ها از معایب استفاده از این نوع انرژی آگاه نبودند. انسان نمی‌دانست که این انرژی‌ها قابل جایگزینی نیستند و استفاده از آنها باعث ایجاد تغییرات اقلیمی مخربی می‌شود.

از حدود 50 سال پیش مصرف انرژی دردنیا بالا گرفت و دلیل آن افزایش و رشد صنایع، افزایش جمعیت، تکنولوژی‌های جدید و... بود. در این سال‌ها با توجه به ارزانی انرژی و سوخت، اعتیاد به مصرف انرژی کشورهای در‌حال‌توسعه و توسعه‌یافته و حتی کشورهای جهان‌سومی که انرژی و منابع ارزان خدادادی در اختیار داشتند، به‌شدت بالا رفت. در علم فیزیک دو مفهوم اکسرژی (بخشی از کل نیرو که به مصرف مفید می‌رسد) و آنرژی (بخش هدر‌رفته انرژی ) وجود دارد. متأسفانه در 50 سال اخیر به دلایل فوق، میزان آنرژی موجود در استفاده بشر از انرژی بسیار بالا بوده که باعث وجود بحران‌های انرژی و تغییرات اقلیمی در این سال‌ها شده است.

خیلی از کشورهای توسعه‌یافته و در‌حال‌توسعه از سال‌ها پیش به این موضوع پی برده‌اند که عصر مصرف بدون برنامه انرژی تمام شده و باید با بینش جدیدی به دنیای انرژی نگریست. آنها متوجه شدند که سبد انرژی کشورهای‌شان باید متنوع باشد تا از وابستگی به یک انرژی دوری کنند تا در بحران‌ها مدیریت ریسک را به حداقل برسانند. آنها با تغییر سبد انرژی خود از سوخت‌های فسیلی به سوخت‌های نیمه‌پاک، پاک و تجدیدپذیر نظیر انرژی خورشیدی، انرژی سدهای آبی، انرژی بادی و سوخت‌های بایو و... تأمین انرژی پایدار برای مردم و صنایع را تضمین کردند.

البته در‌این‌میان انسان با پیشرفت علم توانست از تنها انرژی که خورشید عامل، حامل یا منبع آن نباشد، یعنی انرژی هسته‌ای نیز بهره گیرد؛ اما این نوع انرژی بلایای زیادی را بر سر انسان‌ها و کره زمین فرود آورد، به ترتیبی که تغییرات مخرب رادیواکتیو همچنان در برخی نواحی کره زمین مسئله‌ساز است.

در پنج سال اخیر جهش‌های زیادی را برای ابداع و استفاده از انرژی‌های فوق نو شاهد بودیم. به ترتیبی که انرژی جدید هم‌جوشی هستند (متفاوت از انرژی شکافت هسته‌ای که بشر به تکنولوژی آن دست یافته) که حاصل اتصال دو اتم هیدروژن توسط انسان و ایجاد گاز هلیوم و انرژی به‌عنوان خروجی آن است؛ مانند اتفاقی که در خورشید در حال وقوع است؛ خورشیدی که انرژی‌بخش دنیاست. درحال‌حاضر تولید این انرژی در سطح آزمایشگاهی در دو دانشگاه مطرح دنیا در حال انجام است.

بیل گیتس در کتاب تغییرات اقلیمی و آینده بشر به لزوم استفاده بشر از انرژی هم‌جوشی هسته‌ای در آینده‌ای به نسبت دور اشاره داشته؛ اما این اتفاق زود به سرانجام رسیده و شاید راه نجاتی برای بشر باشد (بیل گیتس در این کتاب برنامه و نقشه راهی برای دنیا تدوین کرده و هدف‌گذاری آن رسیدن به سطح صفر با کربن‌زدایی و ترویج سوخت‌های فوق پاک است).

دیگر انرژی که در چند سال اخیر استفاده از آن رایج شده و در صنایع مختلف مانند سیمان، فولاد، نفت و گاز مورد استفاده قرار گرفته و باعث سبز‌ترشدن این صنایع شده و از طرف دیگر در انواع وسایل نقلیه به‌عنوان سوخت استفاده می‌شود، گاز هیدروژن است. در این سال‌ها کشورهای توسعه‌یافته و غول‌های نفتی جهان پی به قدرت انرژی هیدروژن برده‌اند و و بخش زیادی از تحقیق و توسعه خود را صرف گسترش استفاده از این گاز که سوختی فوق پاک است، کرده‌اند.

چند سالی است که این غول‌های نفتی بین‌المللی به همراه خودروسازان برتر دنیا انجمن هیدروژن را راه‌اندازی کرده‌اند تا آینده انرژی دنیا را ترسیم کنند.

در همین چند سال هیدروژن به‌عنوان سوخت خودرو، قطار، کشتی و هواپیما استفاده شده و در پروژه‌ای پیشرو کشور عربستان در حال ساخت شهر نئوم است و قرار است تمام انرژی مورد نیاز آن را از گاز هیدروژن تأمین کند. دنیا با این موضوع کنار آمده که سوخت‌های فسیلی در حال اتمام است و برای جایگزینی آن همین امروز هم دیر است.

 احتمالا دارندگان سوخت‌های فسیلی تلاش می‌کنند تا این باقی‌مانده منابع طبیعی را به گران‌ترین مبلغ ممکن و با سرعت بسیار به فروش برسانند؛ زیرا سرعت پیشرفت علم شاید باعث شود زودتر از زمان‌های پیش‌بینی‌شده سوخت‌های فسیلی در آینده نزدیک بی‌ارزش شوند. قدمت نفت و گاز در ایران به بیش از صد سال می‌رسد و در این سال‌ها نفت و گاز به‌عنوان بیشترین انرژی مورد استفاده کشور شناخته می‌شده و در برنامه‌های توسعه‌ای کشور نیز این نگاه ادامه دارد. تغییر رویکرد سیاست‌گذاران جهت تنوع‌بخشی به انرژی مورد نیاز کشور تنها راه قرار‌گرفتن ایران در معادلات آینده انرژی دنیاست.

سبد تأمین انرژی در دنیای امروزه به‌شدت تغییر کرده، به ترتیبی که کشورهای موفق در زمینه انرژی میزان تأمین انرژی خود از انرژی‌های غیرفسیلی را به 20 تا 40 درصد افزایش داده‌اند. این در حالی است که در سال‌های اخیر شاهد افزایش چندبرابری تأمین انرژی از انرژی‌های پاک بوده‌ایم. اما در ایران سهم سوخت‌های فسیلی در تأمین انرژی چیزی نزدیک به صددرصد است! فاجعه‌ای که اگر زودتر استراتژی انرژی کشور تغییر نکند، باعث فجایع محیط‌زیستی بیشتر، ناترازی برق، گاز و انرژی بیشتر کشور می‌شود.