به گزارش ایرنا، پس از رکوردشکنی‌های شاخص بورس در سال ۹۹ و عبور از ارتفاع ۲ میلیون واحد شاهد عقب‌نشینی شدید شاخص بورس از این کانال و تداوم روند نزولی آن در این بازار بودیم که این امر زمینه‌ساز ترس سهامداران از سرمایه‌گذاری در بورس و خروج گسترده پول از این بازار بود. به دنبال فراز و نشیب‌های شدیدی که معاملات بورس در ۲ سال و نیم گذشته تجربه کرد، سرانجام این بازار از بهمن سال گذشته با کمک تلاش گسترده مسوولان دولت سیزدهم و نیز سازمان بورس به ثبات دست پیدا کرد و ضمن کاهش نوسانات شدید در این بازار، شاهد بازگشت رونق به معاملات این بازار بودیم. بازار سهام از نخستین روز سال ۱۴۰۲ معاملات خود را پررونق آغاز کرد و طبق پیش‌بینی بیشتر کارشناسان این بازار در سال جدید، چهره‌ای متفاوت از خود را به سهامداران نشان داد؛ به گونه‌ای که شاخص بورس پس از گذشت ۳۱ ماه بار دیگر در نخستین روز معاملاتی سال جدید قله ۲ میلیون واحد را فتح کرد تا بتواند با تکرار این اتفاق پس از گذشت بیش از ۲ سال، نویدبخش سالی پررونق برای سهامداران باشد. پرونده معاملات بازار سهام و شاخص بورس در آخرین روز معاملاتی سال ۱۴۰۱ در یک قدمی کانال ۲ میلیون واحد و با عدد یک میلیون و ۹۶۰ هزار واحد بسته شد و پس از عبور از کانال ۲ میلیون واحد برخی معتقد به اصلاح احتمالی شاخص بورس در بازار بودند، این در حالی است که شاخص بورس تحت تاثیر حمایت‌های صورت گرفته از این بازار ضمن تداوم روند صعودی خود، در اواسط اردیبهشت ماه به کانال ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار واحد افزایش یافت. با رکوردشکنی‌های پیاپی شاخص بورس در فروردین ۱۴۰۲، بازار سهام روز ۲۶ فروردین ماه یکی از متفاوت‌ترین روزهای معاملاتی خود را تجربه کرد؛ به گونه‌ای که در پایان معاملات همان روز، ۹۷ درصد نمادها در محدوده مثبت قرار داشتند و فقط ۲۳ نماد با افت همراه شدند. همچنین تحت تاثیر افزایش چشمگیر حجم و ارزش معاملات رکورد جدیدی از ورود پول حقیقی به بازار از مردادماه ۹۹ تا روز ۲۶ فروردین ماه ثبت شده بود که برخی آن را آشتی حقیقی‌ها با بورس عنوان کردند. شاخص بورس که از ابتدای امسال روند صعودی را در پیش گرفته بود، سرانجام روز ۱۷ اردیبهشت ماه با بیش از ۹۵ هزار واحد افت مسیر خود را تغییر داد که به گفته بیشتر فعالان بازار ایجاد چنین روندی در بازار پس از رشدهای متوالی شاخص بورس دور از ذهن نبود و نمی‌توان آن را به عنوان خطری برای بازار سهام عنوان کرد. در ادامه چنین روندی، بازار سهام در روز ۱۸اردیبهشت ماه افت بی‌سابقه ۱۲۵ هزار واحدی را تجربه کرد که طبق ماده ٣٢ قانون بازار و اوراق بهادار به دلیل افت پنج درصدی شاخص بورس معاملات بازار باید حداکثر تا سه روز کاری تعطیل شود که در این زمینه «مجید عشقی»، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در پاسخ به سوال خبرنگاران اعلام کرد: تعطیلی بازار سهام باید دلایل خود را داشته باشد؛ در دستورالعمل شورای‌عالی بورس هم ذکر شده سازمان بورس مجاز است تا تحت تاثیر برخی شرایط چنین اقدامی را انجام دهد. به دنبال ترس سهامداران از تداوم روند نزولی شاخص بورس و تکرار تجربه تلخ معاملات بازار سهام در سال ۹۹، گروه اقتصادی ایرنا میزگرد بررسی دقیق افت و خیزهای اخیر بازار سهام را در بخش اول با حضور حمیدرضا دانش کاظمی عضو شورای‌عالی بورس، میثم فدایی مدیرعامل سابق فرابورس ایران، محسن خدابخش نایب رئیس سابق هیات مدیره سازمان بورس برگزار کرد تا ضمن ارزیابی عملکرد دولت سیزدهم در حوزه بازار سرمایه، راهکار مختلف برای بهبود وضعیت بازار سهام و افزایش آگاهی سهامداران برای سرمایه‌گذاری در بورس را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد.

مسئولان با احتیاط تصمیم بگیرند

در ابتدای این میزگرد خبری، حمیدرضا دانش کاظمی، عضو شورای‌عالی بورس به مقایسه وضعیت بازار در سال ۱۴۰۲ و افت و خیزهای شاخص بورس در سال ۱۳۹۹ پرداخت و اعلام کرد: از سال ۹۹ به بعد اتفاقاتی در بازار سرمایه رخ داد که هفته‌نگار آن با جزئیات دقیق در سازمان بورس وجود دارد و از این طریق می‌توان پارامترهای تاثیرگذار بر بازار در هفته‌ و ماه‌های مختلف را مورد بررسی قرار داد. مطالعه آنها نشان از آن دارد که بازار سرمایه در آن دوره آبستن اتفاقات مثبت و منفی زیادی بود، این اتفاقات ناشی از مسائل سیاسی و اقتصادی مختلفی بودند که تاثیر زیادی را بر روند معاملات بازار سرمایه ایجاد کردند و باعث خروج بازار از مسیر اصلی خود شدند. مسئله امنیت، خلاصه آن چیزی است که می‌توان آن را در حوزه معاملات بورس خلاصه کرد و در حوزه سرمایه‌گذاری از اهمیت قابل توجهی برخوردارند. سرمایه‌گذار فرار است و در صورت آسیب به امنیت، شاهد فرار سرمایه‌گذاران از بازار سهام خواهیم بود، ترسو بودن سرمایه‌گذار نخستین جمله در ادبیات مالی است که ویژه بازار سرمایه است؛ بنابراین تصمیم‌گیرندگان بازار سرمایه در دولت، سازمان بورس و اوراق بهادار، مجلس شورای اسلامی و شورای رقابت باید مراقب باشند تا با تصمیمات خود آسیبی به امنیت سرمایه‌گذاران وارد نکنند. اگر مسئولان هزاران اقدام مثبت به نفع بازار سرمایه انجام دهند اما یک تصمیم عجولانه به ضرر بازار اتخاذ کنند، شاهد پررنگ شدن خاطرات بد در ذهن سرمایه‌گذاران خواهیم بود که این امر باعث می‌شود تا به سختی بتوان دوباره نگاه‌ها را به بازار تغییر داد و اعتماد را به سهامداران بازگرداند. در تصمیمات مختلف شاهد وجود برخی از آثار هستیم که این آثار بر انجام سرمایه‌گذاری‌ها مستتر خواهد شد، برای مثال بارها شاهد بودیم که برخی از مقامات سیاسی و اقتصادی با اظهارنظرهای خود نگرانی را وارد بازار کرده‌اند و باعث ایجاد واکنش منفی در بازار شده است، در این زمان سرمایه‌گذار به دلیل تجربه اتفاقات سال ۹۹ دیگر در این بازار نمی‌ماند و به سرعت با فروش سهام خود اقدام به خروج از بازار می‌کند. به لحاظ ارزش دلاری، هیچ نگرانی برای بازار وجود ندارد، بازارها در اقتصاد کشور به یکدیگر متصل هستند و نمی‌توان شاهد چنین اتفاقی بود که نرخ دلار، مسکن و طلا با افزایش همراه شود و سودآوری شرکت‌ها رشد کند اما بازار به لحاظ اسمی رشد چندانی را تجربه نکند. بازار در سال ۹۹ با شتاب زیاد در مدار صعود قرار گرفت، بعد از آن فنر بازار رها شد و از مرداد ۹۹ شاهد افت سنگینی و فرار سرمایه از بورس بودیم، این اتفاق نیازمند ۲ سال زمان بود تا بتوان دوباره بازار سهام را به وضعیت تعادل و ثبات بازگرداند.
بازار سهام از مدت‌ها قبل به دنبال هماهنگی برای ایجاد تعادل بود که این امر باعث شد بازار تا بهمن ۱۴۰۱ در وضعیت رکود قرار بگیرد، اکنون نرخ ارز جدید باید معیاری برای ارزیابی معاملات بازار باشد و نباید در این زمینه سال ۹۹ را مورد ارزیابی قرار داد. از فروردین ۱۴۰۱ تاکنون حداقل ۲۵ شرکت وارد بورس و فرابورس شدند، این شرکت‌ها باعث افزایش ارزش بازار شدند و همچنین تعداد قابل توجهی از شرکت‌ها با افزای سرمایه از محل آورده نقدی و سود انباشته ارزش بازار را افزایش دادند، همچنین این موضوع باید مورد توجه باشد که به افزایش اندازه بازار سهام نسبت به سال ۹۹ اما شاخص رشد زیادی را تجربه نکرد. نظر کارشناسی خود را اعلام می‌کنم که حبابی هم در بازار حس نمی‌شود و نگران وضعیت موجود نیستم، اما سیاست‌مداران و اقتصاددانان باید تجربه سال ۹۹ را به یاد داشته باشند و مراقب باشند تا فنر رشد بازار را بیشتر از یک حد مشخص بالا نبرند و همچنین بیشتر از حد مشخص اقدام به سرکوب بازار نکنند. آفت سرکوب بازارهای مالی، خروج پول از بازار سرمایه و ورود آن به دیگر بازارها است که بارها شاهد تبعات آن در اقتصاد کشور بوده‌ایم.

عرضه اولیه باید به روش صرف سهام انجام شود

در بخش نخست و در پایان صحبت‌های عضو شورای‌عالی بورس، میثم فدایی، مدیر سابق فرابورس ایران به ارائه نظرات خود درباره روند فعلی معاملات بورس پرداخت و گفت: ابتدا برای ارزیابی وضعیت فعلی بازار باید به این سوال پاسخ داد که آیا امکان تکرار دوباره سال ۹۹ وجود دارد یا خیر که پاسخ به این سوال را باید از سه‌جنبه مورد بررسی قرارداد. در ابتدا اینکه در معاملات سال ۹۹، از یک زمانی به بعد حبابی در بازار ایجاد شد و به تبع آن شاهد شکل‌گیری ریزش سنگین بازار برای خروج حباب از شاخص بورس بودیم. اکنون سه مسئله در بازار وجود دارد که زمینه ایجاد حباب در بازار را بسیار کم کرده است. نخست اینکه در سال ۹۹ ابزار و زیرساخت سرمایه‌گذاری مستقیم در بازار فراهم نشده بود، در برهه زمانی بسیار کوتاهی بازار رشد زیادی را تجربه کرد و در این میان سیستم معاملات آنلاین صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردان‌ها هم شکل نگرفته بود. در ۲ سال گذشته و تحت تاثیر ریزش شدیدی که بازار از مدت‌ها قبل تجربه کرد، همه نهادهای مالی حاضر در بازار سرمایه خود را مجهز به ابزارهای کامل سرمایه‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم در بازار کردند. در سه ماه اخیر صندوق‌هایی که عملکرد خوبی داشتند و از ظرفیت لازم برخوردار بودند با رشد همراه شدند، تجربه افزایش ارزش صندوق سهامی در ۲ ماه اخیر را در هیچ دوره‌ای نداشتیم، سازمان بورس هم کمک زیادی را به صندوق‌هایی داشت که عملکرد خوبی را از خود نشان دادند. واقعیت این است که بازار ثانویه کمک‌کننده به بازار اولیه است اما این بازار نباید محدود به بازار نقدی باشد. سال ۹۹، بازاری به غیر از بازار نقدی در بورس فعال نبود اما اکنون در این بازار، ابزار مشتقات و آپشن‌ها عمق خوبی پیدا کردند. همچنین بازار سرمایه اکنون به صورت ۲ طرفه فعال است، در ۲ هفته گذشته حجم معاملات بازار آپشن‌ها بیش از ۱۵۰ میلیارد تومان بود که این رقم را در سال ۹۹ شاهد بودیم اما اعلام شده بود که بازار آپشن وجود ندارد. همچنین در سال ۹۹ در یک نشستی بحثی از سوی «علی صالح‌آبادی» و سیداحسان خاندوزی» مطرح شد مبنی‌بر اینکه به چه دلیل افزایش سرمایه به روش سلب انجام نمی‌شود، در ادامه چنین صحبتی اکنون دیگر در بازار سرمایه روش افزایش سرمایه به روش سلب و حق تقدم و عرضه اولیه به روش صرف سهام یک روش تجربه شده است که اثرات مثبتی را با خود به همراه داشته است. در سال گذشته در عرضه اولیه فرود، تپسی و گلدیران این روش را تجربه کردیم که از این طریق منابع وارد تولید شد، در حالی که در سال ۹۹ با چنین روشی برای عرضه اولیه همراه نبودیم و مسئولان هم شناختی نسبت به آن نداشتند، اکنون وضعیت به گونه‌ای است که شرکت‌ها و نیز سهامداران معتقدند عرضه اولیه در بازار باید به روش صرف سهام انجام شود. این عوامل باعث شده تا دیگر در بازار روند سال۹۹ تکرار نشود و زیرساخت‌های بازار سرمایه ظرفیت جذب منابع بالاتری را نسبت به سال ۹۹ داشته باشند.

بازارسرمایه نیازمند نگاه بلندمدت

همچنین در پایان بخش نخست این میزگرد محسن خدابخش، نایب‌رئیس سابق هیات‌مدیره سازمان بورس از تجربیات خود درخصوص بازار سال ۹۹ سخن گفت و اعلام کرد: نگاه حاکم به بازار سرمایه نباید مختص به بازار ثانویه باشد و بازار اولیه با تمام منفعت‌های خود برای اقتصاد کشور نادیده گرفته شود. بحث سرمایه اجتماعی جزو مقولات مهم در بازار سرمایه تلقی می‌شود، این موضوع باید مدنظر باشد که بازار سرمایه دارای ظرفیت خوبی برای تشکیل سرمایه بلندمدت است، زیرا بازار پول به دنبال تامین مالی کوتاه‌مدت است و بازار سرمایه محل تشکیل سرمایه‌های بلندمدت است. بازار سرمایه نیازمند ایجاد اعتماد قوی است و در کنار آن نیاز است افرادی که وارد این بازار می‌شوند به صورت عقلایی و با تحلیل تصمیم‌گیری کنند تا زمینه کسب بازدهی معقول را برای خود فراهم کنند. گاهی شاهد هستیم که برخی افراد غیرمتخصص خود را ذی‌صلاح این بازار می‌دانند و با اظهارنظرهای غیرتخصصی خود باعث سلب اعتماد سهامداران از این بازار می‌شوند، در صورتی که هر اظهارنظری می‌تواند تبعاتی را با خود برای بازار به همراه داشته باشد. افراد برای کسب بازدهی بدون ریسک می‌توانند اقدام به ورود سرمایه‌های خود در سپرده‌های بانکی کنند و سود بانکی را از این بازار دریافت کنند که این تنها پاداش سرمایه‌گذاری بدون ریسک خواهد بود. بازار سرمایه دارای کارکردهایی است که توجه چندانی به آن نمی‌شود، یکی از این کارکردها حفظ ارزش دارایی‌ها است، آیا ابزار شفاف و مفیدی به غیر از بازار سرمایه وجود دارد که بتواند منجربه شفافیت اقتصادی و نیز حفظ ارزش دارایی‌ها شود؟ از طریق بازار سرمایه می‌توان شاهد شکل‌گیری یک بازار اولیه قوی باشیم اما همه کارکردهای بازار سرمایه به دلیل وجود نوسان در بازار ثانویه مورد غفلت قرار گرفته است. برای ایجاد ثبات در بازار سرمایه نیازمند حمایت‌ و سیاست‌گذاری‌های همه جانبه‌نگر هستیم تا بتوانند کمک‌کننده به سازمان بورس و شورای‌عالی بورس باشند و یک نقشه راهی برای بازار سرمایه ارائه شود، زیرا این بازار سرمایه است که می‌تواند ضمن جذب نقدینگی و ورود آن به تولید، کمک‌کننده در بحث تورم باشد. اکنون بازار سرمایه بهترین یاری‌رسان برای کمک به وضعیت اقتصادی کشور و نیز تولید است که باید از طریق تصمیمات اتخاذ شده نقشه راه درستی را برای آن در نظر گرفت، افرادی که به دنبال تصمیم‌گیری بازار سرمایه هستند باید به این موضوع توجه کنند که بازار سرمایه می‌تواند کمک‌کننده برای وضعیت اقتصادی کشور باشد. دیدگاه‌های حاکم برای بازار سرمایه باید بلندمدت باشد و به دلیل وجود بازارهای موازی که نمی‌توانند کمک‌کننده به اقتصاد کشور باشند نباید سرمایه اجتماعی بازار سرمایه کشور دچار خدشه شود. با توجه به وضعیت فروش شرکت‌ها و تغییر ارزش دارایی در کل اقتصاد کشور که شرکت‌های بورسی هم از آن مستثنا نیستند اما در چند روز اخیر شاهد نوسانات شدید معاملات بودیم، ارزیابی‌های انجام شده حاکی از آن است که متغیرهای تاثیرگذار بر بازار سهام در موقعیت مناسبی قرار دارند و نمی‌توانند با تاثیر منفی بر معاملات بورس همراه شوند. همیشه برای سرمایه‌گذاری باید این موضوع مورد توجه باشد که هر دارایی دارای یک ارزش ذاتی است، در همه دوران شاهد وجود سهام شرکت‌هایی در بازار بودیم که نرخ آن بالاتر از ارزش ذاتی آنها بود یا برعکس سهامی هم بوده که پایین‌تر از ارزش ذاتی نرخ خورده‌اند، بنابراین سهامداران باید معاملات خود را براساس ارزش ذاتی و تحلیل انجام دهند و سیاستگذاران نیز برای بهبود سرمایه اجتماعی بازار سرمایه تلاش کنند. ریسک، با سرمایه‌گذاری عجین است اما به صورت کلی وضعیت فعلی بازار سرمایه قابل قیاس با بازار سال ۹۹ نیست و اکنون با همه فاکتورهایی که در آن زمان باعث ایجاد نوسان شدید در بازار شده بودند فاصله داریم اما باتوجه به تفاوت دیدگاه‌ها مانند ارزیابی نرخ جهانی نمی‌توان وضعیت سهام همه شرکت‌ها را به صورت یکسان ارزیابی کرد.