مسیر تعالی
استانداردها هم اکنون جز جدایی ناپذیر زندگی و جوامع بشری بوده به طوری که روش‌های علمی را جایگزین شیوه‌های سنتی کرده است. امروزه کیفیت، خواسته و میلی زودگذر و تبلیغاتی نیست زیرا موضوع مرگ و زندگی مطرح است و بی‌توجهی به آن سبب از دست رفتن مشتریان و کاهش درآمد می‌شود. منظور از استاندارد توجه به قواعد، مقررات و نظام‌هایی مبتنی بر نتایج علمی، فناوری و تجربه‌های بشری است که به‌منظور ایجاد هماهنگی، وحدت رویه، افزایش میزان تفاهم، تسهیل ارتباطات، توسعه صنعت، صرفه‌جویی در اقتصاد ملی و حفظ سلامت و ایمنی عمومی به‌کار می‌رود. در همین حال باید خاطرنشان کرد که استاندارد و توجه به شاخصه‌های آن، نقش بسزایی در پیشرفت صنعت و اقتصاد دارد، چراکه از یک‌سو تولید براساس نظامی دقیق جلو می‌رود و این فرآیند درنهایت به تولید محصولی باکیفیت منجر می‌شود که رغبت بیشتری از سوی مصرف‌کننده برای خرید آن وجود دارد. درنتیجه توسعه صنعتی و اقتصادی را به‌دنبال دارد.
نامگذاری ۱۴ اکتبر برابر با ۲۲ مهرماه به عنوان روز جهانی استاندارد بیانگر نقش انکار ناپذیر استانداردهاست و کشورهای جهان با برگزاری مراسم ویژه‌ای این روز را گرامی می‌دارند تا ضمن ترویج فرهنگ استاندارد، ضرورت آن را در زندگی روزمره آحاد جامعه یادآور شوند و اثر بخشی استانداردها را در عرصه‌های مختلف علمی، اقتصادی و اجتماعی بازگو کنند. به راستی، ما ایرانیان چگونه باید کیفیت را در حد مطلوب و مناسب آن نگه داریم؟ چگونه باید کیفیت طلبی را به مردم منتقل کنیم؟ چگونه می‌توان این کار سترگ و بزرگ را در سازمان‌های ایرانی انجام داد؟ استاندارد یکی از راه‌هایی است که می‌تواند کیفیت محصولات را بیمه کند و نیازها و انتظارها را برآورده سازد. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که معدن و صنایع معدنی در ایران چقدر از استانداردهای جهانی پیروی می‌کنند. برای رسیدن به پاسخ این سوال با سه تن از کارشناسان این حوزه به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.
سرمایه‌گذاری راه بهبود کیفیت کالاهای تولیدی
بهرام شاه ویسی، کارشناس معدنی در خصوص موضوع یاد شده اظهار کرد: استاندارد و استاندارد کردن از پایه‌های علم و فن آوری است که در پیشرفت صنعت و اقتصاد نقشی بسزا دارد. استاندارد عبارت است از نظمی مبتنی بر نتایج ثابت علوم، فنون و تجربه‌های بشری که بصورت قواعد، مقررات و نظام‌هایی بمنظور ایجاد هماهنگی و وحدت رویه، افزایش میزان تفاهم، تسهیل ارتباطات، توسعه صنعت، صرفه‌جویی در اقتصاد ملی و حفظ سلامت و ایمنی عمومی به کار می‌رود. بسیاری چنین می‌پندارند که استاندارد فقط برای حفظ منافع مصرف کننده است. البته این نظر درستی است و استاندارد به نیازهای فردی و اقتصادی مصرف کنندگان توجه دارد، ولی استواری نظام صنعت و فن آوری نیز از اهداف استاندارد به شمار می‌آید.
وی افزود: می‌توان گفت سود حاصل از رعایت استاندارد، برای تولیدکنندگان بیش از مصرف کنندگان است. با اجرای قوانین و مقررات استاندارد، هزینه‌های انبارداری و ساخت ابزار و ماشین‌آلات کاهش می‌یابد؛ فرآیند تولید منظم می‌شود؛ آرایش عملکرد کارخانه‌ها بصورت متعادلی تنظیم می‌شود؛ اسناد، نقشه‌ها و طرح‌های مربوط به تولید محصولات براساس نظام دقیق بازیابی سریع، طبقه‌بندی و بایگانی می‌شود؛ همکاری میان واحدهای گوناگون هر سازمان یا کارخانه برای پیشبرد فرآیند تولید میسر می‌شود؛ تفاهم کارکنان در مسائل فنی تحقق می‌پذیرد و سرانجام با تولید کالای کیفیت دار و بسته بندی مطلوب، رضایت مصرف کنندگان نیز جلب می‌شود. به این ترتیب استاندارد، شالوده استواری را برای پیشبرد و توسعه صنعت، معدن و اقتصاد فراهم می‌سازد.
وی ادامه داد: در جهان صنعتی امروز همه چیز در حال تحول است. در این عرصه استانداردهای جدیدی که به مدیریت کیفیت موسوم است، فقط به نتیجه محصول نهایی بسنده نمی‌کند، بلکه خط تولید را از ابتدا تا انتها زیر نظر می‌گیرد. این مدیریت برنامه‌ریز و هدفمند، پویایی را به بخش های سازمانی و صنعتی و معدنی هدیه می‌دهد.
شاه ویسی اظهار کرد: سرمایه‌گذاری در راه بهبود کیفیت کالاهای تولیدی برای پاسخگویی به نیازهای مصرف کنندگان داخلی و راهیابی کالاها به بازارهای جهانی و کاهش واردات، مهم ترین اصل در توسعه اقتصادی است. هر کشور در حال توسعه که افزایش و بهبود ظرافت صنعتی را در راس برنامه‌های خود قرار داده باشد، درمی‌یابد که استاندارد کردن شاخص‌های تولید و خدمات و همچنین سنجش و کنترل کیفیت محصولات از جمله نکات اصلی در برنامه های توسعه است.
وی ادامه داد: تعامل انسان‌ها با هم و زندگی در عصر حاضر به ویژه با رشد فن آوری، به اندازه‌ای پیچیده شده است که اگر برای همه موارد استاندارد معیّنی تعریف نشود و افراد ملزم به اجرای آن نگردند، زندگی طاقت فرسا می‌شود. بشر در طول عمر خویش با رعایت قوانین و مقررات، نوعی استاندارد را بوجود آورده و در راه رفاه و آسایش خودش به کار گرفته است. از این رو، هرچه استانداردسازی توسعه یابد و تعهد به رعایت استانداردها بیشتر شود، از پیشرفت و تعالی جامعه خبر می‌دهد. تعریف استاندارد در همه فعالیت‌های فردی و اجتماعی و التزام به رعایت آنها در جامعه نه تنها موجب افزایش هزینه در مقیاس ملی نمی‌شود، بلکه از بسیاری از هزینه‌ها و ضایعات و مرگ و میرها جلوگیری می‌کند.
استاندارد لازمه توسعه
شاه ویسی خاطرنشان کرد: در چند دهه اخیر مفهوم کیفیت بیش از پیش تکامل یافته و تمام فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده به نحوی که امروزه بصورت جز جدایی ناپذیر این فعالیت‌ها در آمده است. از یک طرف پیشرفت‌های سریع حاصل در عرصه فناوری امکان ارایه محصولات و خدمات با کیفیتی بسیار مطلوب تر از گذشته را فراهم ساخته و از طرف دیگر رشد آگاهی مصرف کنندگان و وسیع تر شدن امکان انتخاب توسط آنها که نتیجه گسترش رقابت بین تولیدکنندگان و ارایه‌کنندگان خدمات است، سطح تقاضای مشتریان برای محصولات با کیفیت برتر را در مقیاس جهانی بطور جدی ارتقا داده است.
امروزه نقش استانداردها، بقدری گسترده شده که بدون رعایت آنها زندگی و حرکت اجتماعی بسرعت متوقف خواهد شد. شبکه‌های حمل ونقل، ارتباطات، اطلاعات، سیستم های بانکی و تجارت از کارآیی خواهد افتاد. استانداردها در تار و پود اجتماعی گره خورده و تنیده شده است و مبانی و زیرساخت‌های تولید خوب و باکیفیت، تجارت سالم و شرافتمندانه و مصرف مطمئن را ایجاد می‌کند.
این فعال معدنی بیان کرد: توجه به کیفیت زندگی که با ارتقا سطح کیفیت کالا و خدمات در کشور می‌تواند اتفاق بیفتد یک ضرورت است. برای برخورداری از یک زندگی مناسب، بکارگیری استانداردها اجتناب ناپذیر است در وضعیت کنونی که گام‌های توسعه با شتاب برداشته می‌شود و سرمایه گذاری های وسیعی در امر تولید و اشتغال در حال انجام است، برای پایداری این توسعه بزرگ، استانداردها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌شوند و آخرین موضوع در رابطه با استانداردسازی که بسیار پراهمیت است رفع دغدغه و نگرانی از ایمنی و سلامت مصرف کالا و خدماتی است که همواره مصرف کننده و جامعه با آن مواجه است.
وی ادامه داد: استانداردها می‌کوشند تا این اطمینان را به جامعه و شهروندان بدهند که آنچه به کار می گیرند و یا مصرف می‌کنند سالم است. پیچیده شدن امور زندگی و سرعت تغییر و تحولات ماشینی شدن امور ما را ناگزیر از ایجاد نظم در تمام عرصه‌های صنعتی، اقتصادی، تکنولوژیکی و ارتباطی و استفاده از شیوه‌ها و روش‌های مطمئن مبتنی بر آخرین دستاورد های علوم و متون بشری می‌سازد.
شاه ویسی ادامه داد: در دنیای کنونی پرداختن به مقوله استاندارد و تولید محصولات براساس استانداردهای جهانی یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی انکارناپذیر است. در واقع، حرکت در راستای ارتقای امور فنی، صنعتی و اقتصادی در دنیای امروز، نیازمند توجه هرچه بیشتر به استاندارد است. توجه به شاخصه‌های استاندارد، کیفیت محصولات را در رشته‌های گوناگون معدنی و صنعتی تضمین می‌کند. تولید محصولات منطبق با استانداردهای روز جهان زمینه رقابت‌پذیری هرچه بیشتر را فراهم می‌کند. رعایت استاندارد برای تولیدکننده و مصرف‌کننده، منافع بسیاری به‌دنبال دارد. از جمله آنکه با رعایت استانداردهای مربوط به تولید محصولات صنایع معدنی، هزینه‌های تولید کاهش می‌یابد و با تولید محصول باکیفیت، کسب رضایت از مصرف‌کنندگان نهایی نیز به‌راحتی قابل‌دستیابی خواهد بود. این موضوع همچنین می‌تواند در پیشگیری از خسارت مالی و جانی نقش بسزایی داشته باشد.
وی افزود: در تدوین استانداردهای ملی ایران ضمن توجه به شرایط کلی و نیازمندی‌های خاص کشور، از آخرین پیشرفت‌های علمی و صنعتی جهان و همچنین استانداردهای بین‌المللی بهره گرفته می‌شود؛ بنابراین چنانچه محصولی مطابق با استاندارد ملی ایران تولید شود می‌تواند تا حدود زیادی شرایط عنوان‌شده در سایر استانداردهای بین‌المللی را نیز داشته باشد.
این کارشناس و فعال معدن در ادامه گفت: صرف هزینه برای رشد استاندارد در مسیر تولید به‌نوعی سرمایه‌گذاری مخفی به‌شمار می‌رود، زیرا زمینه پویایی و انعطاف‌پذیری در سازمان و امکان رقابت در بازارهای جهانی را فراهم می‌کند. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که رعایت استاندارد و تلاش برای بهبود آن، تاثیر غیرمستقیم بر رشد دانش و فناوری‌های موجود می‌گذارد. این‌گونه اقدامات در نهایت به تولید محصولات جدید و درنتیجه رشد اقتصاد و افزایش حضور در بازارهای بین‌المللی منجر خواهد شد.
در ادامه باید خاطرنشان کرد که بهبود کیفیت تولیدات بخش معدن و صنایع معدنی و کسب استانداردهای جهانی اهمیت ویژه‌ای دارد. اگر بتوانیم به مرحله‌ای برسیم که خودمان استانداردها و کیفیت محصولاتمان را ارتقا دهیم و آنها را مدیریت کنیم، به‌طور قطع می‌توانیم کاری کنیم که اقتصاد کشورمان هم رشد داشته باشد. در چنین شرایطی، منفعت حاصل از رشد استانداردها شامل حال کل جامعه خواهد شد.
وی افزود: در دنیای کنونی، تضمین کیفیت و سلامت محصول با رعایت استانداردهای مرتبط به‌دست می‌آید. این موضوع به عنصر کلیدی برای رقابت در بازارهای داخلی و بین‌المللی تبدیل‌شده و با هدف بقای صنایع بسیار با اهمیت مانند صنایع فولادی یا سایر محصولات صنایع معدنی موردتوجه قرار دارد. علاوه بر این، در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی، توسعه اقتصادی کشور، پاسخگویی به نیازهای تلویحی مصرف‌کنندگان داخلی و همچنین دستیابی به بازارهای جهانی به‌تنهایی باعث ایجاد اعتماد و اعتبار در مصرف‌کنندگان داخلی شده است.
شاه ویسی در پایان تاکید کرد: رعایت استاندارد در تولید محصولات ضروری است. در واقع در دنیای کنونی، تولید براساس استانداردهای جهانی تنها راه موفقیت و توسعه تولید است، چراکه در سایه رعایت الزامات تعریف‌شده باعنوان استاندارد، زمینه ارتقای امور فنی، صنعتی و اقتصادی فراهم می‌شود. به‌علاوه آنکه استانداردها با ترسیم بهترین رویه‌های اجرایی از رشد اقتصادی سریع کشورهای در حال توسعه حمایت می‌کنند.
عدم رعایت استاندارد به ضرر مصرف کننده نهایی
در ادامه رحمان عیوضی کارشناس صنایع معدنی در گفت‌وگو با روزگار معدن اظهارکرد: ایران کشوری زلزله‌خیز است؛ بنابراین توجه به شاخصه‌های استاندارد در مسیر تولید فولاد و محصولات فولادی برای کشورمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. روند تولید فولاد و محصولات فولادی در کشور منطبق بر استانداردهای روز جهان است؛ استاندارد ملی ایران پوشش کاملی از مقررات بین‌المللی بر تولید محصولات ایران را دارد. وی افزود: با این وجود، انتقادهایی به این روند وارد است، چراکه نظارت بر رعایت این استانداردها مطلوب نیست. در واقع در مواردی شاهدیم که حفظ تولید بر رعایت استانداردها اولویت می‌یابد. تداوم تولید به‌منزله حفظ موقعیت‌های شغلی است؛ درنتیجه گاهی این موضوع بر رعایت استانداردها رجحان می‌یابد و برخی واحدهای صنعتی نیز با علم به آن، رعایت استانداردها را در مسیر تولید خود آن‌طور که باید موردتوجه قرار نمی‌دهند.
این فعال صنعت فولاد در ادامه خاطرنشان کرد: بخشی از مقوله استاندارد که اغلب در تولید محصولات فولادی موردتوجه قرار نمی‌گیرد، وزن (استاندارد کالا در متر طول) کالاست. بعضا محصولات فولادی با وزن کمتر از استاندارد تولید می‌شود. از آنجا که در بازار داخلی گاه شاخه‌فروشی برای مصارف خرد جریان دارد، تقاضا برای این‌گونه محصولات غیراستاندارد وجود دارد. در برخی بازارهای هدف صادراتی مانند عراق و افغانستان نیز که نظام‌های نظارتی ضعیف‌تری دارند، این روند جریان دارد؛ یعنی شاهد ورود محصولات فولادی با وزن کمتر از استاندارد به این کشورها هستیم. وی افزود: در چنین شرایطی، فرصتی برای سودجویی و فرصت‌طلبی عده‌ای خاص فراهم شده است اما ورود چنین محصولاتی به کشورهایی که سیستم نظارتی قوی دارند، ممکن نیست. به‌عنوان مثال، ایران علاوه بر دو کشور عراق و افغانستان به بسیاری دیگر از کشورها همجوار مانند ترکیه، گرجستان، ارمنستان و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز محصولات فولادی صادر می‌کند اما امکان صادرات محصولات سبک و خارج از استاندارد جهانی به این کشورها وجود ندارد.
وی تاکید کرد: فروش محصولات خارج از استاندارد به برند محصولات فولادی ایرانی آسیب می‌زند و همین موضوع، زمینه کاهش نرخ محصولات فولادی ما را در بازارهای هدف صادراتی فراهم می‌کند و حتی به ارزان‌فروشی محصولات فولادی ایران در بازارهای جهانی منجر می‌شود. بخش قابل‌توجهی از محصولات فولادی کشور به عراق صادر می‌شود. این کشور از ظرفیت بالایی برای مصرف محصولات فولادی برخوردار است. درنتیجه این بدنامی را باید به‌منزله خسران برای همه تولیدکنندگان قلمداد کرد. متاسفانه این تولیدکنندگان وزن محصولات خود را کاهش می‌دهند و بدون توجه به الزامات مشخص‌شده از سوی مراجع رسمی، اقدام به تولید محصول می‌کنند و حتی محصولات خود را شاخه‌ای و گران‌تر از تولیدات باکیفیت به فروش می‌رسانند اما این اقدام همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، زمینه افت نرخ محصولات باکیفیت را فراهم می‌کند.
عیوضی گفت: نبود نظارت کافی بر رعایت استانداردهای موجود در مسیر تولید فولاد در کشور در نهایت به ضرر مصرف‌کننده و برخی خریداران تمام می‌شود. در چنین شرایطی، از متولیان امر در سازمان ملی استاندارد و همچنین از مسئولان مربوط در وزارت صنعت، معدن و تجارت انتظار می‌رود زمینه اجرای استانداردها را فراهم کنند. محصولات فولادی ساختمانی در ساختمان‌سازی کاربرد دارند؛ یعنی زندگی و سلامت انسان‌ها وابسته به کیفیت این تولیدات است؛ بنابراین نباید به هیچ بهانه‌ای از رعایت نشدن استانداردها گذشت. در واقع بیکاری و حذف موقعیت‌های شغلی در مقایسه با جان و سلامتی انسان‌ها در درجه دوم اهمیت قرار دارد. به‌ویژه که ایران در کشوری زلزله‌خیز واقع‌شده و رعایت استانداردها اهمیت ویژه‌ای دارد.
استاندارد، ضرورتی انکارناپذیر
علیرضا بختیاری کارشناس صنعت فولاد نیز در مورد موضوع یاد شده به «روزگار معدن» گفت: استاندارد، بیمه‌کننده کیفیت محصولات به‌ویژه محصولات فولادی است. در همین حال، رعایت استاندارد در تولید محصولات شرایط را برای رقابت‌پذیری محصولات بهبود می‌بخشد. رعایت استاندارد هم برای تولیدکننده و هم برای مصرف‌کننده، منافع بسیاری را به‌دنبال دارد. ازجمله آنکه با رعایت استانداردهای مربوط به تولید محصولات فولادی، هزینه‌های تولید کاهش می‌یابد. به‌علاوه آنکه با تولید محصول با کیفیت، کسب رضایت از مصرف‌کنندگان نهایی نیز به‌راحتی قابل‌دستیابی خواهد بود. این موضوع همچنین می‌تواند در پیشگیری از خسارت مالی و جانی نقش بسزایی داشته باشد.
وی تاکید کرد: در دنیای کنونی پرداختن به مقوله استاندارد و تولید محصولات براساس استانداردهای جهانی یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی انکارناپذیر و لازم‌الاجراست. درواقع، حرکت در راستای ارتقای امور فنی، صنعتی و اقتصادی در دنیای امروز نیازمند رعایت استاندارد است. بختیاری در تشریح وضعیت صنایع فولادی کشور از منظر رعایت و برخورداری از استانداردهای بین‌المللی گفت: در تدوین استانداردهای ملی ایران ضمن توجه به شرایط کلی و نیازمندی‌های خاص کشور، از آخرین پیشرفت‌های علمی و صنعتی جهان و همچنین استانداردهای بین‌المللی بهره‌گیری می‌شود. بنابراین چنانچه محصولی مطابق با استاندارد ملی ایران تولید شود می‌تواند تا حدود زیادی شرایط عنوان‌شده در سایر استانداردهای بین‌المللی را نیز دارا باشد.
وی در پایان در پاسخ به این سوال که اهمیت بهبود کیفیت تولیدات فولادی و کسب استانداردهای جهانی در چیست، اظهار کرد: اگر بتوانیم به مرحله‌ای برسیم که خودمان استانداردها و کیفیت محصولاتمان را ارتقا دهیم و آن را مدیریت کنیم؛ قطعا می‌توانیم کاری کنیم که اقتصاد کشورمان هم رشد داشته باشد. در چنین شرایطی، منفعت حاصل از رشد استانداردهای فولادی شامل حال کل جامعه خواهد شد. صرف هزینه برای رشد استاندارد در مسیر تولید به‌نوعی سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود، زیرا زمینه پویایی و انعطاف‌پذیری در سازمان و امکان رقابت در بازارهای جهانی را فراهم می‌کند. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که رعایت استاندارد و تلاش برای بهبود آن، تاثیر غیرمستقیم بر رشد دانش و فناوری‌های موجود می‌گذارد. این‌گونه اقدامات در نهایت به تولید محصولات جدید و درنتیجه رشد اقتصاد و افزایش حضور در بازارهای بین‌المللی منجر خواهد شد.
